Donald Trump ký quyết định áp thuế nhập khẩu nhắm vào thép và nhôm ngày 08/03/2018.REUTERS/Leah Millis TPX IMAGES OF THE DAYQuyết định tăng mức thuế đối với hàng hóa Trung Quốc được đưa ra trong bối cảnh ông Donald Trump, nguyên là doanh nhân 71 tuổi, kể từ khi vào Nhà Trắng không ngừng ca ngợi « mối quan hệ tuyệt vời » với nhiều nhà lãnh đạo thế giới : tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan, tổng thống Nga Putin hay tổng thống Achentina Mauricio Macri. Nhưng « mối quan hệ tốt đẹp nhất », có vẻ được ông Trump tâm huyết nhất, vẫn là với chủ tịch Tập Cận Bình, người trở thành nhân vật quyền lực nhất Trung Quốc kể từ thời Mao Trạch Đông (1949-1976).
« Tình bạn » và « tình đoàn kết » giữa hai nhà lãnh đạo hàng đầu thế giới vẫn còn lưu trong hình ảnh chuyến công du Hoa Kỳ vào tháng 04/2017 của chủ tịch Trung Quốc : cô cháu ngoại Abella hát tiếng Trung tặng chủ tịch Tập Cận Bình tại Nhà Trắng ; cả hai nguyên thủ thưởng thức chiếc bánh sôcôla « tuyệt vời nhất » tại tư dinh Mar-a-Lago (Florida)…
Tổng thống Trump chấp nhận cư xử bình đẳng với Trung Quốc và chủ tịch Tập cũng tỏ ý cùng chí hướng với chủ nhân Nhà Trắng khi hai quốc gia có chung lợi ích. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, nguyên thủ Trung Quốc không chú trọng đến « việc chăm chút cho quan hệ cá nhân » với tổng thống Mỹ mà chỉ tỏ vẻ như vậy nếu điều đó mang lại lợi ích cho Trung Quốc. Vì « Ông Tập không để tình cảm chi phối », theo phân tích của Ryan Hass, cựu cố vấn về châu Á của Barack Obama.
Đúng là « mối quan hệ tốt đẹp » giữa hai nhà lãnh đạo đã mang lại một số kết quả, như tiến triển trong hồ sơ hạt nhân Bắc Triều Tiên. Tuy nhiên, thương mại song phương dường như đang trở thành vật cản chính.Tổng thống Trump luôn lên án Trung Quốc là nguyên nhân của mọi khó khăn trên lĩnh vực kinh tế Mỹ, trong đó nhiều cáo buộc là có căn cứ. Khi công bố « giác thư » bao gồm những biện pháp trừng phạt đối với hàng nhập khẩu Trung Quốc ngày 22/03, tổng thống Mỹ không ngại « vừa đấm vừa xoa »« ông bạn » Tập Cận Bình : ông lên án đích danh « sự xâm lược kinh tế của Trung Quốc », nhưng vẫn tuyên bố « vô cùng tôn trọng chủ tịch Tập ».
Chuyên gia Hass cho rằng việc công bố « giác thư » dường như mới mang tính chất cảnh cáo tại thời điểm này hơn là những biện pháp tức thì, vì văn bản này, sau khi được tổng thống ký, sẽ cho phép bộ Thương Mại tiến hành tham vấn về các sản phẩm sẽ bị đánh thuế. Tuy nhiên, sự phản công của chủ tịch Trung Quốc sẽ nhắm vào tâm điểm cử tri ủng hộ tổng thống Trump.
Trường hợp này đã xảy ra khi Mỹ áp thuế chống bán phá giá đối với sản phẩm máy giặt được sản xuất tại Trung Quốc vào tháng 01/2018. Chính quyền Bắc Kinh đã cho mở điều tra chống bán phá giá hạt bo bo Mỹ, một loại nông phẩm được trồng ở miền trung nước Mỹ, nơi cử tri đã ồ ạt bỏ phiếu cho tỉ phú Trump.
Nếu căn cứ vào một số trường hợp trước đây, ông Trump thường « giơ cao đánh khẽ ». Ví dụ gần đây nhất là tuyên bố tăng thuế vào ngày 08/03 đối với mặt hàng thép và nhôm, cuối cùng mức thuế mới lại được tạm hoãn áp dụng đối với nhiều nước, trong đó có Mêhicô, Canada, Úc, Brazil, Liên Hiệp Châu Âu, Hàn Quốc, New Zealand.
Các biện pháp trừng phạt mà Washington công bố ngày 22/03 nhắm vào hàng nhập khẩu vẫn chưa có gì cụ thể. « Khoản tiền 60 tỉ đô la » không được nêu rõ là tổng giá trị hàng nhập khẩu sẽ bị đánh thuế, hay tổng số tiền thuế thu từ hàng nhập khẩu Trung Quốc. Thêm vào đó, bộ Thương Mại Mỹ có 15 ngày để lập danh sách chính xác các sản phẩm và các loại thuế áp dụng.
Liệu tổng thống Mỹ sẽ « giơ cao đánh khẽ » với hàng Trung Quốc ? Và mối quan hệ Trump-Tập sẽ ra sao sau quyết định đơn phương của chủ nhân Nhà Trắng ? Thời gian tới sẽ trả lời hai câu hỏi này.
