Những câu hỏi chúng ta phải đối mặt trong thế giới AI

Năm năm trước, chủ đề trí tuệ nhân tạo (artificial intelligence - AI) đã xuất hiện trong chương trình nghị sự của một hội nghị. Một người trong chúng tôi gần như đã quyết định sẽ không tham gia phiên thảo luận này vì cho rằng đó sẽ là một cuộc thảo luận chuyên môn nằm ngoài phạm vi quan tâm của mình. Một người khác đã thuyết phục ông suy nghĩ lại, giải thích rằng AI chẳng mấy chốc sẽ ảnh hưởng đến hầu hết mọi lĩnh vực trong đời sống của con người.

Sự gặp gỡ đó đã dẫn đến những cuộc thảo luận, vốn không lâu sau đã có thêm sự tham gia của tác giả thứ ba, và đến cuối cùng là cuốn sách này. Lời hứa hẹn của AI về những thay đổi mang tính lịch sử - về xã hội, kinh tế, chính trị và chính sách đối ngoại - báo hiệu những tác động vượt quá phạm vi chuyên môn truyền thống của bất kỳ tác giả hoặc lĩnh vực nào.

AI đang hiện diệnn trong niều mặt đời sống, khiến con người đặt ra nhiều câu hỏi về một thời đại AI. Ảnh: Techxplore.

Thật vậy, những câu hỏi mà nó đặt ra đòi hỏi sự hiểu biết phần lớn nằm ngoài kinh nghiệm của con người. Vì vậy, cùng nhau, với sự tư vấn và hợp tác của những người quen làm việc trong lĩnh vực công nghệ, lịch sử và nhân văn, chúng tôi đã bắt đầu tiến hành một loạt các cuộc đối thoại về nó.

Mỗi ngày, ở mọi nơi, AI đang trở nên phổ biến. Ngày càng có nhiều sinh viên học chuyên sâu về nó, chuẩn bị cho một sự nghiệp xoay quanh hoặc có liên quan mật thiết với nó. Vào năm 2020, các công ty khởi nghiệp về AI của Mỹ đã huy động được gần 38 tỷ USD tiền tài trợ. Các công ty tương tự ở châu Á đã huy động được 25 tỷ USD, trong khi các công ty ở châu Âu huy động được 8 tỷ USD. Mỹ, Trung Quốc và Liên minh Châu Âu đều đã thành lập các ủy ban cấp cao để nghiên cứu về AI và báo cáo những phát hiện của họ.

Giờ đây, các nhà lãnh đạo chính trị và doanh nghiệp thường xuyên công bố mục tiêu của họ là “chiến thắng” trên mặt trận AI hoặc ít nhất là áp dụng AI và điều chỉnh nó để đáp ứng các mục tiêu của họ. Mỗi thực tế trong số những thực tế này là một mảnh ghép của bức tranh.

Tuy nhiên, khi tách riêng ra, chúng có thể gây hiểu nhầm. AI không phải là một ngành công nghiệp, chứ đừng nói là một sản phẩm đơn lẻ. Nói theo ngôn ngữ chiến lược, nó không phải là một “lĩnh vực”. Nó là một yếu tố hỗ trợ cho nhiều ngành công nghiệp và các khía cạnh của cuộc sống con người: nghiên cứu khoa học, giáo dục, sản xuất, hậu cần, giao thông vận tải, quốc phòng, thực thi pháp luật, chính trị, quảng cáo, nghệ thuật, văn hóa...

Các đặc điểm của AI - bao gồm năng lực học hỏi, phát triển và gây kinh ngạc - sẽ làm khuynh đảo và biến đổi tất cả. Kết quả sẽ là sự thay đổi của bản sắc và trải nghiệm về thực tại của con người ở những cấp độ chưa từng thấy kể từ thuở bình minh của thời hiện đại.

Mục tiêu tối thượng của cuốn sách này là giải thích về AI và cung cấp cho độc giả những câu hỏi mà chúng ta sẽ phải đối mặt trong những năm tới lẫn bộ công cụ để bắt đầu trả lời chúng. Những câu hỏi này bao gồm:

• Những đổi mới sáng tạo nhờ AI trong lĩnh vực y tế, sinh học, không gian và vật lý lượng tử sẽ có diện mạo ra sao?

• “Những người bạn thân” chạy bằng AI sẽ trông như thế nào, nhất là đối với trẻ em?

• Chiến tranh dựa vào AI sẽ ra sao?

• AI có nhận thức được các khía cạnh của thực tại mà con người không nhận thức được không?

• Khi AI tham gia vào việc đánh giá và định hình hành động của con người, con người sẽ thay đổi như thế nào?

• Đến lúc đó, thế nào là làm người?