Nguyễn Xuân Diện
VỀ LỊCH SỬ CÁI YẾM CỦA ĐÀN BÀ VIỆT
Ba cô đội gạo lên chùa
Một cô yếm thắm bỏ bùa cho sư
Sư về sư ốm tương tư….
VỀ LỊCH SỬ CÁI YẾM CỦA ĐÀN BÀ VIỆT
Ba cô đội gạo lên chùa
Một cô yếm thắm bỏ bùa cho sư
Sư về sư ốm tương tư….
(Ca dao cổ)
Một trong những phụ tùng rất đặc sắc của đàn bà Việt là cái yếm. Yếm là cái áo lót, là cái cooc xê (nịt vú) cổ của đàn bà Việt Nam. Chính vì yếm là vật để bao che cho một bộ phận đẹp nhất và gợi cảm nhất và lại là mặt tiền của cơ thể một người phụ nữ, nên yếm đã đi vào ca dao, đồng dao Việt Nam với những câu ca đẹp và thú vị lắm!
Yếm là phụ tùng để che hai bầu vú phụ nữ, được tạo ra bằng một tấm vải hình vuông, (4 cạnh), trong đó hai cạnh vuông góc ở trên được khoét hình vòng cung để vừa với cổ, tạo ra hai chiếc dây nhỏ xinh buộc lại sau cổ. Hai chiếc dây này dùng để treo cả cái yếm lên cổ (có nhẽ thế nên người ta gọi yếm là chiếc cầu treo cổ nhất, đồng thời cũng gọi là gióng treo thịt). Đầu hai góc còn lại cũng lại được xẻ ra thành hai sợi dây để buộc giữ cái yếm được sát vào cơ thể. Góc còn lại, buông xuống hoặc nhét vào trong dây thắt lưng.
Yếm mặc vừa mát, vì không chịt vào bầu vú chặt như cooc xê của Tây, và có độ thông thoáng không hề bịt kín. Yếm cũng cho người chủ của nó thoải mái trong công việc, cử động. Đúng như bác Hoàng Thanh viết: “Cái yếm đào ngày xưa và cái áo lót thời nay - coocxe của phụ nữ luôn luôn là một trong những thời trang của phái đẹp. Xưa người phụ nữ nghèo thì yếm vải sồi, nâu sồng, người phụ nữ giàu ở thành thị thì dùng loại đắt tiền. Nó dùng để che và nâng ngực của họ. Nó nâng vẻ đẹp của cơ thể phụ nữ lên đẹp hơn, hấp dẫn hơn bởi một thấp thoáng, mờ tỏ, thực hư, sương ảo, mềm mại nhưng rắn khỏe, tràn đầy sức sống và niềm kiêu hãnh... của họ. Chiếc áo ngực đóng một vai trò rât quan trọng không thể thiếu được trong hành trang của phụ nữ. Cái áo ngực đẹp là cái áo phải hội tụ những yếu tố làm tăng lên vẻ đẹp, hấp dẫn của cơ thể phụ nữ”.
Ít ai biết cái yếm có một lịch sử xa xưa lắm, và gắn bó với 1 người đàn bà đẹp trong lịch sử. Người đàn bà đó vô tình trong cơn giận, hay cơn xấu hổ đã tạo ra cái yếm hiện nay.
Tôi nghe được câu chuyện kể rằng: Trong một dạ tiệc ở trong cung, khi Đường Minh Hoàng và Dương Quý phi đang thưởng thức các vũ điệu và uống rượu thì An Lộc Sơn vì hơi quá chén mà ghẹo Dương Quý phi. An Lộc Sơn được vua Đường Minh Hoàng nhận làm con nuôi, và vì vậy, cũng là con nuôi của Dương Quý phi, mặc dù Dương Quý phi kém anh ta 16 tuổi. Hai người này, bên ngoài là mẹ - con, nhưng bên trong là tình nhân của nhau.
