5 giờ trước

Nhân một năm cuộc xâm lăng của Nga ở Ukraine, nhiều cơ quan truyền thông Phương Tây đã nêu ra các dự báo khác nhau về diễn biến chiến sự tới đây.

Về căn nguyên sâu xa của cuộc xâm lược ông Vladimir Putin phát động đánh vào nước láng giềng Ukraine ngày 24/02/2022 cũng có nhiều đánh giá khác nhau.

Theo BBC thì tư tưởng Đại Nga và nhu cầu phục hồi các vùng ảnh hưởng bị mất sau 1991 là một lý do quan trọng cho cuộc chiến của Kremlin ở Ukraine.

Thế nhưng, nhà nghiên cứu người Mỹ gốc Do Thái Hungary, ông George Friedman, trong bài viết "Stalin" đăng trên trang Geopolitical Futures (03/03/2023), lý giải rằng Ukraine nằm trong chuỗi vấn đề mà các nhân vật tiên khởi của chủ nghĩa xã hội Xô-Viết phải "giải quyết" bằng bạo lực cho cuộc cách mạng Marxist của họ.

Friedmam còn cho rằng căn nguyên của sự tàn bạo các lãnh đạo Liên Xô áp dụng cho Ukraine còn đến từ tư duy triết học Đức của họ.

Ngày nay, Putin cũng vẫn có tư duy tương tự - hủy diệt để cứu rỗi - và vì thế cuộc chiến Ukraine xem ra sẽ còn kéo dài, gây đau đớn cho Nga.

Triết học Đức chứa mầm mống sự hủy diệt?

Theo George Friedman, các phái của dòng triết học Đức, từ Karl Marx đến Friedrich Nietzsche, Martin Heidegger và các vị khác, đều có mặt đen tối sâu thẳm của nó. Đó là "cái cao đẹp của sự tàn khốc - virtue of ruthlessness - mà họ tìm kiếm nhân danh sự thanh tẩy đạo đức (moral purity).

"Marx hiểu rằng để tạo ra xã hội hoàn hảo (cộng sản) thì cần lâu dài và trên con đường đau khổ đó, nền chuyên chế (độc tài) của giai cấp vô sản vì lạc hậu, không thể lãnh đạo nên cần một nhóm trí thức, quan liêu và công an dẫn dắt. Đó là Đảng Cộng sản."

Nguyên lý chính của Đảng Cộng sản, theo George Friedman, là xóa bỏ tận gốc tính hoài nghi, cảm xúc của giới tư sản và bất cứ ai "chắn đường lên CHXH chỉ vì mềm yếu, sẽ phải bị tiêu diệt".

"Thậm chí, rất có thể là sự phản bội đến từ thói cảm tính nguy hiểm của thành viên giới vô sản. Họ phải bị hủy diệt để phần còn lại chiến thắng."

Đây là điểm thuần tuý thuộc về "phần đen tối, chìm sâu nhưng mỗi khi trỗi dậy lại kinh dị hơn của triết học Đức so với những nền triết học khác," Friedman viết.

"Lenin đã được giới trí thức Đức tuyển chọn để đi tàu hỏa về Nga, tạo ra cuộc cách mạng nhằm làm cho Nga thất trận trong Thế Chiến II. Lenin nhận nhiệm vụ hủy diệt nước Nga để cứu rỗi nó."

Nhưng bản thân Lenin là một trí thức và băn khoăn nhiều về sự phức tạp trong tư duy của chính ông. Cách mạng để thành công cần những kẻ bạo lực, rất bạo lực, không một chút chùn tay. Và từ đây, Lenin cần Stalin, theo cách diễn giải của Friedman.

Tận thu thóc lúa để hàng triệu người Ukraine chết đói

Stalin chẳng cần hiểu triết học Đức nhưng sẵn sàng giết chết vô số đồng chí trong Đảng "đến mức làm cùn con dao y cầm trong tay". Nhiệm vụ của đảng Bolshevik giao cho Stalin là hủy diệt xã hội để "cứu rỗi nhân loại", và Ukraine là mục tiêu đầu tiên.

Trong thập niên 1930, Stalin sau khi thảm sát các đồng chí trong đảng và quân đội, cần xây dựng một bộ máy mới, một quân đội hùng mạnh.

Stalin đã quyết tâm làm việc đó bằng cách nhập máy móc, súng đạn hiện đại từ châu Âu, và hằn có khoái cảm nội tâm là "dùng của chúng nó để giết chúng nó khi nghĩ về châu Âu", Friedman viết.

Nhưng lấy tiền đâu ra cho công cuộc hiện đại hóa? Stalin tịch thu từng hạt lúa mì ở Ukraine để xuất khẩu sang Phương Tây, khiến nông dân Ukraine bị chết đói.

Chính thức mà nói, người dân Ukraine bị buộc vào hợp tác xã, nông trang tập thể và tầng lớp địa chủ bị giết. Nhưng các chiến dịch thu lúa mì làm nạn diệt chủng Holodomor xảy ra, làm chết hàng chục triệu người Ukraine.

"Sự tàn bạo đó là cần thiết để xây dựng một xã hội hoàn hảo," Stalin nghĩ vậy. Thế nhưng, logic này đến từ ý tưởng của Marx. Đó là "cảm xúc tư sản chỉ làm hại cho cách mạng".

Theo George Friedman, dù Stalin đã chết, tư duy đó không rời khỏi nước Nga. Trong truyền thống Nga, Ivan Hung bạo, Catherine Đại đến không nghĩ theo kiểu Marxist nhưng chọn sự tàn bạo để nắm quyền vì Nga luôn là "mảnh đất màu mỡ cho tàn bạo".

Friedman kết luận Vladimir Putin tiếp thu cả hai truyền thống trên, thậm chí còn kết hợp Ivan Hung bạo và Stalin làm một.

Hiện nay, quân đội Nga bắt đầu chiến lược "chiến tranh toàn bộ, hủy diệt" (total war) tại Ukraine, bắn phá các cơ sở dân sự, khu dân cư.

Việc "phá hủy Ukraine để giành lại Ukraine" là điều Putin đang làm, và quan hệ Ukraine-Nga một lần nữa rơi vào điểm mà "truyền thống Stalin" đặt ra cho lãnh đạo Nga hiện nay.

Stalin qua đời ngày 05 tháng 3/1953 vì đột quỵ không được ai tới cứu trong nhiều giờ, do các quan chức Liên Xô sợ bị quy tội.

Cái chết của nhà độc tài đã mở đường cho phong trào Tan băng, giải độc Chủ nghĩa Stalin tại Liên Xô và Đông Âu, với Đại hội XX của Đảng CS Liên Xô công bố nội bộ về các "lệch lạch và tội ác" của Stalin.