Nguồn hình ảnh, BBC STUDIOS
Pliosaur săn mồi dưới biển - tranh minh họa
- Tác giả, Jonathan Amos và Alison Francis
- Vai trò, BBC News
- Ban Khoa học
Hộp sọ của một con quái vật biển khổng lồ đã được khai quật từ vách đá trên bờ biển kỷ Jura, vùng Dorset của Anh.
Đây là phần xương đầu của pliosaur, loài bò sát biển hung dữ dài tới 12 mét, từng thống trị các đại dương khoảng 150 triệu năm trước.
Hóa thạch đầu con vật, dài 2m là một trong những mẫu hoàn chỉnh nhất thuộc chủng loại này từng được phát hiện và sẽ giúp chúng ta có thêm kiến thức về loài săn mồi cổ đại.
Mẫu vật sẽ được giới thiệu trong chương trình đặc biệt của Sir David Attenborough trên kênh truyền hình BBC One ở Anh vào ngày đầu năm mới 2024.
Nhiều người đã phải thốt lên kinh ngạc khi tấm che phủ được kéo lên làm chiếc hộp sọ lộ ra.
Loài pliosaur có kích thước cực lớn và hoá thạch đã được bảo quản tuyệt vời.
Nhà cổ sinh vật học Steve Etches tin rằng không có mẫu vật nào khác sánh được với hoá thạch này.
Ông nói với BBC News: “Đây là một trong những hóa thạch đẹp nhất mà tôi từng được làm việc cùng. Điều độc đáo là nó rất hoàn chỉnh."
"Hàm dưới và hộp sọ trên được nối với nhau, giống như khi còn sống. Trên toàn thế giới, hiếm có mẫu vật nào được tìm thấy có độ chi tiết như vậy. Và nếu có, thường sẽ bị thiếu rất nhiều mảnh, nhưng lần này, dù có hơi méo mó một chút - mẫu vật còn đủ các xương.
Hộp sọ dài hơn chiều cao của hầu hết con người, điều này giúp bạn hình dung sinh vật này lớn đến mức nào.
Thật khó mà không tập trung vào bộ hàm 130 chiếc răng của pliosaur, đặc biệt là những chiếc phía trước.
Chúng dài, sắc như dao cạo, và có thể giết chết con mồi chỉ bằng một nhát cắn. Nếu can đảm nhìn kỹ thêm một chút, mặt sau của mỗi chiếc răng đều có những đường rãnh mảnh.
Đặc tính này giúp những chiếc răng sắc như dao găm của pliosaur dễ dàng xuyên qua da thịt con mồi và nhanh chóng rút ra, sẵn sàng cho đòn tấn công chớp nhoáng thứ hai.
Pliosaur là một ‘cỗ máy ăn thịt’ tàn bạo, thân dài 10-12m, với bốn chi mạnh mẽ giống như mái chèo để di chuyển với tốc độ cao, và là loài săn mồi tuyệt đỉnh của đại dương.
Tiến sĩ Andre Rowe từ Đại học Bristol cho biết: “Con vật này to lớn đến mức tôi nghĩ nó có thể bắt gọn sinh vật không may xuất hiện gần nó”.
"Tôi cho rằng đây là một con T. rex dưới nước."
Thực đơn của pliosaur bao gồm các loài bò sát khác như anh em họ cổ dài của nó, plesiosaur và loài ichthyosaur (giống cá heo). Có bằng chứng hóa thạch cho thấy pliosaur thậm chí còn ăn thịt cả đồng loại.
Nguồn hình ảnh, BBC/TONY JOLLIFFE
Steven Etsches tìm thấy hộp sọ của loài bò sát và muốn khai quật phần thân thể hóa thạch còn lại của quái vật biển
Quá trình khai quật hộp sọ hóa thạch này là một kỳ tích.
Mọi việc bắt đầu với một manh mối tìm thấy trong một chuyến khảo sát dọc theo bãi biển gần Vịnh Kimmeridge, vùng Bờ biển kỷ Jura, một Di sản Thế giới nổi tiếng ở miền nam nước Anh.
Phil Jacobs, một người đam mê các hoá thạch đã tình cờ nhìn thấy phần đầu mõm của con pliosaur trong lớp đá cuội.
Do thấy hộp sọ quá nặng để di chuyển, Phil đã đi tìm bạn mình là Steve Etches. Hai người đã dùng cáng để đưa mảnh hóa thạch đến nơi an toàn.
