Ngày 14/6/2023, Công thông tin Điện tử Chính phủ (CTTĐTCP) “chạy” một bài viết, dài với quy mô khó tin. “Đắc Lắc đã trở lại bình thường” suýt soát 6.000 chữ, bên dưới ghi là lấy các nguồn tin từ BCA/CAND/TTXVN. Trong thể chế độc tài hiện nay thì 3 cơ quan này giờ đây thực chất là một. Vậy là sau 4 ngày triển khai hàng trăm binh lính, cả công an lẫn quân đội, “săn lùng” và “truy quét” các đối tượng “lầm đường – lạc lối” (từ của Công an), hôm nay, Chính quyền chính thức công bố “Đắc Lắc đã trở lại bình thường”. Bài viết đi kèm 30 bức ảnh khá “hoành tráng”. Buổi chiều trước đó, Trung tướng Tô Ân Xô, phát ngôn viên Bộ Công an cho biết, trong ngày 13/6, các lực lượng truy quét đã bắt thêm 6 đối tượng, nâng tổng số người bị bắt giữ lên 45 đối tượng. "Các lực lượng chức năng vẫn tiếp tục truy quét, bắt giữ các đối tượng còn lại để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật", ông Xô thông tin tiếp: Lực lượng chức năng kêu gọi những người phạm tội sớm ra đầu thú để được hưởng khoan hồng của pháp luật.
Làm cách nào mà Đắc Lắk “đã trở lại trạng thái bình thường, các sinh hoạt xã hội không có gì thay đổi, nhịp sống… trở lại không khí như những ngày trước 11/6” nhanh như vậy được? Trong hàng loạt (trên ba chục) bức ảnh được trưng lên giữa bài viết, phần lớn toàn thấy lực lượng công an và quân đội thị uy, cùng với dùi cui và còng số 8. Những người bị bắt giữ thì đúng là người Thượng thật (nhìn ngoại hình), trông họ khốn khổ, ít có khuôn mặt nào toát lên vẻ hung bạo và càng thấy khó tin, họ là những đối tượng trong vụ nổ súng ở Đắk Lắk, ngoài những lời khai dưới họng súng Công an… Nếu coi bài viết trên CTTĐTCP là “khúc ca khải hoàn” thì tại sao Công an tỉnh Đắk Lắk vẫn tiếp tục kêu gọi “những người “lầm đường – lạc lối” ra tự thú để được khoan hồng”? Vì theo thông tin ban đầu của Chính quyền, có khoảng 40 người tập kích hai đồn Công an, mà nay đã bắt được đến hơn 50 đối tượng, thì còn kêu gọi ai ra đầu thú nữa? Chưa hết, cùng với việc bắt giữ các đối tượng, lực lượng chức năng được cho là đã thu về một số vũ khí quân dụng, nhưng sao nhìn trông “hẻo” thế? Vỏn vẹn chỉ có hai ba khẩu súng thô sơ, thậm chí một trang trên Facebook có nội dung “pro” nhà nước còn nói rõ là cho đến nay, chính quyền vẫn chưa nắm được động cơ, lực lượng và phương thức tác chiến của những người nổ súng rạng sáng 11/6 vừa qua.
Vụ lớn nhất 10 năm trở lại đây…
Công an có “úm ba la” kiểu gì, thì một vụ được đánh giá là lớn nhất từ 10 năm trở lại đây như vụ ở hai xã Ea Tiêu và Ea Ktur không thể trở lại bình thường nhanh như thế được! Cũng trong dịp này, một nhà nghiên cứu là người có nhiều năm “đào sâu” văn hóa của các cộng đồng cư dân bản địa liên quan ở Tây nguyên và duyên hải Nam Trung Bộ Việt Nam (không muốn nêu danh tính), chia sẻ góc nhìn từ quan điểm cá nhân với RFA về sự kiện ở Đắk Lắk hôm 11/6: “Tôi nghĩ rằng, tính tới nay đây là vụ việc lớn nhất của năm 2023 và cũng có thể là lớn nhất hơn 10 năm trở lại đây, nếu nhìn vào số lượng cán bộ công an, cán bộ dân sự và người khác thiệt mạng… Tôi chắc rằng nguyên nhân chính của vụ việc này bắt nguồn từ mâu thuẫn sắc tộc, mâu thuẫn với và trong cách quản lý nhà nước, mà cao trào nhất là mâu thuẫn trong vấn đề thu hồi đất đai của đồng bào Thượng ở đó, khiến vụ việc lên cao như thế.
