Nguồn hình ảnh, REUTERS/Tingshu Wang
Công nhân làm việc trên dây chuyền sản xuất lông mi giả tại xưởng của Monsheery, ở Bình Độ, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc ngày 16 tháng 11 năm 2023
Doanh thu hàng triệu USD từ mặt hàng mi giả Bắc Hàn - được bày bán trong các cửa hàng làm đẹp trên thế giới với nhãn "sản xuất tại Trung Quốc" - đã giúp thúc đẩy ngành xuất khẩu của quốc gia bí ẩn phục hồi vào năm ngoái, theo Reuters.
Việc sản xuất và đóng gói lông mi giả của Bắc Hàn - được thực hiện công khai ở nước láng giềng Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Bình Nhưỡng - đã giúp chế độ của Kim Jong-un lách khỏi các biện pháp trừng phạt quốc tế, tạo nên nguồn thu ngoại tệ quan trọng.
Reuters đã phỏng vấn 20 người - trong đó có 15 người làm trong ngành lông mi, cũng như các luật sư về thương mại và chuyên gia kinh tế Bắc Hàn - những người đã mô tả một hệ thống trong đó các công ty có trụ sở tại Trung Quốc nhập khẩu hàng bán thành phẩm từ Bắc Hàn, sau đó hoàn thiện và đóng gói như là hàng xuất xứ từ Trung Quốc.
Theo lời kể của tám người làm việc cho các công ty trong ngành này, lông mi thành phẩm sau đó sẽ được xuất khẩu sang các thị trường phương Tây, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Một số người chịu chia sẻ với điều kiện chỉ sử dụng họ, không dùng tên vì không được phép trả lời giới báo chí.
Bắc Hàn từ lâu đã được biết đến là nước xuất khẩu lớn các sản phẩm lông tóc như tóc giả và lông mi giả, giúp mọi người có vẻ ngoài lấp lánh và gạt đi những phiền hà về mascara.
Tuy nhiên, xuất khẩu đã sụt giảm trong đại dịch COVID-19, khi Bắc Hàn đóng cửa biên giới nghiêm ngặt.
Hoạt động buôn bán lông mi do Bắc Hàn sản xuất qua ngả Trung Quốc đã được nối lại vào năm 2023, theo các tài liệu hải quan và lời chứng nhận của bốn người trong ngành.
Nguồn hình ảnh, REUTERS/Tingshu Wang
Dây chuyền sản xuất lông mi giả tại xưởng của Monsheery, ở Bình Độ, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc ngày 16 tháng 11 năm 2023
Số liệu hải quan Trung Quốc cho thấy xuất khẩu của Bắc Hàn sang Trung Quốc đã tăng hơn gấp đôi vào năm 2023, từ khi biên giới mở cửa trở lại. Trung Quốc là điểm đến của gần như toàn bộ hàng xuất khẩu được khai báo của Bắc Hàn.
Tóc giả và lông mi chiếm gần 60% tổng lượng hàng xuất khẩu từ Bắc Hàn sang Trung Quốc vào năm ngoái. Tổng cộng, Bắc Hàn đã đưa sang Trung Quốc gần 1.680 tấn lông mi, râu và tóc giả hồi năm 2023, trị giá khoảng 167 triệu USD.
Năm 2019, khi giá thấp hơn, Bình Nhưỡng đã xuất khẩu 1.829 tấn với giá trị chỉ chừng 31,1 triệu USD.
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ và các chuyên gia quốc tế ước tính rằng Bắc Hàn giữ lại tới 90% thu nhập từ nước ngoài mà công dân nước này làm ra, nhiều người trong số họ sống trong cảnh nghèo đói.
Reuters không thể xác định được việc bán lông mi giả đã đổ về cho chính phủ của ông Kim bao nhiêu tiền và số tiền này được sử dụng ra sao.
Shin Tong-chan, luật sư chuyên trách về các lệnh trừng phạt tại Seoul, nói: “Chúng tôi phải giả định rằng… hàng triệu USD mỗi tháng mà Bắc Hàn kiếm được qua hoạt động buôn bán lông mi này đang được sử dụng cho chế độ Kim Jong-un.” Quan điểm của ông đã được hai chuyên gia thương mại quốc tế khác nhất trí, dù không có bằng chứng cụ thể nào.
