Cuộc tranh luận “debate” sơ bộ lần thứ hai của các ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng Hòa diễn ra tuần rồi nơi Thư viện Ronald Reagan ở thung lũng Simi, California. Những người quan tâm chú ý đến sự gia tăng trớn của bà Nikki Haley, sau khi bà được coi là thành công trong cuộc tranh luận lần một.
Nikki Haley là cựu Thống Đốc tiểu bang South Caroline hai nhiệm kỳ, và là cựu Đại Sứ Hoa Kỳ ở Liên Hiệp Quốc dưới thời Tổng Thống Donald Trump. Bà Nikki Haley 51 tuổi, chào đời ở Bamberg, tiểu bang South Carolina năm 1972. Bà là thế hệ thứ hai của di dân. Ba má của Nikki Haley nhập cư từ Ấn Độ. Ba của bà là giáo sư đại học và mẹ là luật sư.
Là một người thiểu số da màu có gốc di dân, học lực trung bình với văn bằng cử nhân ở một đại học tiểu bang không danh tiếng có tầm vóc quốc tế như Yale hay Harvard. Bà Nikki Haley đã trở thành Thống Đốc của một tiểu bang miền Nam vốn bảo thủ nếu không nói là kỳ thị, khi bà chỉ mới 39 tuổi. Điều này đã chứng minh Nikki Haley là một người có tài và thông minh, nên đã vượt qua những trở ngại của thành kiến dành cho một phụ nữ di dân da màu.
Người viết đã chú ý và nể phục bà Nikki Haley khi bà trở thành Đại Sứ Hoa Kỳ ở Liên Hiệp Quốc, một chức vụ vô cùng quan trọng vì bà phải tả xung hữu đột cho quyền lợi và tiếng nói của Hoa Kỳ trên mặt trận ngoại giao.
Bà đi từ trách nhiệm của một Thống Đốc, tương đương với một Tổng Thống của một quốc gia, để nắm giữ một trọng trách của một nhân viên ngoại giao hàng đầu. Những bài diễn văn đanh thép và cách ứng xử lưu loát chắc nịch trên diễn đàn ngoại giao quốc tế - mà chưa chắc các nhân viên ngoại giao chuyên nghiệp cả đời được dạy dỗ để trở thành trí thức khoa bảng, nhưng chỉ đủ can đảm dè dặt phun ra được mấy chữ “quan ngại”.
Thời gian đầu tiên sau khi tuyên bố ra ứng cử Tổng Thống thì mức thăm dò dư luận cho thấy bà chỉ được từ 3 cho đến 6 % ủng hộ của quần chúng. Bởi vì đối với dân chúng Mỹ thì bà vẫn là một nhân vật vô danh, không phải người Mỹ nào cũng quan tâm đến vấn đề đối ngoại với thế giới.
Nhưng kể từ cuộc tranh luận sơ bộ lần một của các ứng cử viên tổng thống đảng Cộng Hòa ở Fiserv Forum tiểu bang Milwaukee, sự ủng hộ của quần chúng dành cho bà Nikki Haley lên cao như diều gặp gió.
Trong lần tranh luận hừng hực của lần một bà Nikki Haley đã phán một câu làm nền báo chí rung chuyển, giới phụ nữ thích chí, và người Mỹ nói chung rất mê sự đốp chát ngang tàng hỏng nhân nhượng. Bà nói rằng “Nếu bạn muốn nghe “chém gió” thì hãy hỏi những người đàn ông. Nếu bạn muốn việc gì đó thành hiện thực, hãy hỏi một người phụ nữ”. Cái này xạ thủ thấy hỏng những đúng cho dân Mỹ mà còn rất rất đúng zới đồng bào Ziệt Nôm nữa. Đàn ông vốn dĩ khoái bàn chiện chính chị chính em khi khề khà trong hơi men.
“If you want something said, ask a man. If you want something done, ask a woman” (Nikki Haley).
Trong lần tranh luận lần hai, bà Nikki Haley đã góp phần vào việc hạ độc thủ một ứng cử viên cũng đang lên như diều gặp gió, làm anh Vivek Ramaswamy đâm đầu xuống đất như trúng hỏa tiễn Stinger. Anh này dân trí thức và nhà kinh doanh kiêm tiến sĩ luật sư. Anh ấy ăn chay và chiến đấu cho quyền động vật mới nể chớ. Vivek Ramaswamy cũng gốc thiểu số Ấn Độ.
