Biệt thự Tháp nước – một trong 8 công trình xây dựng theo thiết kế của Frank Lloyd Wright được UNESCO công nhận di sản văn hóa thế giới vào năm 2019. Ảnh: Csarol M. Highsmith
Triết thuyết này được minh họa quá xinh đẹp, độc đáo, hữu ích, sống động bởi đồ án thiết kế biệt thự mang tên Thác nước / Fallingwater đã thi công tại bang Pennsylvania năm 1935: Hệ thống cấu trúc đá cùng bê tông cốt thép được khéo bố trí cứ như “nổi” trên suối thác, giúp chủ nhà cùng gia quyến lẫn khách mời yên ổn sống hòa quyện với cảnh quan tự nhiên. Báo giới đánh giá biệt thự Thác nước là “công trình vĩ đại nhất mọi thời đại của kiến trúc Mỹ”.
Frank Lincoln Wright chào đời ngày 8/6/1867 tại thị trấn nông nghiệp Richland Center, bang Wisconsin, Hoa Kỳ. Cha là mục sư Hội thánh Tin lành phái Baptist, sau chuyển qua làm nhà diễn thuyết về Nhất vị luận / Unitarian (phong trào thần học tin rằng Thiên Chúa chỉ một ngôi, khác giáo lý ba ngôi của nhiều nhánh đạo Kitô), lại là luật sư không thường xuyên và giáo viên dạy nhạc. Mẹ là giáo viên rất chuộng mỹ thuật và mỹ nghệ, từng mua tặng con đồ chơi gồm các khối gỗ vuông, chữ nhật, tam giác, tròn... để xếp hình, tạo ấn tượng sâu sắc trong loạt tác phẩm kiến trúc của con sau này. Năm 1885, cha mẹ li dị, con đổi chữ lót Lincoln thành Lloyd.
Năm 1886, Frank Lloyd Wright là sinh viên Đại học Wiscondin-Madison, nhưng không muốn trở thành kỹ sư nên năm sau bỏ ngang, đến Chicago lần lượt làm thợ thiết kế cho mấy công ty kiến trúc. Vào nghề, ông không theo đuổi trường phái Victorian thịnh hành thời đó, mà dồn hết tâm huyết lẫn tư duy vào chủ nghĩa kiến trúc hữu cơ. F.L. Wright phát biểu:
- Kiến trúc hiện đại, chúng ta ngày nay gọi kiến trúc hữu cơ, là kiến trúc tự nhiên. Kiến trúc là nét chấm phá của thiên nhiên. Thiên nhiên là phông nền của kiến trúc. Thoát khỏi môi trường thiên nhiên, bạn không thưởng thức nổi cái đẹp của kiến trúc.
Frank Lloyd Wright (1867 - 1959).
Ảnh: Al Ravenna
Hơn 7 thập niên hoạt động, F.L. Wright đã thiết kế trên 1.000 đồ án, mà 532 đồ án được xây dựng hoàn mãn, cho thấy tầm nhìn về quy hoạch đô thị, đồng thời thể hiện sự tài hoa qua các ví dụ nguyên bản và cách tân nhiều loại hình nhà bao gồm tư thất, công sở, giáo đường, khách sạn, viện bảo tàng, đặc biệt là các tòa nhà siêu cao tầng / nhà chọc trời / skyscraper.
Dựa trên nguyên tắc “thiết kế từ trong ra ngoài”, “bố cục khai phóng”, “công trình xây dựng luôn gắn bó hài hòa với sinh cảnh”, nhấn mạnh quan điểm “hình thức vượt công năng”, ưu tiên chọn lựa vật liệu thiên nhiên như gỗ, đá, sau đó mới bê tông cốt thép, sự sáng tạo của F.L. Wright đầy quyết tâm, ngập tràn năng lượng, đậm chất lãng mạn, tạo ảnh hưởng lớn đối với nền kiến trúc Hoa Kỳ nói riêng, thế giới nói chung.
Năm 2019, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc / United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (UNESCO) công nhận 8 công trình xây dựng tại nhiều bang ở Hoa Kỳ do F.L. Wright thiết kế là di sản văn hóa thế giới, trong đó có biệt thự Tháp nước.
Cần thêm rằng Frank Lloyd Wright từng biên soạn 20 cuốn sách đã ấn hành cùng hàng loạt bài báo. Ngoài ra, ông còn giảng dạy kiến trúc tại Taliesin (1 trong 8 di sản vừa nêu) và một số trường đại học ở châu Mỹ lẫn châu Âu.
