Bản quyền hình ảnh Getty Images Một trong những nỗi sợ lớn nhất của các bậc phụ huynh Trung Quốc đang dần thành sự thật: Giới trẻ nước này đang lảng tránh việc kết hôn. Xu hướng này cũng gây lo ngại cho chính quyền Bắc Kinh.
Sau nhiều thập kỷ gia tăng đăng ký kết hôn trên cả nước, lượng đăng ký kết hôn ở nước này trong năm 2015 giảm 6,3% so với năm 2014 và năm 2014 giảm 9,1% so với 2013. Tuổi kết hôn trung bình cũng tăng khoảng 1,5 tuổi trong 10 năm đầu của thế kỷ 21.
Việc trì hoãn kết hôn ở Trung Quốc là một phần của xu hướng toàn cầu.
Mỹ, hầu hết các nước thuộc khối OECD, và Nhật Bản cũng đang trải qua tình trạng tương tự trong những năm gần đây nên Trung Quốc không phải là ngoại lệ. Hong Kong và Đài Loan cũng có độ tuổi kết hôn lần đầu cao hơn so với Trung Hoa đại lục.
Nhưng trong một nền văn hóa đề cao các giá trị gia đình, nhiều bậc phụ huynh thấy lo sợ rằng con cái họ sẽ không kết hôn và có con. Họ sợ gia đình sẽ không có người nối dõi và không có ai chăm sóc con mình khi họ mất.
Vấn đề gây lo lắng
Dù việc sắp đặt hôn nhân bị quy là phạm pháp ở Trung Quốc từ hồi thập niên 1950, cha mẹ vẫn can thiệp sâu vào các quyết định hôn nhân của con cái. Vào các dịp tụ họp gia đình, nhiều cha mẹ không ngừng thúc ép và thuyết phục con cái kết hôn.
Bản quyền hình ảnh Getty Images Một số bậc phụ huynh chủ động gặp mặt các thông gia tiềm năng để chuyện trò về những đứa con đang độc thân của mình và dàn xếp để hai bên gặp gỡ - điều thường đi ngược với mong muốn và sự đồng ý của con cái họ.
Chính phủ Trung Quốc cũng không ngồi yên trong chuyện này. Năm 2007, Bộ Giáo Dục đã chế nhạo công khai những phụ nữ độc thân trên 27 tuổi là "gái ế", thúc giục họ hạ thấp các tiêu chuẩn "không thực tế" trong việc chọn bạn đời.
Tuy rằng ở đây chính phủ đề cập đến cả 2 giới nhưng cụm từ "gái ế" đã bị giới học giả và các phụ nữ trẻ chỉ trích mạnh mẽ.
Năm 2016, chính phủ hủy bỏ thời gian nghỉ tuần trăng mật thêm 7 ngày đối với các cặp vợ chồng kết hôn "muộn"(nam trên 25 tuổi và nữ trên 23). Mục đích là để người trẻ kết hôn (và có con) càng sớm càng tốt.
Thực tế này đặc biệt khiến hàng triệu đàn ông đang bị dư thừa ở Trung Quốc (những người sinh sau năm 1970, là hậu quả của việc phá thai chọn lọc giới tính) lo lắng trong việc tìm vợ.
Số lượng những người đàn ông "ế" này khác nhau giữa các nhóm tuổi. Tuy nhiên, dù ở hiện tại hay tương lai thì con số này khoảng 24 - 33 triệu người, theo truyền thông nhà nước.
Bản quyền hình ảnh Getty Images Đặc biệt, những người đàn ông độc thân nghèo ở vùng nông thôn không thể kết hôn để có người nối dõi đang được coi là mối đe dọa tới sự ổn định của xã hội vì những áp lực về tài chính, xã hội và tình dục họ đang phải đối mặt.
Tờ Nhân dân Nhật báo nhấn mạnh rằng những người đàn ông "ế" gây ra khủng hoảng nghiêm trọng hơn so với phụ nữ cùng hoàn cảnh. Một cuộc khảo sát những người đàn ông nông thôn độc thân cho biết họ dễ tham gia vào các hành động tội phạm như đánh bạc, mại dâm và buôn người.
Lối đi khác
Nhưng giới trẻ có cách nghĩ riêng của họ. Trong khi các mối quan hệ tình cảm được cả hai giới ở độ tuổi 20 - 30 đón nhận, việc kết hôn theo quy định pháp luật đã không còn là việc phải làm.
Lớn lên trong môi trường có nhiều giá trị đa dạng hơn các thế hệ trước, giới trẻ Trung Quốc sinh ra trong những năm 1980 - 1990 không nghĩ rằng kết hôn và sinh con là mục đích sống duy nhất. Nhiều người coi trọng công việc hơn việc tìm bạn đời, dù tự nguyện hay miễn cưỡng.
