Thích Nhất Hạnh đang chờ chết ( Cọp chết để da, người ta chết để tiếng )

Tại một ngôi chùa Phật giáo ở ngoại ô cố đô Huế – Việt Nam, Thầy Thích Nhất Hạnh, 92 tuổi, đã đạt tới sự chuyển giao lặng lẽ, theo lời các đồ đệ của ông. Nhà sư nổi tiếng được các Tổng thống trích lời và Oprah Winfrey ca ngợi là một trong những nhà lãnh đạo tinh thần có ảnh hưởng nhất trong thời đại của chúng ta. Thầy hiện đang nằm trong căn nhà trên mảnh đất có từ thế kỷ 19 của Chùa Từ Hiếu để chờ viên tịch.
Ở ngoài cổng, tín đồ tới chụp hình. Một số người đã bay từ châu Âu tới để được nhìn thấy Thầy. Kể từ khi đến đây ngày 28 tháng 10, Thầy đã xuất hiện vài lần trên xe lăn, được hàng trăm người hành hương chào đón; nhưng do mưa gió và sức khoẻ của Thầy đã không còn cho phép Thầy thực hiện điều này. Vào một buổi chiều ẩm ướt vào tháng 12, những tấm rèm được kéo ra để báo TIME có thể quan sát nhà sư đang được một vài nhà ngoại giao Hoa Kỳ đến thăm. Không còn nói được, Thầy có thể trút hơi thở cuối cùng bất cứ lúc nào. Phòng của Thầy không có gì ngoài những vật dụng tối cần thiết. Với tên khai sinh Nguyễn Xuân Bảo, Thầy bị trục xuất vào những năm 1960, khi bị chính quyền miền Nam Việt Nam coi là kẻ phản bội khi phản đối cuộc chiến chống lại chủ nghĩa cộng sản. Giờ đây sau 40 năm lưu đày Thầy đã trở lại ngôi chùa mà Thầy đã phát nguyện vào năm 16 tuổi. Phía trên đầu giường nằm là khung chữ Trở về do chính Thầy viết. 
Ở phương Tây, Thầy Nhất Hạnh đôi khi được gọi là cha đẻ của chánh niệm. Thầy dạy rằng ai cũng đều có thể là bồ tát khi tìm thấy hạnh phúc trong những điều đơn giản – như lột vỏ cam hoặc nhấm nháp trà trong chánh niệm . “Một vị bồ tát là một người đã giác ngộ, có khả năng yêu thương và tha thứ,” Thầy đã viết trong Quê Hương Đích Thực, một trong hơn 70 cuốn sách mà Thầy là tác giả. “ Ta biết rằng nhiều lúc ta như thế. Vì vậy, hãy tận hưởng là một vị Phật.”Chúng ta phải đi tìm quê hương ngay chính trong trái tim của chúng ta, trong chính hải đảo tự thân của chúng ta.
Ảnh hưởng của Thầy đã lan rộng trên toàn cầu. Christiana Figueres, cựu thư ký điều hành Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu, cho biết vào năm 2016 rằng bà không thể rút khỏi Thỏa thuận Paris “nếu tôi không làm theo lời dạy của Thầy Thích Nhất Hạnh.” Chủ tịch Ngân hàng Thế giới Jim Yong Kim cho biết sách “Phép lạ của Tỉnh thức” của Thầy Nhất Hạnh là cuốn sách yêu thích của ông.
Do đó, Thầy trở về Việt Nam để viên tịch có thể được coi là một thông điệp gửi đến các đồ đệ của mình. Ý định của Thầy là để dạy [ý tưởng] cội nguồn và để cho môn sinh biết rằng họ có nguồn cội ở Việt Nam, Thầy Thích Chân Pháp Ấn – người đứng đầu Viện Phật giáo Ứng dụng Nhất Hạnh Châu Âu nói. “Về mặt tinh thần, đó là một quyết định rất quan trọng.”
Nhưng thực tế, điều này lại có nguy cơ khơi lại những vết thương cũ. Những người Việt lưu vong khác đã vô cùng tức giận với những chuyến viếng thăm được công bố rộng rãi của Thầy Nhất Hạnh vào năm 2005 và 2007, khi ông đi khắp Việt Nam và tổ chức các buổi lễ được báo chí thế giới nói tới. Đối với những người chỉ trích, các chuyến đi này đã mang lại tính chính danh cho Đảng Cộng sản cầm quyền bằng cách tạo ấn tượng rằng có tự do tôn giáo ở Việt Nam, trong khi thực tế [tôn giáo] phải chịu sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước.
