Tổng thống Donald Trump tuần rồi đưa ra hai tuyên bố đối nghịch nhau để lập luận về vấn đề di trú, mô tả một cuộc "khủng hoảng" ở biên giới với Mexico nghiêm trọng tới mức phải cần tới Vệ binh Quốc gia để canh giữ trong khi tự hào về sự sụt giảm lớn các vụ vượt biên trái phép ở đó.
Có khủng hoảng biên giới hay không là tùy quan điểm mỗi người, nhưng ông Trump đưa ra các tuyên bố lệch lạc về các vụ vượt biên trái phép vào Mỹ.
Cũng trong những ngày gần đây, tổng thống đã mô tả sai tầm vóc của gói cải tổ thuế của ông so với những đợt cải tổ khác trong lịch sử và quy mô thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc, một con số nằm ngay tâm điểm của xung đột thương mại đang gia tăng cường độ giữa hai siêu cường kinh tế. "Mỹ đang mất 500 Tỉ một năm," ông tweet không chính xác ngày thứ Bảy.
Xem lại một số tuyên bố của ông Trump trong tuần này và kiểm chứng:
ÔNG TRUMP: "Suốt 40 năm, họ không thể thông qua được gì cả và họ không biết tại sao. Tôi nói, 'Thông qua luật cắt giảm thuế thì khó cỡ nào?'" — phát biểu ngày thứ Năm tại White Sulphur Springs, bang West Virginia.
SỰ THẬT: Ông Trump không hề là tổng thống đầu tiên trong 40 năm qua thông qua được các khoản cắt giảm thuế. Tổng thống Ronald Reagan trong những năm 1980 và George W. Bush và Barack Obama trong những năm 2000 đều đạt được mấy vòng cắt giảm thuế đáng kể trong lịch sử, một số lớn hơn của ông Trump.
___
ÔNG TRUMP: "Nhờ các hành động của Chính quyền Trump, các vụ vượt biên đã xuống mức nhất trong 46 năm qua dù vẫn còn CHƯA CHẤP NHẬN ĐƯỢC. Chặn ma túy lại!" — tweet ngày thứ Năm.
SỰ THẬT: Con số của ông Trump đã cũ. Ông giành công trạng cho sự sụt giảm các vụ bắt giữ người vượt biên trái phép ở biên giới tây nam vốn đã bắt đầu từ trước khi ông nhậm chức. Kể từ khi đó con số những vụ bắt giữ này đã tăng lên tới mức thường thấy dưới thời chính quyền Obama.
Những vụ bắt giữ có xu hướng tăng giảm theo một mô thức. Chúng bắt đầu tăng vào cuối mùa đông, lên đến đỉnh điểm vào mùa xuân và giảm mạnh khi nhiệt độ ở vùng tây nam nóng không chịu được.
Mô thức này bị phá vỡ sau khi ông Trump đắc cử. Các vụ bắt giữ sụt xuống sau cuộc bầu cử và giảm mạnh sau khi ông Trump nhậm chức. Tháng 4 năm 2017 ghi nhận số vụ bắt giữ ít nhất trong một tháng duy nhất kể từ khi Bộ An ninh Nội địa được thành lập vào năm 2003. Thật vậy, nhờ sự sụt giảm đó, năm ngân sách 2017 ghi nhận số vụ bắt giữ ít nhất của lực lượng Tuần tra Biên giới trong 45 năm qua.
Nhưng sau tháng 4 năm 2017, con số này lại tăng lên. Vào mùa thu, nó tăng trở lại mức thường thấy trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Obama. Số liệu thống kê liên bang mới cho thấy 50,308 vụ bắt giữ trong tháng 3 — tăng 203 phần trăm so với tháng 3 năm 2017, khi chỉ có 16,588 vụ bắt giữ, và tăng 37 phần trăm so với tháng trước.
Ông Trump gọi những con số này là "điểm khủng hoảng" trong tuyên bố của ông kêu gọi triển khai Vệ binh Quốc gia tới biên giới phía nam.
Các vụ bắt giữ ở biên giới là một con số hữu ích cho biết số lượng những vụ vượt biên trái phép, nhưng không hoàn hảo bởi vì không ai biết chính xác bao nhiêu người đã vượt biên mà không bị phát hiện.
