‘Súng đã khai hỏa’ trong cuộc chiến thương mại giữa Mỹ với Trung Quốc, và sẽ có thêm nhiều nạn nhân từ tất cả các bên.
Nhưng về phía Mỹ, thiệt hại trước mắt sẽ là nhà máy giảm giờ làm, sa thải nhân công, lợi nhuận ít đi và các công ty Mỹ sẽ gặp nhiều khó khăn hơn khi hoạt động ở Trung Quốc. Mặc dù thiệt hại của Mỹ hiện giờ vẫn hạn chế, nó sẽ nhanh chóng lan rộng nếu chính quyền của ông Donald Trump quyết định đi tới cùng với những lời đe dọa áp thuế của mình, các nhà kinh tế và chủ các hãng sản xuất được các báo Mỹ hôm thứ Sáu ngày 6/7 dẫn lời nói.
“Sẽ tổn thương nền kinh tế nhưng cho đến nay tác động vẫn trong tầm kiểm soát,” ông Mark Zandi, kinh tế gia trưởng của bộ phận phân tích của hãng đánh giá tín nhiệm Moody’s, được USA Today dẫn lời. “Nếu cuộc chiến leo thang thì nó sẽ gây thiệt hại nhiều hơn và sẽ có lúc sẽ phá hoại nền kinh tế vận hành tốt và dẫn đến suy thoái.”
Hãng Trans-Matic ở Holland, tiểu bang Michigan, chế biến kim loại thành các bộ phận xe hơi cũng như các bộ phận của khóa cửa. Họ cho biết họ đã phải chịu chi phí thép cao hơn trong vài tháng qua do các nhà sản xuất thép của Mỹ đã tăng giá thành để đón đầu thuế suất cao hơn mà Mỹ áp lên kim loại nhập khẩu, Giám đốc tài chính công ty Steve Patterson cho biết.
Với giá cả đầu vào cao hơn như thế, Trans-Matic buộc phải lấy giá cao hơn từ khách hàng của họ là những nhà cung cấp xe hơi. Tuy nhiên một số khách hàng đã giảm đơn hàng, khiến cho doanh thu của Trans-Matic giảm từ 5 đến 10%, ông Patterson nói. Chính vì vậy, công ty này đang cho 300 công nhân Mỹ của họ 5 giờ làm thêm mỗi tuần thay vì 10 giờ làm thêm như trước.
“Khi anh cắt giảm như vậy… các nhân công sẽ khó chịu,” ông nói. Và với tỷ lệ thất nghiệp đang ở mức thấp khiến cho thị trường lao động siết chặt vốn cho phép công nhân thêm lợi thế thì ông Patterson lo lắng rằng các nhân viên của ông sẽ chạy sang đầu quân cho các đối thủ. “Tình trạng này đang tạo ra hỗn loạn,” ông nói.
Hồi tháng trước, Mỹ đánh thuế 25% lên thép và 10% lên nhôm nhập khẩu từ Canada, Mexico và Liên minh châu Âu trong một nỗ lực chặn đứng điều mà Tổng thống Donald Trump gọi là việc các nước này bán các sản phẩm này dưới mức giá thị trường ở Mỹ. Các nước bị đánh thuế đã đáp trả tương xứng. EU đã áp thuế lên 3,2 tỷ đô la hàng nhập khẩu từ Mỹ, bao gồm rượu whiskey, xe máy và các sản phẩm thép. Trong khi đó, Canada áp thuế lên hàng tỷ đô la thép, sản phẩm nông nghiệp và các mặt hàng xuất khẩu khác của Mỹ, còn Mexico đang nhắm vào bơ, táo, quả việt quất, thịt lợn và thép của Mỹ. Những mức thuế này diễn ra sau khi Mỹ áp thuế lên nhôm và thép nhập khẩu từ Trung Quốc hồi đầu năm và nước này phản công với mức thuế lên 3 tỷ đô la hàng hóa Mỹ, bao gồm thịt lợn, trái cây, ethanol và nhôm vụn.
Sau khi EU áp thuế 31% lên xe máy nhập khẩu từ Mỹ, hãng xe biểu tượng Harley-Davidson cho biết họ sẽ chuyển một số hoạt động sản xuất của họ ra nước ngoài để né thuế - một động thái gây lời qua tiếng lại giữa hãng với ông Trump.