Khi nhạc nổi lên, các vũ nữ quay cuồng trong các vũ điệu Nghê thường hoan ca, An Lộc Sơn say la đà, mới thò tay bóp vú Dương Quý phi. Không may, nhũ hoa của Dương Quý phi bị xước, rớm máu. Quá bất ngờ và xấu hổ, nàng nhanh tay giật lấy chiếc khăn vuông thêu hoa trên tay vũ nữ đưa lên che ngực. Nàng dùng ngay những giải tua trên khăn thêu là dây buộc lên cổ. Cuộc vui vẫn tiếp diễn mà không hề bị xáo trộn. Nhưng cũng ngay lúc đó, tất cả các vũ nữ đều lấy một trong hai chiếc khăn thêu trên tay buộc lên cổ che cho khuôn ngực. Chính điều này khiến Dương Quý phi vô cùng bất ngờ và thú vị!
Một trong những phụ tùng rất đặc sắc của đàn bà Việt là cái yếm. Yếm là cái áo lót, là cái cooc xê (nịt vú) cổ của đàn bà Việt Nam. Chính vì yếm là vật để bao che cho một bộ phận đẹp nhất và gợi cảm nhất và lại là mặt tiền của cơ thể một người phụ nữ, nên yếm đã đi vào ca dao, đồng dao Việt Nam với những câu ca đẹp và thú vị lắm!
Yếm là phụ tùng để che hai bầu vú phụ nữ, được tạo ra bằng một tấm vải hình vuông, (4 cạnh), trong đó hai cạnh vuông góc ở trên được khoét hình vòng cung để vừa với cổ, tạo ra hai chiếc dây nhỏ xinh buộc lại sau cổ. Hai chiếc dây này dùng để treo cả cái yếm lên cổ (có nhẽ thế nên người ta gọi yếm là chiếc cầu treo cổ nhất, đồng thời cũng gọi là gióng treo thịt). Đầu hai góc còn lại cũng lại được xẻ ra thành hai sợi dây để buộc giữ cái yếm được sát vào cơ thể. Góc còn lại, buông xuống hoặc nhét vào trong dây thắt lưng.
Yếm mặc vừa mát, vì không chịt vào bầu vú chặt như cooc xê của Tây, và có độ thông thoáng không hề bịt kín. Yếm cũng cho người chủ của nó thoải mái trong công việc, cử động. Đúng như bác Hoàng Thanh viết: “Cái yếm đào ngày xưa và cái áo lót thời nay - coocxe của phụ nữ luôn luôn là một trong những thời trang của phái đẹp. Xưa người phụ nữ nghèo thì yếm vải sồi, nâu sồng, người phụ nữ giàu ở thành thị thì dùng loại đắt tiền. Nó dùng để che và nâng ngực của họ. Nó nâng vẻ đẹp của cơ thể phụ nữ lên đẹp hơn, hấp dẫn hơn bởi một thấp thoáng, mờ tỏ, thực hư, sương ảo, mềm mại nhưng rắn khỏe, tràn đầy sức sống và niềm kiêu hãnh... của họ. Chiếc áo ngực đóng một vai trò rât quan trọng không thể thiếu được trong hành trang của phụ nữ. Cái áo ngực đẹp là cái áo phải hội tụ những yếu tố làm tăng lên vẻ đẹp, hấp dẫn của cơ thể phụ nữ”.
Ít ai biết cái yếm có một lịch sử xa xưa lắm, và gắn bó với 1 người đàn bà đẹp trong lịch sử. Người đàn bà đó vô tình trong cơn giận, hay cơn xấu hổ đã tạo ra cái yếm hiện nay.