Theo PGS. TS. Phạm Quý Thọ, nguyên Chủ nhiệm Khoa Chính sách Công, thuộc Học viện Chính sách & Phát triển, nhìn về số người bị bắt, ông Thọ tin rằng, có thể còn tăng nữa. Báo chí cũng cần có sự xác minh lại để làm cho tình hình trở nên phần nào đó minh bạch hơn… Như một người quan sát, ông cho rằng, mọi việc có lẽ cần phải chờ một thời gian nhất định nữa thì mới kiểm chứng được các sự kiện, cũng như nguyên nhân, mục đích, hậu quả để lại. Ông Thọ đoan chắc, “với số lượng người như thế thì khó có thể nói rằng đó là sự bột phát như kiểu tức giận của một vài cá nhân, hay của một nhóm người. Còn Tiến sĩ Dân tộc học Nguyễn Văn Huy, từ Paris, thì nêu quan điểm: “Đây là một tội ác đối với nhân loại, vì không tôn trọng quyền của người thổ cư là một trọng tội; Các quốc gia ngày nay đều tôn trọng quyền này hết”.
Xem thế để thấy, buộc tội cho Nhóm “Người Thượng vì công lý” về vụ xả súng ở hai xã Ea Tiêu và Ea Ktur là phi lý! Mặc dù chính quyền từng phê phán “Hội thánh Tin lành Đấng Christ Tây Nguyên” không phải là một tổ chức hay nhóm phái Tin lành, mà bản chất là một tổ chức phản động đội lốt tôn giáo, hoạt động và nhận sự chỉ đạo từ các đối tượng Fulro lưu vong, các tổ chức phản động. Chính quyền cũng từng tố cáo, Hội thánh ấy đã xuyên tạc tình hình, vu khống Việt Nam vi phạm dân chủ, nhân quyền, âm mưu tập hợp lực lượng, tiến tới gây rối, biểu tình, bạo loạn, thành lập nhà nước riêng... Nhưng làm thế nào mà họ lại có thể tổ chức được một cuộc tập kích có quy mô và bài bản như ở hai xã nói trên, thì không thấy giải thích?
Có hai điều không thể lý giải được về phương diện truyền thông. Thứ nhất, bài viết “Đắc Lắc đã trở lại bình thường”, dài gần 6.000 chữ, lại có nguồn tin chính thức từ BCA/CAND/TTXVN, hẳn nhiên nhiều tờ báo và trang mạng “quốc doanh” buộc phải đăng lại. Nhưng nếu tinh ý, cho đến hôm nay (15/6), không thấy tờ báo nào trích đăng các nội dung cái bài viết mang tính tổng kết một chiến dịch lớn như vừa qua trên CTTĐTCP, trừ mạng của TTXVN? Các mạng chỉ “xài” mỗi cái tít, còn hầu như đều bỏ qua chi tiết. Vì nội dung không thuyết phục hay còn vì một lý do nào khác? Thứ hai, cũng đúng ngày 14/6, CTTĐTC đăng tin “Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắc Lắk bầu Phó Chủ tịch UBND tỉnh”. Bài viết “giật” cái tít trung tính: “Kiện toàn nhân sự lãnh đạo UBND tỉnh Đắk Lắk”. Bài viết này “quái dị” ở chỗ, toàn bộ HĐND tỉnh Đắk Lắk khóa X tổ chức Kỳ họp Chuyên đề lần thứ 9 nhằm đánh giá, xem xét thông qua các nội dung quan trọng, nhưng không có một dòng nào nói về vụ xả súng. Đối với các vị chức sắc này, câu chuyện đổ máu tại huyện Cư Kuin dường như đã xảy ra tận trên Sao Hỏa hay Sao Kim, chứ không phải tại tỉnh nhà! Thật là “bó tay chấm com” cho một “kiện toàn nhân sự lãnh đạo” kiểu máu lạnh như thế!