Ở thành phố Poplar Bluff, bang Missouri, hãng Mid-Continent Nail, nhà sản xuất đinh lớn nhất nước Mỹ, đã sa thải 60 công nhân hồi tháng trước. Doanh số của hãng giảm mạnh 70% sau khi ông Trump áp thuế 25% lên thép nhập khẩu từ Mexico và Canada. Khi hãng này tăng giá thành sản phẩm, khách hàng của họ đã bỏ đi. Giờ đây, Mid-Continent đang nghiêm túc xem xét sa thải đợt hai với 200 công nhân, nữ phát ngôn nhân của công ty, bà Elizabeth Heaton cho biết, và toàn thể 500 nhân công có thể sẽ bị cắt giảm trước tháng 9 năm nay. Tác động từ sự suy giảm của hãng này đang lan ra khắp khu vực, Hãng SEMO Box, một công ty đóng gói ở Cape Girardeau, cho biết họ sẽ sa thải bốn công nhân tạm thời do sản xuất đình đốn ở Mid-Continent, hãng tin AP đưa tin.
Ở Phoenix, bang Arizona, ông Greg Hankerson, đồng sở hữu hãng Vintage Industrial vốn chế tạo sản phẩm thép dùng trong nhà, cho biết mức thuế 25% đánh vào thép nhập khẩu đã khiến chi phí nguyên liệu tăng cao, buộc ông phải tăng giá bán lên từ 5 đến 10% hồi đầu năm đối với một loạt các mặt hàng và nhiều khả năng sẽ có thêm đợt tăng giá nữa.
Ở bang Wisconsin, ngành công nghiệp sữa đang chật vật với mức thuế từ 15 đến 25% mà Mexico áp lên 387 triệu đô la các sản phẩm bơ Mỹ. Giá bơ bán sỉ mới đây đã giảm xuống khi mà người mua và người bán đều lo ngại về tác động của các mức thuế mới, ông Pete Hardin, chủ tạp chí Milkweed, một ấn phẩm của ngành, cho biết.
“Chúng tôi đang nhìn thấy doanh thu của các nông trại sữa ở Wisconsin bị mất sạch 20% mỗi tháng,” ông nói. “Điều đó cho thấy mớ bòng bong này nguy hiểm như thế nào.”
Đó là do các nông dân nuôi bò sữa đã bắt đầu giảm giá cho những nhà thu mua sỉ để bù vào mức thuế cao hơn mà họ phải chịu, khiến cho thu nhập của họ bị giảm xuống. Các nông dân ở tiểu bang này đã phải gồng gánh vì tình trạng sữa dư thừa.
Một đợt áp thuế mới với mức thuế 25% lên 34 tỷ đô la giá trị hàng nhập khẩu Trung Quốc bắt đầu có hiệu lực vào thứ Sáu ngày 6/7 và bao gồm các mặt hành như thiết bị y khoa, phụ tùng xe hơi và máy móc công nghiệp. Bắc Kinh đã phản công với thuế áp lên thịt, hải sản và xe hơi thể thao cùng các mặt hàng khác nhập từ Mỹ. Một đợt áp thuế nữa trị giá 16 tỷ đô la của cả hai bên dự kiến sẽ bắt đầu trong thời gian tới.
Trong năm tới, toàn bộ những mức thuế này sẽ khiến nước Mỹ mất khoảng 170.000 việc làm và làm giảm tăng trưởng kinh tế Mỹ, ông Zendi được USA Today dẫn lời ước tính. Tuy nhiên, Tổng thống Trump đang đe dọa sẽ đánh thuế thêm lên 400 tỷ đô la hàng nhập khẩu Trung Quốc và 275 tỷ đô la ô tô nhập khẩu. Điều này sẽ khiến Mỹ mất tổng cộng 700.000 việc làm và tăng trưởng kinh tế giảm 0,5% và nhiều khả năng đưa đất nước vào tình trạng suy thoái, ông nói thêm.
Còn theo tờ New York Times, các mức thuế áp lên Trung Quốc, vốn được mệnh danh là công xưởng toàn cầu, sẽ ảnh hưởng đến nhiều công ty vốn dựa vào chuỗi cung ứng toàn cầu và ‘nhiều khả năng sẽ gây tổn thương cho các công ty Mỹ nhiều hơn là các công ty Trung Quốc mà chính quyền ông Trump đang nhắm vào’.