Số liệu từ chính phủ cũng cho biết hơn 85% lao động nhập cư nam và nữ - chiếm 1/3 những người trong độ tuổi kết hôn - làm việc hơn 44 giờ/tuần. Điều này khiến họ có ít thời gian và sức lực để xây dựng các mối quan hệ hơn.
Những người khác đơn giản là đang khám phá một lối sống khác - dù là có bạn tình hay không.
Hiện tượng sống thử đang ngày càng trở lên phổ biến và nhờ các tiến bộ công nghệ, quan hệ tình dục đang dễ dàng hơn bất cứ khi nào.
Ngày nay, những lối sống mới được lột tả trong nhiều cuốn sách, phim ảnh và truyền hình. Với những người trẻ thành thị dễ dàng tiếp cận với các hoạt động giải trí hiện đại, một cuộc sống phong phú, hợp thời có thể không cần đến bạn đời.
Chênh lệch về giới
Phụ nữ trẻ Trung Quốc đặc biệt muốn lên tiếng về việc kết hôn. Một quảng cáo của công ty mỹ phẩm SK-II nói về những phụ nữ trẻ phản đối áp lực từ gia đình, xã hội đã gây nóng tại Trung Quốc.
Bản quyền hình ảnh Getty Images Không phải là phụ nữ độc thân không có hứng thú với việc có các mối quan hệ tình cảm, thậm chí nhiều người còn muốn kết hôn, tuy nhiên có rất nhiều vấn đề liên quan khác.
Ở một đất nước mà bình đẳng giới không được cải thiện, thậm chí xấu đi, thì trong suốt 10 năm qua, phụ nữ đã phải chịu đựng tình trạng phân biệt đối xử trong giáo dục và ở nơi làm việc.
Chính phủ Trung Quốc đã lới lỏng chính sách một con vào tháng 10/2015, cho phép tất cả các cặp vợ chồng có con thứ hai. Nhưng nhà nước đã không tính đến sự thay đổi trong chính sách phúc lợi với các gia đình và nhà tuyển dụng. Vì vậy, phần lớn phụ nữ nói không với chính sách này vì sợ sẽ bị mất giá trong thị trường lao động trong tương lai.
Không giống với những phụ nữ ở các nước khác, phụ nữ Trung Quốc không nhận được một sự bảo vệ về mặt luật pháp nào trong trường hợp hôn nhân tan vỡ. Chính bởi nhận thức được triển vọng sự nghiệp không mấy sáng sủa và thiếu vắng sự an toàn trong công việc, những người phụ nữ này càng có lý do không muốn đánh đổi sự nghiệp và tự do cá nhân của mình để kết hôn.
Những người phụ nữ thành thị Trung Quốc thấy khó khăn khi phải lựa chọn giữa mối quan hệ gần gũi và sự tự chủ. Tuy nhiên, ít ra họ còn có thể lựa chọn. Còn với những phụ nữ nông thôn, họ không có bất kỳ quyền quyết định nào với số phận của mình.
Bị tước bỏ quyền được giáo dục và các nguồn lực xã hội bởi truyền thống trọng nam khinh nữ và nền kinh tế tư bản, những người phụ nữ nông thôn có ít tiếng nói hơn so với phụ nữ thành thị trong các cuộc hôn nhân không mong muốn, bất bình đẳng vợ chồng, hoặc bạo lực gia đình.
Truyền thông nhà nước chắc chắn ý thức được tác động xã hội của việc giảm tỷ lệ kết hôn, dù phần lớn sự chú ý của họ hướng tới những người đàn ông độc thân không thể thực hiện "quyền" tìm vợ của mình. Khó khăn của họ được mô tả rõ ràng. Và nguyên nhân được cho là sự đòi hỏi ngày càng tăng của cô dâu về độ khá giả của chú rể (được thể hiện qua số tiền mà gia đình chú rể trả cho gia đình cô dâu); sự gia tăng chênh lệch giàu nghèo, và sự chênh lệch về tỷ lệ nam nữ trong dân số.
Các chương trình giảm nghèo hoặc cho phép phụ nữ có hơn một người chồng được cho là những giải pháp có thể giải quyết được vấn đề.
Tuy nhiên, không có bất kỳ cuộc thảo luận nào về việc người phụ nữ thành thị có thể đối mặt với những rào cản vô hình trong công việc hoặc những người phụ nữ nông thôn đã kết hôn những phải chịu đựng do truyền thống trọng nam.
Một cách tốt hơn để tăng tỷ lệ kết hôn là bắt đầu với những người có hoàn cảnh khó khăn trong xã hội. Điều đó có nghĩa là trả lại quyền quyết định trong vấn đề hôn nhân cho người trẻ, tạo một chính sách thân thiện cho cuộc sống gia đình trong công việc, và đảm bảo quyền lợi cho phụ nữ.
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Capital.
