Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad và Thủ tướng Trung Quốc Li Keqiang - Ảnh: Al-Jazeera
Al-Jazeera cho hay, Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad, từng là một người bạn trung thành của Trung Quốc trong lần đầu cầm quyền. Nhưng hiện ông này đang dẫn đầu trong cuộc chiến chống lại sự thống trị của Trung Quốc trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Cuộc bầu cử hồi đầu năm nay tại Malaysia, không chỉ chấm dứt 60 năm trị vì của Liên minh Barisan Nasional cầm quyền ở nước này mà chấn động của nó còn lan tỏa ra cả thế giới.
Theo một quan chức cao cấp của Malaysia, chính phủ mới tại nước này đang định hủy bỏ các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng của Trung Quốc trị giá gần 40 tỉ USD, chứ không chỉ rà soát lại và hủy bỏ các dự án "có vấn đề".
Vị quan chức này nói rằng chính phủ mới của Malaysia cũng lo lắng sâu sắc về sự quyết đoán ngày càng tăng cũng như sự quân sự hóa của Trung Quốc ở Biển Đông. Malaysia lo lắng về kịch bản Trung Quốc có thể sẽ thống trị ở một trong những tuyến hàng hải quan trọng nhất trên thế giới.
Kết quả là, Thủ tướng Mahathir đang tìm kiếm các mối quan hệ chiến lược mạnh mẽ hơn với Nhật Bản và phương Tây để giảm sự phụ thuộc sâu sắc của đất nước vào Trung Quốc. Sự kiện này là đáng chú ý, khi Malaysia từng là một trong những người bạn thân nhất của Trung Quốc trong khu vực.
Quan điểm chính trị thay đổi
Trong thời gian đầu tiên nắm quyền (1981-2003), ông Mahathir có một lập trường cứng rắn chống lại phương Tây, đặc biệt là các can thiệp quân sự của Mỹ ở Trung Đông .
Ông chỉ trích Mỹ vì chính sách đơn phương xâm lược, phá hủy các quốc gia Hồi giáo, ủng hộ Israel, tổ chức "cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu" và gửi lính đặc nhiệm Mỹ tới những khu rừng ở Đông Nam Á.
Quan điểm chính trị của ông Mahathir khi đó ảnh hưởng sâu sắc bởi di sản từ Phong trào không liên kết (NAM). Ông Mahathir ủng hộ tình đoàn kết "Toàn cầu Nam" chống lại sự tấn công của quyền bá chủ phương Tây, giống như những nhà lãnh đạo Gamal Abdel Nasser của Ai Cập và Sukarno của Indonesia.
Khi bị phương Tây chỉ trích rằng ông lãnh đạo theo phong cách "độc tài", Thủ tướng Mahathir khi đó còn nói thẳng rằng những giá trị tự do dân chủ kiểu phương Tây là "kẻ thù" của những nền văn minh phương Đông.
Một trong số những cố vấn của Mahathir nói với Al Jazeera rằng, nhà lãnh đạo Malaysia đã xem Trung Quốc là một quốc gia thân thiện, một quyền lực gia tăng có thể phục vụ như sự đối trọng với quyền bá chủ của phương Tây. Thế nhưng đã có nhiều thay đổi trong 2 thập kỷ qua và nhà lãnh đạo Malaysia đã thay đổi quan điểm của mình khi quay lại chính trường ở tuổi 93.
Trung Quốc, giờ đây đang cố gắng thay thế Mỹ làm lãnh đạo mới ở châu Á. Điều này khiến ông Mahathir trăn trở, thậm chí đầu năm nay ông mô tả sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc hiện nay là "rất đáng lo ngại". Thủ tướng Malaysia còn lo lắng rằng những nhà lãnh đạo Trung Quốc hiện tại không sợ dùng "cơ bắp" của đất nước họ nhằm "tăng ảnh hưởng của Trung Quốc lên nhiều nước Đông Nam Á".
Không muốn rơi vào "bẫy nợ" của Trung Quốc
Ông Mahathir chỉ trích các giao dịch trước đây của Trung Quốc với chính quyền cũ của Malaysia, liên quan đến vụ bê bối tham nhũng 1MDB. Thủ tướng Malaysia cáo buộc rằng người tiền nhiệm của ông là Najib Razak đã "bán nước" cho Trung Quốc bằng cách thực hiện những giao dịch tham nhũng chỉ có lợi cho bản thân, đổi lại sẽ im lặng cho Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông.
Kết quả là, chính phủ mới tại Malaysia đã công khai chỉ trích việc quân sự hóa của Trung Quốc trên Biển Đông và ủng hộ thông qua Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông COC.
Malaysia đang cân nhắc việc hủy bỏ các dự án hạ tầng lớn do Trung Quốc tài trợ, gồm những dự án tại khu vực ven biển chiến lược bao trùm Eo biển Malacca và Biển Đông. Ông Mahathir đã chỉ trích các dự án Trung Quốc vì thiếu minh bạch, không khả thi về mặt kinh tế và ít dùng lao động địa phương.
Vật lộn với khối nợ lớn lên tới 250 tỉ USD, chính quyền mới của Malaysia cũng lo lắng sâu sắc về việc rơi vào "cái bẫy nợ" của Trung Quốc như láng giềng Sri Lanka và Lào.
Dù vậy, Malaysia không chống lại các khoản đầu tư của Trung Quốc nếu nó minh bạch, không tham nhũng và "tạo công ăn việc làm tốt" cho người dân địa phương, theo Thượng nghị sĩ Malaysia và Bộ trưởng Quốc phòng Malaysia Liew Chin Tong.
Theo Al-Jazeera, ngày nay Malaysia không còn là một người bạn trung thành của Trung Quốc tại Đông Nam Á, nước này chỉ đơn giản là trung lập hơn trong vấn đề chính trị mà thôi.
Thiên Hà (theo Al-Jazeera)
