ĐẸP NHƯ SUỐI MƠ - CAO MỴ NHÂN
Có lẽ quý vị gốc Huế thuần thành chả bao giờ muốn rời cố đô đi mô hết. Bởi vì đất Thần Kinh có thung thổ đặc biệt, là đi xa hay ở gần, vẫn nhớ Huế mới lạ.
Như thế cũng có nghĩa là nếu đúng Huế chính tông, thì chẳng thể nào dứt bỏ một mảy may, một tích tắc chất Huế, nỗi Huế được.
Tôi hay kể chuyện Huế một cách ...loanh quanh thôi. " Chớ răng tui có thể bước vô cái vòng Huế kiên cố, thâm cung đó được. Là ri, tui có sinh trưởng ở Huế mô, người ngoài đạo Huế mờ ".
Song tôi lại ở Huế tới mấy chục năm, quen thuộc cảnh vật, người ta, và những điều rị mọ suốt ngày, tôi cũng biến thành dân ...lai Huế chút chút, chỉ dở một cái, là không bắt chước được giọng Huế.
Nên, cách nào tôi cũng là người xa lạ, có ưa thích Huế tới mấy, thiên hạ Huế cũng dửng dưng với tôi.
Nói thế chứ tôi " tiền hô hậu ủng " toàn bạn Huế đấy, quý vị khỏi cần thương hại tôi nha.
Trong khi tôi cứ mong nói được giọng Huế, thì bà mẹ chồng tôi lại nói toàn tiếng Bắc với tôi.
Có lẽ bà sợ tôi không hiểu bà nói chuyện gì, bà dùng ngôn ngữ bắc để khỏi phải nhắc lại việc bà vừa sai hay nhờ tôi làm, cho đúng và mau chóng .
Một hôm, mẹ chồng tôi dặn trước khi bà đi công việc gì đó, rằng tôi lấy gói bồ kết để trên nóc trạn, khui bếp tro ủ lửa suốt đêm ngày kia, thổi cho đỏ mấy miếng than, rồi nướng bồ kết.
Nướng bồ kết cháy vừa đủ thơm thôi, đập sơ cho rơi bụi than cháy ra. Xong bẻ những quả bồ kết đó vụn rồi bỏ chúng, những mảnh bồ kết mới nướng đó, vô một chậu nước lã, bưng chậu ra sân đang nắng phơi cho nóng lên, để gội đầu.
Tôi làm trong nháy mắt, là vì tôi đã thấy các bà, các cô thủa tôi còn bé, gội đầu bồ kết thế nào rồi.
Chậu nước bồ kết đó nóng vừa ấm tay, sủi bọt thơm dìu dịu, quý bà, quý cô muốn pha thêm nước nóng cũng được, rồi gội đầu bình thường, tóc chảy thật mướt xuống chậu hứng phía dưới, đẹp như ...suối mơ.
Có khi khách gội còn vắt những nửa quả chanh bóp trên tóc, cho thơm thêm nữa .
...Mạ ơi, ông Chánh đòi hầu
Mua chanh, bồ kết, gội đầu cho thơm...
(ca dao)
Tôi không biết "ông Chánh" nào mà sướng thế không biết, kêu người ta tới hầu chi chả biết. Và chắc ổng phải hào hoa, phong nhã lắm, mới được kẻ hầu ưng ý, đến nỗi phải mua chanh, bồ kết để gội đầu cho thiệt thơm tho, kẻo ông Chánh chê, mai mốt không chiếu cố nữa, thì lại tức.
Mấy lần nói chuyện xưa tích cũ, tôi định hỏi anh là thời anh ở Huế, anh có biết "ông Chánh" mô không, thời đó thì anh còn nhỏ quá, mần răng biết được thế giới của "ông Chánh" trong ca dao Huế chớ.
Nhưng chưa hỏi, mình đã biết câu trả lời của anh rồi: "Thì tui là một... ông Chánh đây nì, hỏi chi xa rứa. Lâu ni, không thấy tui rất ...ông Chánh, có điều ông chánh nì không cần đòi ai hầu, mà có người cứ tình nguyện tới đó tề".
Ố ô, anh thì nguỵ rồi, rất tự tin, song tự trọng ghê hồn, lỡ ai vô phước nói hớ, hay tỏ vẻ không biết tới bản ngã đặc biệt của anh, là thôi, coi như đời sau cũng không gặp lại, chớ đừng nói kiếp ni nghe.
Hôm tê, mấy bà o ở Bên sông, phía Ngự Bình điện thoại viễn liên cho tôi, các o bảo: "Chớ răng mi, là tôi đó, chưa chịu về thăm tụi tau vậy? Ít năm nữa cái lớp tau chết đi, không còn ai Huế thiệt nữa mô, không tin, mi về thử đi, toàn Huế...giả, ở mô chui ra lắm nợ..."
Tôi cũng đã nghe một phần như vậy lâu rồi.
Dẫu tôi không là con dân Huế, nhưng tôi cũng biết phân biệt Huế xưa đã dần dần đi khỏi thành phố cũ, nơi mà đàn bà con gái suốt ngày mượt áo dài, dù đi chân đất.
Mớ tóc thè thả ngang lưng dù gánh hàng quà rong trên đường mưa bụi bay.
Bỗng dưng tôi nhớ bài hát hồi mới có thành phần bên kia sông Bến Hải tràn vô, bài hát của một nữ cán bộ làm trưởng ban văn nghệ đài phát thanh thành Hồ, bà ta viết nội dung là tất cả chỉ ở Huế, không nơi nào có được, đại khái thế.
Tới người cộng sản chủ trương san bằng giai cấp, mà cũng phải chào Huế mộng mơ, vẻ đẹp mà không đâu có được vậy.
Huế thật hay giả, vẫn hiển hiện sông Hương núi Ngự, có dập khuôn nhân dáng Huế, có tô vẽ dung nhan Huế, vẫn chỉ là Huế bên ngoài thôi.
Nói như anh nhận xét về thổ ngơi, thổ ngữ, thì giọng Huế rất khó đồng hoá, người giả bộ nói thế nào cũng lòi ra các lỗi vụng về, mà không phải họ không luyện kỹ hay tập chệu chạo dăm ba câu giả hò, giả hẹn cũng lộ liễu ngay.
Thế nhưng , có điều lạ là chính Huế, thì lại giả Hà Nội, Saigon in hệt.
Và để kết thúc bài này, tôi xin lỗi dẫn chứng chưa đúng, khiến anh sẽ cho điểm dưới trung bình, ấy là "ông Chảnh" chớ không phải ông chánh kiểu bắc kỳ quốc đâu.
Nói "ông chảnh" (dấu hỏi) phải hiểu chính là "ông chánh" (dấu sắc), ông chánh để ám chỉ những ngôi thứ nhất vừa thực tế, vừa mơ hồ .
Đồng thời "ông chảnh" , cũng có nghĩa là ông "chảnh" với suy nghĩ bình dân học vụ của tôi, đừng giận nha quý ông ...chánh thứ thiệt.
CAO MỴ NHÂN (HNPD)