___
ÔNG TRUMP: "Hoa Kỳ không có Thặng dư Thương mại với Trung Quốc trong 40 năm qua. Họ phải chấm dứt thương mại bất công, dỡ bỏ các rào cản và chỉ đánh thuế đối ứng. Mỹ đang mất 500 tỉ đôla mỗi năm, và vẫn đang mất hàng Tỉ đôla từ nhiều thập niên nay. Không thể tiếp tục!" — tweet ngày thứ Bảy.
ÔNG TRUMP: "Chúng ta hiện không có chiến tranh thương mại với Trung Quốc, những người dại dột, kém năng lực đại diện Mỹ đã để thua cuộc chiến đó từ nhiều năm trước rồi. Bây giờ chúng ta có Thâm hụt Thương mại 500 Tỉ đôla một năm, với nạn Ăn cắp Tài sản Trí tuệ 300 Tỉ. Chúng ta không thể để chuyện này tiếp tục!" Và: "Khi bạn đã MẤT 500 Tỉ, bạn không thể thua!" — các dòng tweet ngày thứ Tư.
SỰ THẬT: Ông nói quá thâm hụt thương mại với Trung Quốc lên một khoảng là 163 tỉ đôla.
Ông xem khoản tiền mà người Mỹ bỏ ra để mua hàng hóa từ Trung Quốc là tổn thất cho Mỹ, trong khi phớt lờ việc Trung Quốc mua hàng hóa từ Mỹ. Ông cũng phớt lờ một vế quan trọng khác của phép tính — thương mại dịch vụ.
Năm ngoái, người Mỹ mua khoảng 505,6 tỉ đôla hàng hóa từ Trung Quốc trong khi Trung Quốc mua khoảng 130,4 tỉ đôla hàng hóa từ Mỹ. Vì vậy, thâm hụt thương mại thực tế về hàng hóa chỉ hơn 375 tỉ đôla.
Tính thêm thương mại dịch vụ nữa thì thâm hụt thương mại thực tế của Mỹ với Trung Quốc là 337 tỉ đôla.
Về chuyện đánh cắp tài sản trí tuệ, không rõ ông Trump lấy con số 300 tỉ đôla từ đâu và không thể đưa ra con số chính xác về hoạt động phi pháp như hàng nhái, phần mềm bị sao chép lậu, đánh cắp bí mật thương mại và vân vân. Nhưng nhiều phân tích khác nhau cho thấy ước tính của ông là hợp lý.
Một ủy ban độc lập lưỡng đảng của Mỹ ước tính trong năm 2017 rằng lợi ích của Mỹ chịu tổn thất từ 225 tỉ đôla tới 600 tỉ đôla từ việc đánh cắp tài sản trí tuệ khắp thế giới, với "hàng ngàn tác nhân Trung Quốc" là thủ phạm chính.
___
NHÀ TRẮNG: "Những khoản cắt giảm thuế của Tổng thống Trump là những khoản cắt giảm thuế tổng cộng lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ, với 5,5 ngàn tỉ đôla tiền thuế được cắt giảm tổng cộng trong 10 năm và 4,5 ngàn tỉ đôla trong việc cải tổ."
SỰ THẬT: Điều đáng lưu ý về phát biểu này là Nhà Trắng tránh ngả theo tuyên bố sai trái mà ông Trump thường hay đưa ra là những khoản cắt giảm thuế đó là lớn nhất từ trước đến nay, chấm hết. Phát biểu của Nhà Trắng khẳng định những khoản cắt giảm thuế "tổng cộng" (gross) là lớn nhất trong lịch sử. Nhưng tính như vậy vẫn là tính ẩu.
Giá trị tổng cộng của những khoản cắt giảm thuế chỉ là một mặt của con tính. Mặt kia bao gồm những "khấu trừ" — việc tăng nhiều loại thuế và lệ phí nhất định, các khoản thuế nảy sinh và việc giảm hoặc bỏ các khoản miễn thuế hiện hành — được dùng để chi trả cho những khoản cắt giảm thuế nêu trên.