Theo tờ báo này thì các biện pháp thương mại này nhiều khả năng sẽ gây ra xáo trộn nghiêm trọng đến hoạt động của các công ty Mỹ vốn dựa vào các nhà cung cấp Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
New York Times dẫn trường hợp của công ty Husco International, một công ty chế tạo có trụ sở ở bang Wisconsin vốn sản xuất các bộ phận sản phẩm cho các hãng như Ford, General Motors, Caterpillar và John Deere, giờ đây phải chịu mức thuế 25% lên một loạt các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Ông Austin Ramirez, giám đốc điều hành của Husco International, cho biết mức thuế mới này ngay lập tức sẽ khiến công ty của ông và những công ty Mỹ khác gặp bất lợi trước các đối thủ ở các nước khác.
“Những người được lợi nhiều nhất từ mức thuế này là các đối thủ của tôi ở Nhật và Đức, vốn cũng đặt phần lớn dây chuyền cung ứng của họ ở châu Á nhưng không phải chịu mức thuế như vậy,” ông Ramirez được dẫn lời nói.
Ông nói rằng công ty của ông không thể nào chịu được chi phí tăng thêm như thế, nên buộc lòng phải chuyển nó thành giá thành cao hơn cho khách hàng. Ngoài ra, ông cũng lo sợ rằng các biện pháp trả đũa kiểu ăn miếng trả miếng của Trung Quốc cuối cùng sẽ ảnh hưởng đến công việc kinh doanh của ông ở Trung Quốc.
“Một trong những ẩn số lớn đáng sợ là chúng ta không biết được Trung Quốc sẽ phản ứng như thế nào,” ông Ramirez nói. “Có rất nhiều thứ họ có thể làm để khiến cho các doanh nghiệp Mỹ hoạt động ở Trung Quốc thêm khốn đốn vốn sẽ gây tổn thất lớn cho chúng tôi,” ông cho biết.
Ông Brent Bible, một nông dân đang canh tác 5.000 mẫu bắp và đậu nành ở tây Indiana, nói cuộc chiến thương mại đã gây thiệt hại cho nông trại của ông và nền kinh tế nông nghiệp nói chung của Mỹ. Trên phân nửa lượng đậu nành của Mỹ được xuất khẩu đi Trung Quốc. Những quan ngại về chiến tranh thương mại đã khiến đậu nành Mỹ giảm xuống gần 15% trong những tháng vừa qua và khiến ông mất sạch từ 8 đến 10% lợi nhuận hàng năm.
Ông Bible cho biết các nông dân giờ đây đã hoãn mua thêm máy kéo, cơ sở tích trữ hạt và các mặt hàng khác để tìm cách xoay sở.
“Nếu anh không làm ra tiền thì những ngành khác cũng không kiếm được tiền từ chúng tôi,” ông cho biết.
Kế hoạch đánh thuế ban đầu của chính Trump dự định sẽ không để ảnh hưởng đến người tiêu dùng Mỹ với việc không đánh thuế nhiều mặt hàng mà các hộ gia đình Mỹ mua của Trung Quốc, chẳng hạn như TV màn hình phẳng và giày. Tuy nhiên, các công ty Mỹ vốn dựa vào các sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng nhiều do các biện pháp thuế này tập trung chủ yếu vào các sản phẩm trung gian và các thiết bị máy móc mà các công ty Mỹ mua của Trung Quốc và cuối cùng bán ra thị trường Mỹ và các nước khác.
Các kinh tế gia cho rằng cuộc chiến thương mại của ông Trump sẽ gia tăng chi phí cho các ngành công nghiệp Mỹ, nhiều khả năng đe dọa các công việc trong lĩnh vực sản xuất mà ông Trump từ lâu nói rằng ông muốn bảo vệ. Và những chi phí cao thêm này cuối cùng cũng đổ dồn lên vai của người tiêu dùng Mỹ.
“Không có kẻ thắng trong chiến tranh thương mại,” ông William Zarit, chủ tịch của Phòng Thương mại Mỹ ở Trung Quốc, được tờ Washington Post dẫn lời nói trong một thông cáo.
