Tác giả: Yeganeh Torbati và Isaac Arnsdorf
Dịch giả: Ian Bùi
Khi nước Mỹ bị Covid-19 tấn công hồi đầu năm 2020, chính quyền liên bang phát hiện kho y liệu quốc gia SNS (Strategic National Stockpile) bị thiếu hụt trầm trọng. Việc này bắt nguồn từ cuộc chiến ngân sách giữa Tổng thống Obama và Quốc Hội sau khi đảng Cộng Hoà chiếm đa số trong cuộc bầu cử giữa kỳ 2010 với sự trợ giúp của phong trào Tea Party – Tiệc Trà [còn gọi là Đảng Trà].
Do áp lực từ các nhóm hữu khuynh, và vì cần tái thiết gấp nền kinh tế sau cơn Đại Suy Thoái 2008-2009, TT Obama đã phải thoả hiệp với tân chủ tịch Hạ Viện John Boehner, cắt giảm nhiều khoản chi phí để chính quyền liên bang có thể tiếp tục vận hành. Trong số những nạn nhân của cuộc tranh chấp quyền lực đó, là các cơ quan lo việc phòng chống dịch bệnh như CDC, khi ấy có nhiệm vụ bảo trì kho SNS.
Cơn dịch “cúm heo” H1N1, bắt đầu từ tháng Giêng 2009 (lúc ông Obama vừa nhậm chức) kéo dài đến tháng 8, đã rút bớt một lượng y liệu từ kho SNS lớn nhất lịch sử tính đến lúc bấy giờ: 85 triệu khẩu trang N95; 20 triệu vật dụng bảo vệ cá nhân PPE (Personal Protection Equipment).
Cuối năm 2009 chính quyền Obama yêu cầu Quốc Hội tăng ngân sách SNS lên $655 triệu để sắm thêm PPE, N95 v.v… cho kho y liệu. Nhưng thời điểm ấy đảng Cộng Hoà, với sự ủng hộ của Đảng Trà, chỉ chú tâm vào việc đánh gục Obama để bãi bỏ Obamacare nên ngân sách dành cho Bộ Y tế (Health and Human Services, HHS) — cơ quan kiểm soát và quản lý Obamacare, bị cắt 10% đến 12% mỗi năm từ 2010 tới khi ông Obama chấm dứt nhiệm kỳ thứ nhì. Trong vòng 6 năm đó SNS đã nhận được ít hơn trước $321 triệu.
Năm 2013 và 2014 chính phủ Obama tiếp tục yêu cầu Quốc Hội tăng ngân sách cho HHS và CDC, nhưng vẫn không thành công. Mặc dù Quốc Hội có chi vài tỉ để đối phó trận dịch Ebola năm 2014, nhưng CDC chỉ nhận được $165 triệu, trong đó chỉ có một phần nhỏ được dùng mua đồ tiếp liệu cho kho SNS. Do ngân sách eo hẹp, CDC ưu tiên dùng tiền để trữ các loại thuốc men cần thiết hơn là sắm khẩu trang và các dụng cụ dễ kiếm trên thị trường.
Phải đợi đến ngân sách 2018-2019 Quốc Hội mới bắt đầu tăng thêm tiền cho HHS trở lại. Và mặc dù chính phủ Trump vẫn muốn cắt giảm ngân sách của HHS và CDC, Quốc Hội đã trích nhiều tiền cho hai cơ quan này hơn mức yêu cầu của tổng thống.
Trong bản thảo ngân sách 2021 gởi cho Quốc Hội hồi tháng Hai năm nay, chính phủ Trump đề nghị không tăng thêm tiền cho SNS mà giữ ở mức cũ, đồng thời cắt bớt tiền cho cơ quan có nhiệm vụ quản lý kho y liệu quốc gia. Khi ấy virus corona đã hoành hành tại Á châu, tiến vào Âu châu và đang lây sang Mỹ.