Các nhà kinh tế học, sử học và các nhà lập pháp đánh giá quy mô của một gói thuế bằng ảnh hưởng thuần (net effect) của nó. Họ đo lường hoặc ước tính chi phí của những khoản cắt giảm thuế thuần và so sánh nó với quy mô của nền kinh tế tổng thể — tổng sản phẩm quốc nội (GDP).
Đo lường theo cách này, gói thuế của ông Trump — "cải tổ" và những thứ khác — thua xa các khoản cắt giảm thuế năm 1981 của ông Reagan, quyết định của ông Obama năm 2013 triển hạn các khoản cắt giảm thuế của ông Bush, và những đợt cắt giảm thuế khác nữa.
Chi phí ước tính của gói thuế của ông Trump là 1,5 ngàn tỉ đôla trong 10 năm. Vào tháng 10, trước khi có đầy đủ các chi tiết, Ủy ban Vì Ngân sách Liên bang Có Trách nhiệm, một tổ chức phi lợi nhuận không mang tính đảng phái, ước tính một giá trị cao hơn cho gói thuế này - 2,2 ngàn tỉ đôla. Thậm chí kế hoạch thuế lớn hơn đó chỉ đứng thứ tám trong số những đợt cắt giảm thuế lớn nhất trong lịch sử theo tỉ lệ phần trăm GDP, và lớn thứ tư theo một cách đo lường khác — đôla có điều chỉnh lạm phát.
___
ÔNG TRUMP: "Ở nhiều nơi như California, cùng một người bỏ phiếu nhiều lần. ... Họ cứ hay nói, 'Ồ, đó là thuyết âm mưu thôi.' Không phải thuyết âm mưu đâu nhé. Hàng triệu và hàng triệu người. Và rất khó bởi vì chính quyền bang giữ kỹ hồ sơ của họ. Họ không muốn xem." — phát biểu ngày thứ Năm ở West Virginia.
SỰ THẬT: Ông Trump đang lặp lại một tuyên bố, không hề có bằng chứng, nói rằng từ 3 đến 5 triệu người bỏ phiếu bất hợp pháp trong cuộc bầu cử năm 2016, giúp ứng cử viên Đảng Dân chủ Hillary Clinton thắng về số phiếu phổ thông. Ông Trump thắng Đại Cử tri Đoàn.
Các nghiên cứu đã cho thấy có những trường hợp gian lận cử tri cá biệt trong các cuộc bầu cử gần đây ở Mỹ và không có bằng chứng cho thấy kết quả bầu cử đã bị ảnh hưởng. Giáo sư Justin Levitt của Trường Luật Loyola nhận thấy có 31 trường hợp mạo danh trong khoảng 1 tỉ lá phiếu được bỏ trong các cuộc bầu cử từ năm 2000 đến năm 2014.
Ông Trump đã hy vọng tìm ra bằng chứng cho thấy gian lận rộng khắp khi ông chỉ định một ủy ban tìm hiểu vấn đề này. Nhưng ông đã từ bỏ nỗ lực đó vì đấu đá trong nội bộ ủy ban và bị kiện tụng trong khi các bang từ chối hợp tác. Hơn một chục bang đã không chịu đáp ứng đòi hỏi của ủy ban cung cấp dữ liệu chứa thông tin cá nhân của cử tri, bao gồm tên, một phần số an sinh xã hội, lịch sử bỏ phiếu và liên hệ đảng phái.
___
ÔNG TRUMP: "Đây sẽ là lần cuối cùng — tháng 4 này ... bạn sẽ nộp rất nhiều trang khai thuế phức tạp và lỗi thời. Bởi vì tháng 4 năm sau, bạn sẽ chỉ cần, trong nhiều trường hợp, nộp một trang, một tấm bưu thiếp. Nó sẽ rất, rất khác. ... Bạn sẽ có một mẫu đơn rất đơn giản. Năm nay sẽ là năm cuối cùng, vì thế hãy chụp hình nó làm kỉ niệm đi nhé. Đây là lần cuối cùng bạn phải điền đơn khai thuế vừa nhiều vừa phức tạp. Bắt đầu từ tháng 4 năm sau dễ dàng hơn rất nhiều" — phát biểu ngày thứ Năm ở West Virginia.