Vivek Ramaswamy tin nhiều vào thuyết âm mưu, và có lần tuyên bố muốn làm cách mạng rửa sạch thối nát của chính trường Mỹ. Nghe quen quen, như có nhiều người đã từng muốn xả nước làm cạn đầm lầy Washington để bắt bỏ tù hết mấy con cá sấu.
Nhưng khi Vivek Ramaswamy nói xấu Ukraine, nói đây là một quốc gia tồi hỏng ra zì, cuộc chiến ở Ukraine là của Âu Châu mà người Mỹ hỏng nên dính dzô. Anh nói China mới là kẻ thù của chúng ta và China hỏng liên hệ zì với Ukraine. Ngay lập tức bà Nikki Haley cùng với một hai ứng cử viên thân thiện với Ukarine xúm zô quánh hội đồng Vivek Ramaswamy.
Bà Nikki Haley đốp chát rằng China và Ukraine liên hệ với nhau. China giúp Putin quánh Ukarine, và chúng nó quan sát nếu thấy Ukarine thất thủ thì chúng sẽ nuốt chửng Đài Loan. Chúng ta hỏng thể để mất Ukraine. Bà Nikki Haley bắn phát đạn kết liễu: “Mỗi lần tôi nghe anh, tôi cảm thấy ngu hơn chút xíu” - Every time I hear you, I feel a little bit dumber.
Nikki Haley hơn hẳn các ứng cử viên Tổng Thống đang có mặt về kinh nghiệm cầm quyền, chính sách đối ngoại, và các vấn nạn xã hội. Vì bà là Thống Đốc hai nhiệm kỳ. Là Đại Sứ Mỹ ở Liên Hiệp Quốc, nắm vững các tin tức tình báo về chính sách đối ngoại của đối phương. Về xã hội, bà hiểu rõ cuộc sống của người dân vì bà là người vợ người mẹ có nhiều trách nhiệm của một gia đình truyền thống.
Có ba ứng cử viên nồng nhiệt muốn giúp Ukraine nhiều hơn cả Tổng Thống Joe Biden nữa, đó là bà Nikki Haley, Phó Tổng Thống Mike Pence, và Cựu Thống Đốc New Jersey Chris Christie.
Họ thuộc hệ phái Ronald Reagan của đảng Cộng Hòa, tức là họ muốn Hoa Kỳ phải viện trợ hết mình cho các lực lượng chiến đấu cho lý tưởng tự do dân chủ trên thế giới, vì đó là chân lý giá trị của Hoa Kỳ. Như Tổng Thống Ronald Reagan đã từng giúp các phong trào kháng chiến chống chủ nghĩa Cộng Sản vào thập niên 80 và dẫn đến sự sụp đổ của Liên Bang Xô Viết. Rất khác với hệ phái “MAGA” co cụm rút về nước Mỹ vì Hoa Kỳ mới là chính, thế giới là phụ.
Theo thống kê thăm dò cách đây một tháng, nếu cuộc bầu cử Tổng Thống diễn ra khi ấy thì bà Nikki Haley sẽ hạ Tổng Thống Joe Biden với tỉ số khá chênh lệt 46 – 40 %. Còn tỉ số giữa Tổng Thống Joe Biden và cựu Tổng Thống Donald Trump nếu bầu khi ấy thì ngang ngửa hoặc ông Trump hơn Tổng Thống Joe Biden một điểm.
Tuy nhiên thống kê về bầu cử sơ bộ của đảng Cộng Hòa nếu bầu ngày hôm nay thì ông Trump dẫn đầu khá xa khoảng 45 – 50 %. Còn bà Nikki Haley về nhì khoảng 20 %.
Nếu mức thống kê này duy trì không thay đổi nhiều thì trong cuộc bầu sơ bộ của đảng Cộng Hòa vào tháng Giêng tới năm 2024, ông Trump sẽ thắng cuộc bầu sơ bộ để ra tranh cử với Tổng Thống Joe Biden. Chỉ còn khoảng 4 tháng nữa đến cuộc bầu sơ bộ của đảng Cộng Hòa, và bà Nikki Haley không còn nhiều thời gian nữa. Những người muốn giúp Ukraine sẽ mất bà Nikki Haley, vốn là một yếu tố quan trọng để Ukraine chiến thắng.
BÔNG LAU 02.10.2023