Bắc Hàn đã không trả lời các yêu cầu bình luận khi câu chuyện này được gửi tới cơ quan ngoại giao của họ tại Liên Hợp Quốc ở New York và Geneva, đại sứ quán ở Bắc Kinh và văn phòng lãnh sự ở thành phố biên giới Đan Đông của Trung Quốc.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng Bắc Kinh và Bình Nhưỡng "là những láng giềng thân thiết" và rằng "đừng làm quá lên chuyện hợp tác bình thường và đúng luật pháp giữa hai nước".
Lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc và Mỹ
Kể từ năm 2006, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã tìm cách ngăn chặn chương trình vũ khí hạt nhân của Bình Nhưỡng, thông qua gần chục nghị quyết trừng phạt nhằm hạn chế khả năng buôn bán các mặt hàng như than, dệt may và dầu mỏ của nước này. Những hạn chế nghiêm ngặt cũng được áp lên người Bắc Hàn làm việc ở nước ngoài.
Các biện pháp trừng phạt được Hội đồng Bảo an thông qua để các quốc gia thành viên thực thi - tất cả đều bị ràng buộc về mặt pháp lý - bằng cách sử dụng hệ thống luật pháp của mình.
Tuy nhiên, không có lệnh cấm trực tiếp đối với các sản phẩm làm tóc nên việc buôn bán lông mi giả từ Bắc Hàn không hẳn vi phạm luật pháp quốc tế, ba chuyên gia về lệnh trừng phạt nói với Reuters.
Reuters đã đưa những phát hiện của mình tới Bộ Ngoại giao Trung Quốc, bộ này nói rằng họ "không hay biết về các trường hợp" được mô tả nhưng bất kỳ cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt nào của Liên Hợp Quốc là "hoàn toàn không có cơ sở".
Bộ Ngoại giao Nhật Bản không bình luận về những phát hiện của Reuters nhưng cho biết Tokyo, nước cấm giao thương với Bình Nhưỡng, sẽ tiếp tục xem xét "cách tiếp cận hiệu quả nhất" đối với Bắc Hàn.
Cơ quan ngoại giao của Liên minh châu Âu đã không trả lời yêu cầu bình luận về việc lông mi do Bắc Hàn sản xuất được bán trong khu vực tài phán của họ.
Kể từ năm 2008, Hoa Kỳ đã mở rộng các biện pháp riêng nhằm vào Bắc Hàn, bao gồm các lệnh trừng phạt đối với bất kỳ công ty nào tích trữ hoặc bán sản phẩm mà tiền bán hàng đổ về cho chế độ Kim: hạn chế này cũng áp dụng cho các công ty không phải của Mỹ sử dụng đồng USD.
Nguồn hình ảnh, REUTERS/Tingshu Wang
Ngành sản xuất mi giả tạo nguồn tiền cho chế độ của ông Kim
Tuy nhiên, theo hai luật sư về trừng phạt quốc tế, có những hạn chế thực tiễn và chính trị đối với khả năng của Washington trong việc đơn phương thực thi các biện pháp trừng phạt như vậy đối với các thực thể như doanh nghiệp nước ngoài ít dính đến hệ thống tài chính Mỹ và khách hàng chủ yếu của họ không phải dân Mỹ.
Một phát ngôn viên của Bộ Tài chính Hoa Kỳ cho biết bộ này “tích cực thực thi các lệnh trừng phạt rộng rãi của chúng ta đối với Bắc Hàn, nhắm vào các công ty của cả Mỹ lẫn nước ngoài" và sẽ “tiếp tục đặt vào tầm ngắm bất kỳ nỗ lực tạo doanh thu nào” của Bình Nhưỡng.
Bộ Tài chính Hoa Kỳ cũng đề cập đến khoản dàn xếp gần một triệu USD của họ với công ty e.l.f. Cosmetics vào năm 2019 với cáo buộc công ty có trụ sở tại Hoa Kỳ đã vô tình bán lông mi giả có chứa vật liệu nhập từ Bắc Hàn.
Công ty mẹ của e.l.f. cho biết trong một hồ sơ năm 2019 rằng họ đã phát hiện ra hai nhà cung cấp sử dụng vật liệu của Bắc Hàn trong một “hoạt động tự kiểm toán định kỳ” và họ đã nhanh chóng giải quyết vấn đề mà họ xác định là “không quan trọng”.
