15-6-2022
Văn học, hội hoạ, âm nhạc, phim ảnh… đều là những môn nghệ thuật để thể hiện tư tưởng, khát vọng, thế giới quan của cá nhân hay của một nhóm nghệ sỹ.
Người cầm bút mà phải viết theo chỉ thị, theo định hướng, ấy là dạng thợ viết, thợ chữ, là loa đài được bật hay tắt theo ý cấp trên, dạng ấy không xứng đáng được gọi là nhà văn mà được gọi là bút nô.
Tiếng Anh có thành ngữ: “Không có bữa trưa nào miễn phí”, ý nói rằng những gì giá trị nếu muốn có được thì phải trả một giá nào đấy, không bằng cách này hay cách khác.
Nếu một nhà văn được một công ty tài trợ in một cuốn sách, thì về sau khi công ty kia bị phát hiện có một số vấn đề thì liệu anh ta hay chị ta có dám viết về điều ấy hay không? Chắc là không bởi người Việt có câu: Ăn cây nào, rào cây ấy!
Đây chính là lý do tại sao những người là thành viên của Hội Nhà văn Việt Nam có rất ít đóng góp cho xã hội. Tư tưởng bị tù túng thì làm sao có tác phẩm hay được? Tôi biết, Hội Nhà Văn Việt Nam được sinh ra bởi nhà nước, được nuôi bởi kinh phí nhà nước thì đương nhiên ngòi bút của họ phải theo định hướng của nhà nước.
Nhưng không phải cái gì được sinh ra như thế nào, được làm như thế nào trong quá khứ thì cứ nên tiếp tục như vậy. Lý do bởi xã hội thay đổi, quan niệm con người thay đổi, tư tưởng con người thay đổi thì cách quản lý, vận hành các hội nghề nghiệp cũng nên thay đổi.
Chẳng phải nhà nước đã có hơn 800 cơ quan báo chí được viết theo định hướng rồi sao, tại sao những người viết văn, một lĩnh vực gần với nghệ thuật hơn cũng nhất nhất phải làm theo định hướng?
Những người đứng đầu nhà nước nên nhìn nhận lại việc này để làm nhẹ ngân sách của một đất nước vốn không hùng mạnh gì về kinh tế. Hơn nữa, nên nới lỏng sợi dây nối giữa chính trị và văn học hay nghệ thuật nói chung. Một chính trị gia xuất sắc không có nghĩa là người am hiểu về văn học, nghệ thuật. Vậy tại sao ông ta, bà ta lại có thể định hướng được cho người làm nghệ thuật?
Nhà văn là những người theo đuổi đam mê văn học, một đam mê xa xỉ giữa thời đại kim tiền. Người theo đam mê ấy đáng trân trọng nhưng đấy là lựa chọn của mỗi cá nhân. Nếu cứ phải được động viên, được nâng đỡ thì mới viết được thì người ấy không thể nào thành một nhà văn trưởng thành được và tôi nghi ngờ sự đóng góp xã hội của những người như vậy.
Hãy đổi mới tư duy. Người viết văn là một nghề cần phải học về kĩ năng viết, cách xây dựng cốt truyện, nắm vững về lý thuyết để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật. Nếu tác phẩm ấy tốt, xã hội sẽ công nhận và mua để trả lại công lao động nghệ thuật của anh/chị ta.
Nhưng không phải cứ viết văn thì nghiễm nhiên thành cao quý, bởi nghề nào cũng có sang có hèn, có thành đạt, có thất bại, có người được chiếu sáng lộng lẫy trong vinh quang, có người bị quên lãng trong bóng tối.
Xã hội sẽ tôn vinh người cầm bút khi họ đã có đóng góp cho xã hội chứ không phải cứ nhìn các mác nhà văn là người ta nể trọng. Nhà văn lớn, trước hết cần một nhân cách lớn.
