Hà Nội không cho treo 30 tranh gò đồng vì ‘người trong tranh’?

Tranh gò đồng của Phạm Xuân Trường khắc họa chân dung nhà văn Nguyên Ngọc

7 giờ trước

Một cuộc triển lãm tranh gò đồng tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Hà Nội đã chỉ được “phê duyệt” cho treo một số tranh, còn một số khác không được.

Theo thông tin từ giới văn nghệ sĩ Việt Nam, cuộc triển lãm chân dung văn nghệ sĩ của nhà thơ, nhà điêu khắc Phạm Xuân Trường đã khai mạc hôm 02/12/2023 nhưng 30 bức không được chính thức trưng bày.

Sở Văn hoá - Thể thao Hà Nội đã cấp phép cho treo 154 bức, còn 30 bức khác bị loại khỏi triển lãm và đã xuất hiện trên các trang mạng xã hội như Facebook ở Việt Nam.

Số tranh gò đồng, gắn liền tên các văn nghệ sĩ, trí thức nổi tiếng qua nhiều thế hệ có các ông như triết gia Trần Đức Thảo, học giả Phan Khôi, nhà thơ Trương Tửu, các nhân vật từng bị đày ải một thời ở miền Bắc VN: Trần Dần, Lê Đạt, Phùng Quán, Hoàng Cầm.

Nhà thơ Hoàng Hưng, người từng bị “tập trung cải tạo vì một tập thơ”, và nhà văn Vũ Thư Hiện, tác giả cuốn ‘Đêm giữa ban ngày’ kể lại thời kỳ ông bị cầm tù ở VNDCCH cũng có tranh thuộc diện “không được treo”. Tuy thế, nhà văn Vũ Thư Hiện sau nhiều năm sống tại Pháp đã có thể về lại Việt Nam gần đây.

Thế nhưng những người chưa từng bị đàn áp trong quá khứ giống các vị trên vẫn có chân dung "bị cấm" ở thế kỷ 21.

Đó là các ông bà khác như Nguyễn Duy, Dương Tường, Nguyên Ngọc, Trần Huy Quang, Ý Nhi, Tạ Duy Anh, Thái Kế Toại, Phạm Viết Đào, Nguyễn Quang Lập… và nhiều người khác.

Theo nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên, viết trên Facebook cá nhân thì hồi năm 2018, một triển lãm tương tự, nhỏ hơn với chân dung gò đồng văn nghệ sĩ cũng của tác giả Phạm Xuân Trường ở Hải Phòng đã được thanh phố đó cho phép treo 100 bức, và cấm 8 bức.

Điều này cho thấy có sự khác nhau trong việc “thẩm định tranh” của quan chức Hà Nội và Hải Phòng,

Ông Phạm Xuân Nguyên đặt câu hỏi về chuyện này và xác nhận trên Facebook rằng chân dung của ông ở cả hai cuộc triển lãm, tại Hải Phòng và Hà Nội (lần này), đều thuộc diện “bị treo” – tức là không được ra mắt công chúng.

Còn nhà văn, võ sư Đoàn Bảo Châu sau khi nghe tin thì đăng trên mạng xã hội như sau:

“Các tác phẩm đều rất đẹp, rất có hồn, giá trị nghệ thuật cao, thể hiện tay nghề điêu luyện và tấm lòng yêu quý những người được thể hiện. Vậy chỉ có thể là những cái tên đã khiến những tác phẩm không được trưng bày, trong ấy có cả triết gia Trần Đức Thảo, được giải thưởng Hồ Chí Minh, nhà văn Nguyên Ngọc, những nhà văn, nhà thơ được giải thưởng nhà nước như Hoàng Cầm, Lê Đạt, Trần Dần, Nguyễn Duy, Hoàng Quốc Hải...”

“Vậy các chuyên gia văn hoá, các quan chức nắm văn hoá đất nước lấy lý do gì để cấm những tác phẩm chân dung ấy?”, ông Đoàn Bảo Châu đặt câu hỏi trên Facebook.

Tranh gò đồng của Phạm Xuân Trường khắc họa chân dung nhà văn Vũ Thư Hiên

Tranh gò đồng của Phạm Xuân Trường khắc họa chân dung nhà thơ Hoàng Hưng

Cấm đoán chỉ gây tò mò?

Đây không phải là lần đầu tiên Hà Nội hay các đô thị ở Việt Nam có quyết định “nửa vời” về các sự kiện văn hóa đại chúng gắn liền với lịch sử cận đại.

Hồi 2014, một triển lãm về Cải cách Ruộng Đất đã được cho khai mạc vào ngày 11 tháng 9 rồi đột nhiên bị đóng.

Theo sử gia Dương Trung Quốc phát biểu lúc đó, triển lãm được thực hiện trong bối cảnh chưa có một tổng kết chính thức về Cải cách Ruộng đất nên "đương nhiên sẽ có hạn chế rất lớn” bất chấp nỗ lực của những người làm công tác bảo tàng.

Sang sáng 12/9 có tin triển lãm ngưng đón khách vì 'sự cố điện' nhưng không bao giờ được mở lại.

Việc cho diễn rồi lại tìm lý do kỹ thuật loanh quanh để ngưng buổi diễn đã xảy ra nhiều lần với các show ca nhạc của văn nghệ sĩ hải ngoại về Việt Nam trình diễn.

Chẳng hạn hồi tháng 9/2022, Huế, Hà Nội, Hải Phòng, Hưng Yên đồng loạt "tạm hoãn" show diễn của ca sĩ Khánh Ly dù đã cho phép bà về VN thực hiện chuyến công diễn.

Trong lĩnh vực điện ảnh, một số phim được giải thưởng cao trên thế giới cũng có thể bị cấm tại Việt Nam.

Hồi tháng 7/2021, phim Vị - được trao giải thưởng lớn ở Đài Bắc và Berlin - đã nhận quyết định cấm chiếu từ Cục Điện ảnh Việt Nam.

Cùng lúc, các cơ quan chuyên trách về mảng văn hóa, văn nghệ, truyền thông ở Việt Nam như Ban Tuyên giáo của Đảng Cộng sản Việt Nam cũng nắm được vấn đề rằng quản lý, kiểm soát văn hóa phẩm ở thời đại công nghệ kỹ thuật số và mạng xã hội không thể áp dụng theo kiểu cũ, như các bài trên tạp chí Tuyên giáo đã viết.

"Cơ quan chức năng quản lý văn hóa nghệ thuật cần trang bị thêm kiến thức để trong quá trình thực thi vấn đề tiền kiểm, hậu kiểm cho các cán bộ, nhân viên thực thi để vừa bảo đảm sự nghiêm túc nhưng cũng không làm triệt tiêu cảm hứng của người sáng tạo."

"Kiểm duyệt không có nghĩa là cấm đoán gắt gao, mà còn giúp nâng cao chất lượng..." trang Tuyên giáo viết hồi tháng 8/2022.

Trong dư luận ở Việt Nam hiện có ý kiến cho rằng việc cấm đoán sẽ chỉ có hiệu ứng ngược, gián tiếp “quảng cáo” cho những tác phẩm, hoạt động văn hóa nghệ thuật mà nếu cứ để diễn ra bình thường thì công chúng sẽ biết đánh giá có thật là hay hay không.

Tác phẩm hay sẽ có sức sống với thời gian, còn tác phẩm dở sẽ bị đào thải, theo luồng dư luận này.

Chân dung nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên. Theo người trong tranh viết trên Facebook thì bức này bị cấm treo và chỉ được bạn bè ông chia sẻ hình trên mạng xã hội