Tôi nghe được câu chuyện kể rằng: Trong một dạ tiệc ở trong cung, khi Đường Minh Hoàng và Dương Quý phi đang thưởng thức các vũ điệu và uống rượu thì An Lộc Sơn vì hơi quá chén mà ghẹo Dương Quý phi. An Lộc Sơn được vua Đường Minh Hoàng nhận làm con nuôi, và vì vậy, cũng là con nuôi của Dương Quý phi, mặc dù Dương Quý phi kém anh ta 16 tuổi. Hai người này, bên ngoài là mẹ - con, nhưng bên trong là tình nhân của nhau.
Khi nhạc nổi lên, các vũ nữ quay cuồng trong các vũ điệu Nghê thường hoan ca, An Lộc Sơn say la đà, mới thò tay bóp vú Dương Quý phi. Không may, nhũ hoa của Dương Quý phi bị xước, rớm máu. Quá bất ngờ và xấu hổ, nàng nhanh tay giật lấy chiếc khăn vuông thêu hoa trên tay vũ nữ đưa lên che ngực. Nàng dùng ngay những giải tua trên khăn thêu là dây buộc lên cổ. Cuộc vui vẫn tiếp diễn mà không hề bị xáo trộn. Nhưng cũng ngay lúc đó, tất cả các vũ nữ đều lấy một trong hai chiếc khăn thêu trên tay buộc lên cổ che cho khuôn ngực. Chính điều này khiến Dương Quý phi vô cùng bất ngờ và thú vị!
.
Từ đó, chiếc khăn vuông được khoét một góc để thành chiếc yếm trở thành một thời trang được ưa chuộng khắp nơi, từ trong cung ra đến dân gian, rồi lan rộng khắp trung nguyên và lan sang cả An Nam xa xôi.
Về sau, người Trung Hoa không còn dùng chiếc yếm nữa, nhưng nó được “hóa thạch ngoại biên” tại Việt Nam, vì loại nội y này phù hợp với điều kiện khí hậu nóng ẩm của Việt Nam. Và nó trở thành món trang phục mang quốc túy quốc hồn của người Việt suốt chiều dài lịch sử.
Ông Nguyên Văn Thiệp (sinh năm 1953, quê làng La Phù, huyện Hoài Đức, HN) kể: "Lớp người già xưa ở quê mình thường hay hát "ví". Thuở bé mình nghe bà thím của mình hát trong lúc bà ngồi khâu áo:
Về sau, người Trung Hoa không còn dùng chiếc yếm nữa, nhưng nó được “hóa thạch ngoại biên” tại Việt Nam, vì loại nội y này phù hợp với điều kiện khí hậu nóng ẩm của Việt Nam. Và nó trở thành món trang phục mang quốc túy quốc hồn của người Việt suốt chiều dài lịch sử.
Ông Nguyên Văn Thiệp (sinh năm 1953, quê làng La Phù, huyện Hoài Đức, HN) kể: "Lớp người già xưa ở quê mình thường hay hát "ví". Thuở bé mình nghe bà thím của mình hát trong lúc bà ngồi khâu áo:
Cái yếm sinh ở nhà Đường
Vì An Lộc đụng vú nường Quý Phi
Mình nghe thấy thế, liền thắc mắc:
Thím ơi, cái yếm là của Việt Nam, sao lại sinh ra ở Trung Quốc.
Bà thím trả lời: thì tao thấy mọi người hát thế, thì tao cũng hát theo mà!".
Nhân đây cũng xin nói thêm, có thể Kimono của người Nhật hay Hanbook của người Hàn cũng là “hóa thạch ngoại biên” của Đường Tống chăng?
Rất mong được ý kiến của chư vị quân tử khắp nơi về câu chuyện cái yếm. Bác nào có tư liệu khác hoặc có ý kiến khác, tôi xin được lắng nghe, tiếp thu. Xin đa tạ!
-------
Tái bút: Địa điểm bán yếm lụa ở Thăng Long Hà Nội xưa là số nhà 38 Hàng Đào. Nay còn tấm bia đã khắc thời Tự Đức nói rõ về cửa hàng bán yếm này.