Công ty này sau đó đã ngừng bán lông mi giả, nhắc đi nhắc lại cam kết sản xuất sản phẩm hợp pháp và có trách nhiệm trong một thông cáo gửi Reuters để phản hồi về phóng sự này.
Reuters không thể xác định liệu có công ty phương Tây nào hiện đang nhúng tay vào hoạt động buôn bán lông mi của Bắc Hàn hay không.
'Thủ phủ lông mi của thế giới' ở Trung Quốc
Những người trong ngành cho biết Bình Độ, một thị trấn miền đông Trung Quốc, tự coi mình là 'thủ phủ lông mi của thế giới', là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng từ Bắc Hàn.
Wang Tingting, người có gia đình sở hữu công ty chuyên xuất khẩu sản phẩm sang Mỹ, Brazil và Nga, cho biết nhiều công ty có trụ sở tại Bình Độ, chẳng hạn như Monsheery, đóng gói lông mi giả chủ yếu do người Bắc Hàn sản xuất.
Wang cho biết trong một cuộc phỏng vấn từ nhà máy của cô rằng hàng hóa Bắc Hàn đã giúp gầy dựng nên Monsheery từ một xưởng nhỏ quy mô gia đình. Hồ sơ công ty cho thấy công ty này được thành lập vào năm 2015.
Wang nhận xét: “Chất lượng sản phẩm của Bắc Hàn tốt hơn nhiều”, đồng thời nói rằng cô không biết bất kỳ thứ gì liên quan đến lệnh trừng phạt khi sử dụng lông mi giả của Bắc Hàn. Cô từ chối nêu tên các khách hàng quốc tế của mình.
Những người khác ở Bình Độ thì nói họ hiểu được các biện pháp trừng phạt đóng vai trò gì trong chuỗi phân phối phức tạp này.
Gao, người sở hữu Yumuhui Eyelash, nêu ý kiến: “Nếu không có những lệnh trừng phạt này, người Bắc Hàn sẽ không cần phải xuất khẩu qua Trung Quốc”.
Cui Huzhe, người đại diện cho một nhà máy Bắc Hàn làm việc với một đối tác Trung Quốc trong liên doanh có tên là Công ty Thương mại Liên hợp Chế biến Triều-Trung, cho biết công ty Bắc Hàn gửi lông mi bán thành phẩm sang Trung Quốc, nơi chúng được bán cho các thị trường như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Ông từ chối nêu tên hai công ty tham gia hợp tác hoặc khách hàng của họ. Sau đó, chúng tôi cũng không liên lạc được với ông để hỏi về tác động của lệnh trừng phạt.
Nguồn hình ảnh, REUTERS/Tingshu Wang
Một lượng lớn mặt hàng lông mi giả được sản xuất tại Bình Độ, một thị trấn miền đông Trung Quốc, nơi được coi là 'thủ phủ lông mi của thế giới'
Nguồn sống cho đất nước khát tiền mặt
Theo ba giám đốc nhà máy người Trung Quốc, các nhà sản xuất Trung Quốc bắt đầu hợp tác với các nhà máy sản xuất lông mi của Bắc Hàn từ đầu những năm 2000. Họ đánh giá cao lực lượng lao động của Bắc Hàn vì chi phí thấp và chất lượng lông mi cao.
Theo ước tính năm 2023 do Kali, một nhà sản xuất hộp đựng lông mi Trung Quốc, công bố trên trang web, có khoảng 80% số nhà máy sản xuất lông mi ở Bình Độ mua hoặc gia công vật liệu thô và bán thành phẩm lông mi giả từ Bắc Hàn.
Chính quyền Bình Độ cho biết thị trấn có khoảng 1,2 triệu dân này chiếm 70% sản lượng lông mi giả toàn cầu, thường được làm bằng sợi tổng hợp nhưng cũng có thể được tạo ra từ lông chồn hoặc tóc người.
Công ty thương mại Asia Pacific International Network Technology, có trụ sở tại thành phố biên giới Hồn Xuân của Trung Quốc, quảng cáo trên trang web dịch vụ của ba nhà máy sản xuất lông mi của Bắc Hàn với hình ảnh các công nhân đang sắp xếp tóc và dán chúng lên giấy.
Liên lạc qua điện thoại, một nhân viên công ty, người không nêu tên, từ chối bình luận.