Nhưng phần còn lại của con pliosaur ở đâu?
Một cuộc khảo sát bằng máy bay không người lái trên mặt vách đá cao chót vót đã xác định chính xác một vị trí khả quan.
Nhưng cách duy nhất để khai quật là dùng các nhóm khảo cổ đu dây xuống sườn vách đá.
Khai quật hóa thạch từ đá luôn là công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ và tinh tế. Nhưng để làm được điều này trong khi treo lủng lẳng trên dây giữa một vách đá đổ nát, cách bãi biển 15m, đòi hỏi một trình độ kỹ năng khác.
Lòng dũng cảm, những cống hiến trong nhiều tháng ngày để làm sạch hộp sọ đã đem lại thành quả xứng đáng. Các nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới sẽ đổ xô đến thăm hóa thạch vùng Dorset để có được những hiểu biết mới về cuộc sống và sự thống trị của loài bò sát này trong hệ sinh thái của chúng.
Nhà cổ sinh vật học, Giáo sư Emily Rayfield ở ĐH Bristol đã nghiên cứu các lỗ tròn lớn ở phía sau hộp sọ. chúng cho cô biết kích thước của các cơ vận hành hàm của pliosaur và lực tạo ra khi nó cắn và nghiền nát con mồi.
Lực cắn của pliosaur đạt khoảng 33.000 newton. Để so sánh, cá sâu nước mặn đang có bộ hàm mạnh nhất trong động vật sống hiện nay với 16.000 newton.
Nhà nghiên cứu của ĐH Bristol giải thích: “Chỉ cần một nhát cắn mạnh, con mồi sẽ bị vô hiệu hoá và khỏi có thể chạy thoát. Một vết cắn mạnh cũng có thể nghiền nát mô và xương ngay lập tức.”
"Nói về cách săn mồi thì thế này. Cá sấu nước mặn kẹp chặt hàm của chúng vào một bộ phận của con mồi rồi vặn thân, và thế là một chi của con mồi bị cắt ra. Đây là đặc tính săn mồi của các động vật có hàm to và đầu mở rộng ở gáy. Pliosaur cũng có đặc điểm này."
Công tác khảo cổ được thực hiện ở sườn của vách đá cao vùng Dorset, nước Anh
Mẫu vật mới được phát hiện này có những đặc điểm cho thấy nó có một số giác quan đặc biệt nhạy bén và rất hữu ích.
Mõm của nó có những chấm nhỏ có thể là nơi đặt các vi tuyến (gland) giúp nó phát hiện những thay đổi về áp suất nước do con mồi tạo ra. Và trên đầu của nó là một cái lỗ có thể chứa ‘con mắt thứ ba’. Thằn lằn, ếch và một số loài cá cổ xưa còn sống tới ngày nay cũng có đặc điểm này. Bộ phận này nhạy cảm với ánh sáng và có thể giúp định vị các loài động vật khác, đặc biệt là khi loài pliosaur nổi lên từ vùng nước sâu, âm u.
Steve Etches sẽ trưng bày hộp sọ vào năm tới trong Bộ sưu tập Etches tại bảo tàng của ông ở Kimmeridge.
Hộp sọ có một số đốt sống nhô ra phía sau. Chúng là manh mối cho thấy có thể nhiều mảnh hóa thạch vẫn còn ở trong vách đá. Và Steve rất muốn hoàn thành khám phá này.
Steve nói với BBC News: “Tôi dám cá rằng rằng phần còn lại của con vật vẫn ở đó,”
"Toàn bộ phần còn lại của hóa thạch này cần nhanh chóng được lấy đi vì đây là vùng bị xói mòn rất nhanh. Khu vực này của vách đá sẽ bị bào mòn dần mỗi năm. Và không lâu nữa phần còn lại của con pliosaur sẽ rơi ra và biến mất. Đây là cơ hội có một không hai cho chúng ta."
Nguồn hình ảnh, BBC/TONY JOLLIFFE
Bộ răng sắc khủng khiếp của con pliosaur
Nguồn hình ảnh, BBC/TONY JOLLIFFE
Răng có rãnh giúp pliosaur cẵn và nhấc hàm ra nhanh để tấn công tiếp nhát nữa, giết chết con mồi trong chốc lát
