Tác giả: Alexander J. Motyl
Trúc Lam, chuyển ngữ
31-10-2023
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chết?
Theo kênh Telegram bí ẩn của Nga có tên “General SVR” và Valery Solovey, một nhà phân tích chính trị nổi tiếng người Nga, câu trả lời là đúng, [Putin đã chết].
Thật ra, tổng thống Nga được cho là đã trút hơi thở cuối cùng hôm thứ Năm, ngày 26 tháng 10. Putin mà chúng ta trông thấy bây giờ chính là bản sao của ông ta, là người mà Solovey cho rằng đang đóng thế Putin thật, [là Putin] ốm đau bệnh tật, trong vài tháng qua.
Rất ít nhà phân tích Nga hoặc phương Tây tin vào kênh General SVR và nhân vật Solovey (mà một số người cho là cùng một nhân vật). Rốt cuộc, họ không có bằng chứng cụ thể nào để chứng minh những tuyên bố giật gân của mình. Họ cung cấp những thông tin chi tiết đáng chú ý về cái chết được cho là của Putin, nhằm nâng cao tính xác thực của họ, nhưng những kẻ lập dị giàu trí tưởng tượng và những kẻ khiêu khích cảnh sát mật cũng được cho là sẽ làm điều tương tự.
Vấn đề là, điều mà Solovey tuyên bố thật kỳ lạ, giống như một kẻ lập dị hoặc một trò lừa bịp của Tổng cục An ninh Liên bang Nga (FSS). Ông ta có khiếu hài hước, nói năng hoạt bát, lập luận logic và nhìn chung được coi là mẫu giáo sư mà mọi sinh viên đều mong muốn. Ngoài những tuyên bố của ông [Solovey] về cái chết của Putin và sự lưu vong đến một hòn đảo ngoài khơi Venezuela của Yevgeny Prigozhin, là người đứng đầu Tập đoàn lính đánh thuê Wagner đã qua đời, những phân tích của ông về chính trị nội bộ của Nga luôn thông minh và sắc bén.
Vì vậy, nếu Solovey không phải là kẻ điên hay là con rối, thì ông ta phải là một trong hai khả năng còn lại.
Với tư cách là một nhà lãnh đạo đối lập tương lai, là người có thể thật sự tin hoặc không tin rằng Putin đã chết, Solovey có thể quyết tâm gieo rắc sự nghi ngờ trong hàng ngũ giới tinh hoa Nga và trong giới bình dân Nga, khiến họ tự hỏi, liệu nhà lãnh đạo vĩ đại còn sống hay đã chết, rồi đặt câu hỏi, liệu người tự xưng là Putin có thật sự là Putin hay không – do đó làm suy yếu tính chính danh của ông ta (tức Putin: Người dịch).
Với cuộc bầu cử tổng thống Nga dự kiến sẽ diễn ra trong tháng 3 năm 2024, những nghi ngờ phổ biến về sức khỏe và sự tồn tại của Putin có thể làm phức tạp thêm các kế hoạch của Điện Kremlin về việc ai sẽ tranh cử và tỷ lệ chiến thắng sẽ là bao nhiêu. Không có gì đáng ngạc nhiên khi Dmitry Peskov, người phát ngôn của Putin, luôn dối trá, cảm thấy buộc phải phủ nhận những tin đồn về cái chết của Putin và sự tồn tại của Putin được coi là tin giả. Tuy nhiên, vì Peskov luôn được cho là không bao giờ nói thật, nên việc phủ nhận là một sự xác nhận hay thật sự là một sự phủ nhận?
Khả năng khác là, Solovey và General SVR không phải là những người đối lập dân chủ độc lập thật sự như họ tuyên bố. Họ có thể là đặc vụ của cơ quan mật vụ, hoặc người phát ngôn cho giới tinh hoa quyền lực bảo vệ Solovey, có thể cung cấp [thông tin] cho anh ta – là người sống ở Moscow và, bất chấp những lời chỉ trích gay gắt đối với Putin, đã tìm cách tránh bị bắt. Tác động dự kiến của tuyên bố về cái chết [của Putin] sẽ giống nhau – nghi ngờ, nhầm lẫn và ủy quyền – nhưng thật ra, những kẻ xúi giục có thể là giới tinh hoa trong nhóm cầm quyền, có những tác động đáng lo ngại hơn đối với Putin và hệ thống chính trị.