Doanh nhân Johny Lee tại Seoul nhập khẩu các sản phẩm như lông mi dùng để nối mi, qua ngả Đan Đông vào Hàn Quốc.
Lee, người đứng đầu một nhóm thương mại ở Seoul bao gồm các kỹ thuật viên nối mi từ phương Tây và Hàn Quốc, cho biết những sợi mi đó do người Bắc Hàn sản xuất, đóng gói ở Trung Quốc, sau đó bán trong nước hoặc xuất khẩu sang các nước châu Á như Nhật Bản.
Khi được hỏi về rủi ro pháp lý, Lee - người bắt đầu tìm nguồn cung ứng lông mi từ Trung Quốc cách đây một thập kỷ - nói rằng ông không bán "công nghệ phức tạp như chất bán dẫn". Ông nói, công nhân Bắc Hàn "đang vật lộn kiếm sống ở đất nước của họ”.
Luật pháp Hàn Quốc quy định rằng nếu có hai hoặc nhiều quốc gia tham gia sản xuất hàng hóa nhập khẩu thì nơi mà sản phẩm đạt được “các đặc tính thiết yếu” sẽ được coi là nước xuất xứ.
Reuters đã mô tả cách lông mi do công nhân Bắc Hàn làm rồi được đóng gói và hoàn thiện tại Trung Quốc cho Shin Min-ho, một luật sư chuyên về hải quan có giấy chứng nhận của Hàn Quốc.
Ông nói rằng Bắc Hàn có thể sẽ được coi là quốc gia xuất xứ vì nước này đã tạo ra "những đặc tính thiết yếu" cho các nguyên liệu thô.
Cục Hải quan Hàn Quốc của Seoul khẳng định "việc nhập khẩu các sản phẩm của Bắc Hàn đội lốt Trung Quốc có thể bị trừng phạt", nhưng "khó xác định" quốc gia xuất xứ khi chỉ dựa trên mô tả của Reuters về chuỗi cung ứng giữa Bắc Hàn và Trung Quốc và hiện họ không điều tra chuyện này.
Hàng chất lượng cao, công nhân giá rẻ
Dù chất lượng lông mi tốt, lao động Bắc Hàn nhận tiền công thấp. Bốn chủ nhà máy và quản lý người Trung Quốc cho biết mức lương của người Bắc Hàn có thể chỉ bằng 1/10 mức của người Trung Quốc.
Ngoài ra, Wang, giám đốc của nhà sản xuất Co-Lash có trụ sở tại Bình Độ, công ty đã ngừng hoạt động ở Bắc Hàn trong thời kỳ đại dịch, tiết lộ rằng các công nhân đã phải nộp phần lớn thu nhập của mình cho nhà nước. Ông Wang không cung cấp chứng cớ.
Một nhà sản xuất Trung Quốc khác, PD Lush, trả lương trung bình hàng tháng cho công nhân tại nhà máy ở thị trấn biên giới Rason của Bắc Hàn - nơi sản phẩm của họ được bán ra quốc tế - với mức trung bình là 300 nhân dân tệ (42 USD), giám đốc Wang tại Bình Độ cho biết.
Vai trò trung tâm của Bắc Hàn đối với ngành công nghiệp lông mi giả trở nên rõ ràng khi nước này đóng cửa biên giới trong thời kỳ đại dịch.
Wang Tingting của Monsheery chỉ ra rằng, sau khi Bắc Hàn đóng cửa biên giới vào năm 2020 do đại dịch, các tàu chở một lượng nhỏ lông mi xuất khẩu trong thời gian đó thường bị ùn tắc. Bà nói: “Phía chúng tôi có nhu cầu rất cao”.
Bà cho biết thêm, sau đại dịch, nguồn cung vẫn chưa đạt hết công suất và việc vận chuyển bị chậm trễ là điều thường xuyên xảy ra.
Thương hiệu lông mi giả của Hàn Quốc Cinderella Amisolution thường mua các sản phẩm bán thành phẩm của Bắc Hàn từ các thương nhân Trung Quốc, sau đó bán ra thị trường. Nhưng khi Bắc Hàn phong tỏa biên giới, các nhà thầu đã gửi những mẫu không phải do người Bắc Hàn làm ra.
Giám đốc điều hành Choi Jee-won cho biết: “Lúc ấy tôi nghĩ, 'hàng này không ổn rồi'. Chất lượng khác nhau một trời một vực."
