Chưa giải quyết xong cuộc chiến thương mại, Bắc Kinh và Washington lại bước vào một cuộc xung đột mới - Covid-19 - nơi mọi bất đồng chờ trỗi dậy.

Trung Quốc tận dụng dịch Covid-19 để đóng vai trò đầu tầu

Trước tiên là cuộc chiến về « leadership – vai trò đi đầu lãnh đạo ». Trong khi Trung Quốc không ngừng thể hiện là cường quốc đầu tầu thế giới, thì Hoa Kỳ lại thu mình với chiến lược « Nước Mỹ trước hết » của tổng thống Trump. Bắc Kinh bị lên án mạnh mẽ làm mất nhiều tuần lễ quý giá để chống dịch Covid-19. Việc dịch bùng phát ở phương Tây như món quà trời cho để Bắc Kinh từng bước ngẩng cao đầu với tư cách « cứu nhân độ thế » khi gửi trang thiết bị y tế và chuyên gia đến giúp nhiều nước khắp năm châu chống dịch, đặc biệt Ý, và không bỏ lỡ bất kỳ thời cơ nào để quảng bá rầm rộ.

Theo ý kiến của ông Philippe Bernard trên báo Le Monde, có lẽ không nên quá xúc động về chính sách « ngoại giao khẩu trang » vì đây là kiểu « quyền lực mềm » được Trung Quốc triệt để khai thác để công luận quên đi sai lầm ban đầu của nước này. Bắc Kinh cũng tìm cách « xuất khẩu » mô hình xử lý khủng hoảng dịch tễ, từng được Nhân Dân Nhật Báo ca ngợi ngày 10/03 là « phản ảnh những lợi ích đáng kể của hệ thống xã hội chủ nghĩa theo mô hình Trung Hoa », trong khi những biện pháp đó từng bị phương Tây dè chừng do ảnh hưởng đến một số quyền tự do của người dân.

Vì vậy, cuộc chiến chống virus corona cũng là cuộc chiến về hình ảnh giữa hai hệ thống : một bên là mô hình dân chủ phương Tây và bên kia là chế độ toàn trị như ở Trung Quốc. Khi dịch Covid-19 bùng phát ở châu Âu, không những Hoa Kỳ tỏ ra thiếu tương trợ mà còn là một trong những nước đầu tiên đóng cửa biên giới với Liên Hiệp Châu Âu. Từng thách Washington sau cuộc cuộc khủng hoảng tài chính 2008, nhờ virus corona, Trung Quốc lại có động cơ để « làm suy yếu và thay thế sự thống trị của Hoa Kỳ trong các vấn đề trên thế giới », theo nhận định của nhà sử học Mỹ Hal Brands.

Virus corona gây một chiến tranh lạnh mới ?

Bảo vệ hình ảnh cá nhân là mặt trận thứ hai giữa hai nhà lãnh đạo của hai cường quốc. Ông Tập Cận Bình bị chỉ trích trong giai đoạn đầu xử lý dịch nhưng đang lấy lại vị thế của người cầm lái. Còn tổng thống Donald Trump, sau khi ban đầu không thừa nhận mức độ nguy hiểm của dịch virus corona, đã quay sang chỉ trích Bắc Kinh thiếu minh bạch và đổ lỗi cho « virus Vũ Hán », « virus nước ngoài ».

Có thể nói ông Trump đang phải trả giá cho những quyết định có phần chậm trễ. Hoa Kỳ hiện là nước bị tác động nặng nề nhất, với 81.000 người bị nhiễm virus corona tính đến ngày 26/03. Là ứng viên của đảng Cộng Hòa trong cuộc tổng thống Mỹ, ông Donald Trump chắc chắn không muốn thành tựu kinh tế trong suốt 4 năm bị virus corona phá hỏng.

Liệu virus corona có đẩy Mỹ-Trung vào một cuộc chiến tranh lạnh mới ? Nếu xảy ra, theo giới chuyên gia, quy mô cuộc chiến sẽ lớn hơn rất nhiều so với cuộc chiến Mỹ-Liên Xô trong thế kỷ XX vì vào thời kỳ đó hai bên gần như cắt đứt quan hệ ngoại gia. Trường hợp của Mỹ và Trung Quốc hiện nay thì ngược lại, cả hai nước phụ thuộc chặt chẽ vào nhau nhưng lại cạnh tranh trong mọi lĩnh vực, quân sự, công nghệ và cả chính trị.

Ông Barthélémy Courmont, giảng viên đại học Công Giáo Lille, nhận định là cả Mỹ và Trung Quốc « sẽ tận dụng một cách có hệ thống mọi cuộc khủng hoảng để giành lợi thế trước đối thủ ». Nước nào sẽ thắng trong cuộc chạy đua tìm kiếm vác-xin phòng dịch ? Nước nào sẽ thoát khỏi khủng hoảng tài chính trước tiên ? Theo nhà báo Heike Schmidt của RFI cho rằng virus corona lại trở thành một « ổ căng thẳng mới » giữa Mỹ và Trung Quốc.