Hai nhà dân chủ thông đồng với một số người khác ở Nga, có thể lan truyền tin đồn một cách hiệu quả, nhưng không thể lật đổ hệ thống hiện tại. Ngược lại, những nỗ lực của giới tinh hoa nhằm vô hiệu hóa chế độ hiện tại, cho thấy một vết nứt đáng kể bên trong chế độ, mà các nhà quan sát bên ngoài cho là một chế độ vững chắc.
Và điều đó có nghĩa là cuộc tranh giành quyền lực thời hậu Putin đã nổ ra, ngay cả khi Putin thật sự vẫn còn sống. Nó nổ ra bởi vì giới tinh hoa, cả những người ủng hộ Putin và những người phản đối ông ta, tin rằng Putin quá yếu đuối, hoặc quá suy yếu về mặt chính trị để tạo ra sự khác biệt.
Liệu giới tinh hoa che chở cho Solovey có khuynh hướng dân chủ hay ít nhất phản đối việc giữ lại hệ thống kiểu Putin hiện tại? Xét tới nền văn hóa chính trị của Nga, xét đến việc người dân nước này đã được dạy để coi thường chủ nghĩa tự do và dân chủ trong hơn hai thập niên, và có khả năng cao là giới tinh hoa trong nhóm cầm quyền có thể chỉ đơn thuần cải cách hệ thống chứ không muốn thay đổi chế độ, có thể những người bảo vệ Solovey là những nhà cải cách bảo thủ, muốn xóa bỏ những khía cạnh tồi tệ nhất của Chủ nghĩa Putin và cố gắng chấm dứt cuộc chiến chống Ukraine trước khi số người Nga thiệt mạng vượt quá 300.000 người.
Chính Solovey mô tả quan điểm chính trị của mình là bảo thủ, theo chủ nghĩa tự do, đây cũng có thể là những cụm từ thích hợp để mô tả những người bảo vệ ông ta.
Bất kể Putin còn sống hay đã chết về mặt thể xác, tin đồn về cái chết của ông ta cho thấy, rõ ràng là ông ta đang gặp rắc rối nghiêm trọng. Hàng trăm ngàn người Nga đã đọc được những lời của General SVR và Solovey. Nhiều người khác đang bàn luận về chúng. Những mầm mống nghi ngờ về “ông nội trong hầm trú ẩn” như những người chỉ trích Putin gọi ông ta, đã được gieo mầm.
Và cũng giống như vị tướng (tức “General SVR” – người dịch) và Solovey, không có bằng chứng về cái chết của Putin, những người chỉ trích họ cũng không có bằng chứng về cuộc đời của ông ta (tức Putin – người dịch), vì người ta luôn có thể khẳng định rằng, người tự xưng là Putin thật, thật sự là một kẻ song trùng.
Chính trị Nga càng trở nên kỳ lạ hơn bình thường. Hãy thắt dây an toàn: Vài tuần hoặc vài tháng tới có thể sẽ còn nhiều điều bất ngờ hơn nữa.
______
Tác giả: Alexander J. Motyl là giáo sư khoa học chính trị tại đại học Newark, thuộc Rutgers University [bang New Jersey, Hoa Kỳ]. Ông là một chuyên gia về Ukraine, Nga và Liên Xô, cũng như về chủ nghĩa dân tộc, các cuộc cách mạng, đế chế và lý thuyết. Ông là tác giả của 10 cuốn sách người thật việc thật, như cuốn sách: “Imperial Ends: The Decay, Collapse, and Revival of Empires” (Kết cục của đế quốc: Sự suy tàn, sụp đổ và hồi sinh của các đế chế) và sách: “Why Empires Reemerge: Imperial Collapse and Imperial Revival in Comparative Perspective” (Tại sao các đế chế tái xuất hiện: Sự sụp đổ của đế quốc và sự hồi sinh của đế quốc dưới góc nhìn so sánh).