“Mặc dù 900 công ty thành viên của chúng tôi tiếp tục phải chịu đựng việc không có một sân chơi bình đẳng ở Trung Quốc, nhưng họ cũng hiểu hết sức rõ ràng: căng thẳng gia tăng trong quan hệ kinh tế Mỹ-Trung sẽ tác động tiêu cực đến hoạt động của họ ở Trung Quốc,” ông nói.
Washington Post cho biết một số công ty Mỹ cố gắng đưa hàng đến Trung Quốc trước thời hạn thuế có hiệu lực. Trong đó, một tàu hàng Peak Pegasus chở đậu nành từ Mỹ phải tranh thủ đến cảng Đại Liên thuộc tỉnh Liêu Ninh một giờ trước khi mức thuế 25% mà Trung Quốc áp lên hàng hóa của họ có hiệu lực, theo dữ liệu vận tải tàu biển của hãng tin Bloomberg.
Và chiến thuật phản công của Trung Quốc có thể không dừng lại ở việc đánh thuế mà còn là ở các biện pháp kiểm dịch tùy tiện và các biện pháp kiểm tra hải quan khắt khe hơn và tốn kém hơn.
Ông Shaun Rein, tổng giám đốc China Market Research Group ở Thượng Hải, Trung Quốc, nói bước kế tiếp của chính phủ Trung Quốc có thể là khơi dậy tinh thần bài Mỹ trong người tiêu dùng Trung Quốc – tương tự như hồi họ tẩy chay tập đoàn Lotte của Hàn Quốc hồi năm ngoái vốn khiến tập đoàn này phải đóng cửa hàng chục cửa hàng tiện lợi của họ ở Trung Quốc.
“Nếu tôi là Starbucks hoặc Apple thì giờ đây tôi sẽ lo sợ,” ông nói.
Các nghị sỹ hàng đầu của Đảng Cộng hòa đã chỉ trích việc Tổng thống Trump áp thuế lên những đối tác thương mại chính của Mỹ, theo CNBC.
Nhiều nhà lập pháp của Đảng Cộng hòa đã cảnh báo rằng các biện pháp thuế quan sẽ gây hại cho các công ty Mỹ, làm tăng thêm chi phí đối với người dân Mỹ và giảm lợi ích của đợt cải cách thuế vừa qua. Tuy nhiên, bất chấp những chỉ trích đối với các chính sách của ông Trump, cho đến nay các lãnh đạo Đảng Cộng hòa vẫn không ủng hộ nỗ lực bên trong Đảng nhằm hạn chế quyền áp thuế của ông Trump. Điều này cho phép Tổng thống Trump tiến tới trong chính sách thương mại của ông.
“Tôi không phải người hâm mộ các biện pháp thuế,” lãnh đạo phe Cộng hòa đa số tại Thượng viện Mitch McConnell được tờ Courier-Journal ở Louisville, dẫn lời nói. “Chúng tôi đã tranh luận rất quyết liệt rằng đây là con đường sai lầm đối với chúng ta. Tổng thống có quyền làm những gì mà ông ấy đang làm. Ông ấy không vi phạm chính sách thương mại hiện hành.”
Các nhà lập pháp Mỹ cho rằng ông Trump đã đi quá xa với việc hành động chống lại những đồng minh quan trọng của Mỹ và khiến cho những ngành quan trọng đối với đất nước như nông nghiệp phải lãnh hậu quả.
Chủ tịch Hạ viện cũng phê phán việc áp đặt thuế hồi tuần trước. Ông cho rằng ‘có những công cụ tốt hơn là tăng thuế quan’. Tuy nhiên ông không nói biện pháp nào ông mong muốn để giải quyết vấn đề thương mại không công bằng.
Trong một thông cáo hôm 6/7, Chủ tịch Ủy ban Tài chính Thượng viện nói rằng ‘những biện pháp thuế này sẽ rơi vào lưng của những doanh nghiệp và gia đình Mỹ’ và rằng ‘Trung Quốc cũng bị thiệt hại’.
Ông Mitt Romney, một người từng là ứng cử viên tổng thống của Đảng Cộng hòa, nói rằng ông hy vọng những biện pháp thuế quan này ‘nhanh chóng bị dỡ bỏ’ và được thay thế bằng một thỏa thuận mậu dịch mà hai bên đều đồng ý.
