NGÀY BÉ ĐỌC CA DAOCó hai bài ca dao dài hơn bốn câu tôi thuộc lòng từ bé. Một là bài Trâu Ơi. Còn bài thứ hai ngày nay thấy trên mạng người ta đặt cho cái nhan đề: Lấy Chồng Sớm:
Lấy chồng từ thuở mười lăm,
Chồng chê tôi bé không nằm cùng tôi.
Đến khi mười tám đôi mươi,
Tôi nằm dưới đất, chồng lôi lên giường.
Một rằng thương, hai rằng thương,
Có bốn chân giường gãy một còn ba.
Ai về nhắn với mẹ cha,
Chồng tôi nay đã giao hoà cùng tôi.
Tôi được đọc bài ca dao trên lần đầu tiên vào năm học lớp năm, lớp cuối cùng của bậc tiểu học, trong một dịp tình cờ. Đối diện nhà tôi ở quê là nhà của một người bà con trong họ. Một buổi chiều tôi sang đó chơi. Cả nhà đi vắng, chỉ có cô con gái út tên M. đang ngồi học bài nơi gian giữa. Cô này chỉ lớn hơn tôi một tuổi đang học lớp sáu. Nhưng theo vai vế trong họ tôi phải kêu bằng “bà cô”. Thấy trên tấm phảng có cuốn sách dày cộp (nếu tôi nhớ không lầm đó là cuốn “Tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam” thì phải,) tôi liền mở ra đọc cọp. Cái bài tôi đọc được bữa ấy chính là bài ca dao nói trên. Ngày nay thấy người ta đề tựa là “Lấy chồng sớm” hoặc “Lấy chồng từ thuở mười lăm”. Nhưng lúc đó những bài ca dao tôi thấy trong sách đều không có nhan đề. Đọc xong tôi hỏi ‘bà cô’:
- Cô đọc bài này chưa?
- Bài nào?
Tôi đọc to cả bài một lần. Nghe xong, bà cô liền “xĩ” một tiếng và phán:
- Đọc chi cái bài tào lao đó!
Cho dù chẳng hiểu hết nội dung ý từ bài thơ, nhưng tôi hồi nhỏ không thích mấy đứa con gái tỏ ra khôn hơn mình cho dù là bà cô cũng vậy, nên cãi:
- Hay mà! ... Nhưng có chỗ tui không hiểu!
- Không hiểu chỗ nào?
Tôi đọc lại cái chỗ không hiểu cho bà cô trẻ nghe:
- Một rằng thương, hai rằng thương,
Có bốn chân giường gãy một còn ba.
Lạ quá! ... Sao nói thương mà lại gãy cả chân giường? ... Tui không hiểu!
Bà cô đỏ cả mặt, giật cuốn sách trong tay tôi đang cầm và đuổi tôi về:
- Thôi, về đi cho tao học bài!
Tôi ra về mà bụng còn thắc mắc mãi về cái câu thơ chết tiệt trên! Tôi nghĩ chắc có lẽ là do cái giường ọp ẹp nên không đủ sức chứa trọng lượng của hai người cùng năm lên chứ gì? Hoặc giả cái chốt tre lâu ngày teo lại, còn cái lỗ mộng rộng thêm ra nên bị lỏng cũng nên? Nghĩ như vậy tôi cho là đúng nên không còn thắc mắc gì nữa.
Năm học lớp chín, mấy đứa bạn của tôi không biết cũng đã đọc được ở đâu bài ca dao trên (vì sách Trích giảng văn học không có dạy), rồi đem ra bàn tán. Lúc này, bọn tôi đều lớn tồng ngồng rồi, mười sáu mười bảy tuổi cả nên cũng biết đôi chút về chuyện gái trai. Một đứa nói:
- Cái anh chồng này cũng vũ phu gớm!
- Sao lại nói thế?
- Cô vợ nằm dưới đất, chồng không bế lên giường lại “lôi” lên mà không vũ phu à?
- Nhưng nhỡ cô vợ béo tốt còn anh chồng ốm yếu thì sao?
- Mầy đần vừa thôi! ... Có bốn chân giường làm cho gãy một còn ba mà ốm yếu à?
Cả bọn cười ồ tán thưởng!
Khi đã có vợ rồi, một hôm ngồi nghĩ ngợi vẩn vơ tôi chợt nhớ đến bài ca dao trên, đọc lẩm nhẩm cho vui, tôi mới chợt phát hiện một điều quan trọng thú vị.
Ai về nhắn với mẹ cha,
Chồng tôi nay đã giao hoà cùng tôi.
A, thì ra chị này cũng đáo để thật! Mới mười lăm mười bảy tuổi đầu anh chồng không ngó ngàng gì đến đã phật lòng về nhà méc với cha mẹ rồi! Thế thì mười chín đôi mươi được chồng thương không gãy chân giường mới lạ! Tuy anh chồng có hơi vũ phu chút đỉnh nhưng giọng điệu của chị không hề trách cứ giận hờn mà còn sung sướng khoái trá khi được “giao hòa” nữa nghen. Ai dám bảo phụ nữ ngày xưa là thiếu lửa trong chuyện vợ chồng?
Tôi ngẫm nghĩ mãi cái chữ "nhắn" trong câu áp chót, nó mới hay làm sao!. Người đọc có thể nhận ra rằng chị này đã "ăn quen bén mùi" rồi nên chẳng đành lòng xa anh chồng vài hôm để về nhà mẹ!
Tôi đọc bài ca dao trên nhiều lần, mỗi lần lại chỉ hiểu tí chút. Quả thật người xưa làm ca dao rất tuyệt vời. Tôi dám chắc rằng thời xưa dân ta không hề biết thủ pháp “Show do not tell” nhưng nhiều bài ca dao đã thể hiện tài tình kỹ thuật này. Bài Lấy Chồng Sớm là một điển hình. Toàn bài không nói đến mây mưa, ân ái, nụ hôn cháy bỏng, vòng tay siết chặt... không cần từ ngữ tục tiũ gì ráo, nhưng đọc xong ai cũng hiểu được chuyện gối chăn của cặp vợ chồng này nồng nàn, lên đỉnh như thế nào! Ngày nay có một số người đi rao giảng thi pháp “Show do not tell” nhưng tôi đọc thơ họ chỉ thấy toàn “Tell and tell.” Thật ra làm thơ không quan trọng ở chỗ dùng thủ pháp nào, miễn sao nó chuyên chở được ý nghĩa và cảm xúc đến với người đọc là ok. Thuyền nan hay ca-nô đều độ được người qua sông, cốt yếu chúng không chết máy hoặc gãy chèo giữa dòng.
4/9/2022
Tú Điếc
Gửi ý kiến của bạn
