Putin khó xử giữa cuộc so kè Ấn - Trung - Tham Khảo

Nga không muốn nghiêng về bên nào trong căng thẳng Ấn - Trung hiện nay, nhưng vị thế khu vực khiến Putin khó có thể giữ vị thế trung lập.

Trong lễ Duyệt binh Chiến thắng diễn ra ở Quảng trường Đỏ, thủ đô Moskva của Nga hôm qua, một hình ảnh khiến nhiều người chứng kiến chú ý là sự xuất hiện của quân đội Ấn Độ và Trung Quốc cùng trong đội hình duyệt binh. Đây là hai trong số nhiều nước gửi binh sĩ tới Moskva tham gia duyệt binh kỷ niệm 75 năm chiến thắng phát xít.

Dưới sự quan sát của Tổng thống Nga Vladimir Putin, đội hình ba quân chủng của Lực lượng Vũ trang Ấn Độ diễu qua Quảng trường Đỏ. Đi ngay sau đó hai khối là đội danh dự thuộc Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, với quy mô lớn nhất trong số các nước gửi quân tham gia duyệt binh.

Hình ảnh hai đội quân cùng xuất hiện trên Quảng trường Đỏ trái ngược hoàn toàn với những gì xảy ra cách đó hai tuần, khi binh sĩ hai nước lao vào nhau ẩu đả tại khu vực biên giới tranh chấp ở Ladakh trong vụ đụng độ đẫm máu nhất suốt nhiều thập kỷ. Ít nhất 20 lính Ấn Độ thiệt mạng, phía Trung Quốc có thương vong nhưng không công bố.

Vụ ẩu đả ngày 15/6 là lần đụng độ chết người đầu tiên tại khu vực biên giới dài 3.488 km giữa hai nước, sau sự kiện Trung Quốc phục kích và bắn chết 4 binh sĩ Ấn Độ tại Tulung La, Arunachal Pradesh, năm 1975.

Cả Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Rajnath Singh và người đồng cấp Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa đã tới Moskva chứng kiến lễ duyệt binh. Truyền thông Trung Quốc ban đầu đưa tin hai bộ trưởng "rất có thể" sẽ gặp nhau ở Moskva, song Bộ Quốc phòng Ấn Độ ngày 23/6 phủ nhận thông tin này.

"Cuộc duyệt binh là bằng chứng hiếm hoi cho thấy Nga là một đối tác toàn cầu quan trọng, bởi cả Trung Quốc lẫn Ấn Độ đều coi trọng việc thể hiện tinh thần đoàn kết mang tính biểu tượng với Moskva", Fyodor Lukyanov, chủ tịch Hội đồng Chính sách Đối ngoại và Quốc phòng, một nhóm nghiên cứu cố vấn cho chính phủ Nga, nhận xét.

"Dù Moskva không có biện pháp cụ thể nào để tác động tới tình hình hiện nay giữa Ấn Độ và Trung Quốc, Nga, chỉ bằng sự hiện diện của mình ở lục địa Á - Âu, đã mang đến những ảnh hưởng rất lớn, khó có thể bỏ qua", Lukyanov nói thêm. "Hành động biểu tượng vừa qua của Bắc Kinh và New Delhi đã xác nhận điều đó".

Tuy nhiên, cuộc đụng độ ở Ladakh hôm 15/6 đã đẩy Nga, bên mà những năm gần đây đang tìm cách tăng cường quan hệ với cả Trung Quốc và Ấn Độ, vào tình thế khó xử. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nga với kim ngạch thương mại song phương năm ngoái đạt trên 110 tỷ USD. Trong khi đó, Ấn Độ lại là khách hàng mua vũ khí lớn nhất của Nga và mới đây còn cam kết đầu tư một tỷ USD vào vùng Viễn Đông.

"Bất kỳ xung đột nào giữa Ấn Độ và Trung Quốc đều cực kỳ gây khó xử cho Nga bởi Moskva đang đặt cược vào việc các đối tác chiến lược thân cận của họ phải tin tưởng lẫn nhau hết mức có thể", Alexey Kupriyanov, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế thuộc Học viện Khoa học Nga, nhận định.

Theo Kupriyanov, dù Tổng thống Putin gần đây tăng cường vai trò của Nga như một "chuyên gia xử lý khủng hoảng toàn cầu", ông tỏ ra cảnh giác hơn nhiều khi cân nhắc vai trò trung gian hòa giải mâu thuẫn giữa Trung Quốc và Ấn Độ so với các cuộc xung đột ở Syria, Libya hay Venezuela, nơi Moskva cũng đóng vai trò ngoại giao quan trọng.

"Vai trò hòa giải của Nga rất cần thiết ở những quốc gia đã bị tàn phá nghiêm trọng vì xung đột, khi đôi bên không thể đạt thỏa thuận với nhau hoặc bởi một bên cảm thấy họ yếu hơn nhiều so với bên còn lại", ông nói. "Trong trường hợp Ấn - Trung, chúng ta có hai cường quốc vũ khí hạt nhân với hàng thập kỷ kinh nghiệm tự mình xử lý các xung đột biên giới. Vậy nên dù sẵn sàng giúp đỡ, chúng ta nhận ra rằng không bên nào cần đến một bên thứ ba".

Những tuần gần đây, khi căng thẳng giữa Ấn Độ và Trung Quốc leo thang, các quan chức cấp cao Nga liên tục nhấn mạnh Moskva không có kế hoạch làm trung gian hòa giải hay ủng hộ bất kỳ bên nào.

"Chúng tôi không định can thiệp vào vấn đề của Trung Quốc và Ấn Độ, bởi bản thân họ đã có thể tự giải quyết chúng mà không cần bên thứ ba", Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov ngày 23/6 nói trong cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Ấn Độ và Trung Quốc.

Tuần trước, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov cho hay Nga nhận thấy các thông tin về xung đột giữa Ấn Độ và Trung Quốc "rất đáng báo động" nhưng Moskva tự tin rằng "hai nước có đủ khả năng thực hiện những bước đi cần thiết để ngăn những tình huống tương tự xảy ra trong tương lai và đảm bảo ổn định trong khu vực".

Tuy nhiên, Nga cũng đang nhận ra rằng việc đứng ngoài cuộc hoàn toàn không phải điều dễ dàng. Sau vụ đụng độ ở thung lũng Galwan, Ấn Độ thông báo sẽ mua gấp 33 chiến đấu cơ Su-30 và MiG-29 mới từ Nga. Nước này cũng yêu cầu Nga đẩy nhanh tốc độ chuyển giao hệ thống phòng không S-400 đầu tiên. New Delhi ký hợp đồng trị giá 5,2 tỷ USD mua hệ thống S-400 của Nga hồi tháng 10/2018, dự kiến tổ hợp đầu tiên được chuyển giao vào tháng 12/2021.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc đã bắt đầu một chiến dịch nhằm kích động dư luận Nga chống lại động thái trên. Trong một nhóm Facebook nổi tiếng tập hợp nhiều chuyên gia Nga nghiên cứu về châu Á, tờ People's Daily, cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Trung Quốc, đã đăng một bài viết lập luận rằng việc chuyển giao vũ khí cho Ấn Độ sẽ chỉ khiến căng thẳng khu vực tiếp tục tăng cao.

"Như nhiều chuyên gia đã nói, nếu Nga muốn làm dịu căng thẳng giữa người Trung Quốc và người Ấn Độ, họ không nên chuyển giao vũ khí cho Ấn Độ vào thời điểm nhạy cảm như hiện nay", tờ báo viết. "Cả hai cường quốc châu Á đều là đối tác chiến lược rất thân cận của Nga".