SỰ THẬT: Không có dấu hiệu nào cho thấy Sở Thuế vụ có kế hoạch ban hành các mẫu đơn khai thuế mới, dù kích cỡ bằng tấm bưu thiếp hay kiểu gì đi nữa, trong năm thuế 2018. Về chuyện khai thuế chỉ trong vỏn vẹn một trang mà ông Trump nói tới, hiện đã có một mẫu đơn như vậy: Mẫu 1040EZ đã được dùng từ mấy năm nay. Nó có thể được dùng bởi những người có mức thu nhập chịu thuế dưới 100.000 đôla và không có người phụ thuộc, và đáp ứng những tiêu chí khác.
Còn chuyện khai thuế trên tấm bưu thiếp là một mánh lới chính trị từ nhiều năm qua.
"Ý tưởng về chuyện đơn giản hóa triệt để việc khai thuế là một luận điểm chính trị hay một lối nói nhằm thuyết phục cử tri, chứ thực tế chẳng có gì như thế cả," Joseph Rosenberg, nhà nghiên cứu cao cấp của Trung tâm Chính sách Thuế Urban-Brookings, nói.
Dù nhiều người đóng thuế sẽ đỡ mất thời gian khai thuế vì khoản khấu trừ tiêu chuẩn được tăng gấp đôi, song họ vẫn phải mất công tính khoản thu nhập chịu thuế và xem liệu họ có đủ điều kiện cho khấu trừ tiêu chuẩn hay không, hay liệu chọn khấu trừ từng mục thì lợi hơn. Họ cũng sẽ cần phải tính xem mình thiệt bao nhiêu từ việc định hạn mức đối với các khoản khấu trừ cho lãi suất khoản vay mua nhà cũng như thuế của bang và của địa phương.
Vì thế nếu trong tương lai sẽ có một mẫu đơn ngắn hơn để khai thuế thì cũng sẽ vẫn có các trang số liệu và bảng biểu để tham khảo.
Dù thế nào đi nữa, đại đa số áp người Mỹ hiện đang khai thuế bằng điện tử, đó là cách họ đơn giản hóa quá trình này. Chuyện bỏ một mẩu giấy bằng cỡ một tấm bưu thiếp với thông tin tài chính cá nhân vào hòm thư dường như đã lỗi thời.
ÔNG TRUMP, nói về việc điều động quân đội tới biên giới với Mexico: "Chúng ta trước giờ thực sự chưa làm điều đó, hoặc chắc chắn chưa làm nhiều lắm." — phát biểu ngày thứ Ba tại Nhà Trắng.
SỰ THẬT: Hai vị tổng thống gần đây đã làm điều đó. Cả ông Rick Perry, hiện là bộ trưởng năng lượng của ông Trump, cũng đã làm điều đó khi ông còn là thống đốc bang Texas.
Ông Trump dự định điều 2.000 đến 4.000 thành viên Vệ binh Quốc gia tới biên giới để giúp các viên chức liên bang chống lại tình trạng nhập cư bất hợp pháp và buôn lậu ma túy. Con số này ít hơn lực lượng mà ông George W. Bush đã triển khai vào năm 2006, khi ông gửi hơn 6.000 binh sĩ. Tổng cộng 29.000 thành viên Vệ binh Quốc gia đã tham gia vào nhiệm vụ này khi lực lượng được luân chuyển vào và ra trong hơn hai năm.
Ông Obama đã điều khoảng 1.200 binh sĩ Vệ binh Quốc gia vào năm 2010 để tăng cường các nỗ lực chống buôn lậu ma túy và nhập cư bất hợp pháp. Ông Perry đã phái 1.000 người từ lực lượng Vệ binh Quốc gia Texas vào năm 2014.
Lực lượng Tuần tra Biên giới có hơn 20.000 nhân viên dọc theo biên giới.
___
Phân tích về cắt giảm thuế: https://tinyurl.com/y8ktlfn3
Số liệu thống kê thương mại của Mỹ năm 2017: https://tinyurl.com/y7kz4ckz
Báo cáo về nạn đánh cắp tài sản trí tuệ: https://tinyurl.com/ydc4ayd2