Các nhà lãnh đạo tinh thần khác đã bị chế độ cầm quyền làm khó dễ; Thầy Thích Quảng Độ, Trưởng Giáo hội Phật giáo Thống nhất Việt Nam (UBCV), đã phải ngồi tù nhiều năm hoặc bị quản thúc tại gia. Vào tháng 11, Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Hoa Kỳ (USCIRF), ủy ban chính phủ theo dõi tự do tôn giáo trên toàn cầu, đã ra tuyên bố lên án lo ngại việc Hà Nội đối xử tệ với ông. Trong bối cảnh này, Võ Văn Ái, phát ngôn viên của UBCV có trụ sở tại Paris, cho biết các chuyến trở về Việt Nam của Thầy Nhất Hạnh “nằm trong tay chính phủ.”
Do đó sự trở về của Thầy có một ý nghĩa quan trọng ở Việt Nam. Sự trở về [cội nguồn] tượng trưng cho cả Thầy Nhất Hạnh và loại hình Phật giáo của Thầy đó là căn nguyên người Việt,” ông Paul Marshall, giáo sư tự do tôn giáo tại Đại học Baylor ở Texas, nói. “Đối với chính phủ, đây vừa là thách thức vừa là cơ hội. Nếu Thầy viên tịch, họ lại có được tiếng tốt.”
Hưng thịnh trong lưu vong 
Thầy Nhất Hạnh luôn đi con đường của riêng mình. Thầy làm trái ý song thân, sau đó rời bỏ học viện Phật giáo vì họ không dạy các môn học hiện đại. Thầy học khoa học tại Đại học Sài Gòn, biên tập một tạp chí nhân văn và thành lập một cộng đồng.
Sau khi giảng dạy Phật giáo tại các trường đại học Columbia và Princeton từ năm 1961 đến 1963, Thầy trở về Việt Nam trở thành người phản chiến, cùng các tình nguyện viên khác mạo hiểm mang hàng viện trợ tới những nơi bị chiến tranh tàn phá. Thầy không đứng về phía nào, chịu làm kẻ thù của cả Bắc Việt lẫn Nam Việt. Công xã của ông đã bị quân đội Việt Nam Cộng Hoà tấn công, và từng bị ám sát.
Năm 1966, khi chiến tranh leo thang, Thầy rời Việt Nam đi rao giảng ở 19 quốc gia để kêu gọi hòa bình. Thầy nói chuyện với nghị viện Anh, Canada và Thụy Điển và gặp Giáo hoàng Paul VI. Với chế độ Sài Gòn vốn coi lời kêu gọi hoà bình là hợp tác với cộng sản thì việc này đã đi qúa xa và họ không Thầy trở lại Việt Nam. Lần tiếp theo Thầy Nhất Hạnh về lại Việt Nam là chuyến hoằng pháp năm 2005.
Danh tiếng của Thầy ngày càng tăng trong thời gian lưu vong. Những người Hippies lấy thơ phản chiến của Thầy làm lời nhạc. Năm 1967, Thầy được Martin Luther King Jr. đề cử giải Nobel Hòa bình, và năm 1969, Thầy đứng đầu phái đoàn Phật giáo đến dự các cuộc hoà đàm ở Paris. Cuối cùng, Thầy sống ở miền tây nam nước Pháp, nơi Thầy biến tu viện Phật giáo Làng Mai thành tu viện lớn nhất Châu Âu và thành lập tám tu viện khác từ Mississippi cho tới Thái Lan. Thầy giám sát việc dịch các cuốn sách của Thầy ra hơn 30 thứ tiếng. Khi sự quan tâm của phương Tây đối với Phật giáo hồi sinh vào đầu thế kỷ này, Thầy Nhất Hạnh trở thành một trong những người có ảnh hưởng nhất.
Thầy Nhất Hạnh dạy rằng không cần phải mất nhiều năm để thấu hiểu trí tuệ Phật giáo. Thay vào đó, Thầy nói, chỉ cần nhận thức được hơi thở, và từ đó đến với thời điểm hiện tại, nơi các hoạt động hàng ngày cũng có thể mang lại sự vui vẻ, kỳ diệu. Nếu có chánh niệm, hoặc hiện diện đầy đủ ở đây và bây giờ, sự lo lắng sẽ biến mất và cảm giác vượt thời gian còn đó, để cho những phẩm chất tốt nhất như lòng tốt và lòng trắc ẩn xuất hiện.
Điều này rất hấp dẫn đối với người phương Tây đang tìm kiếm tâm linh nhưng không phải vướng vào tôn giáo. Những giám đốc bị kiệt sức và những người đã cai nghiện rượu đổ xô đến những nơi ẩn dật ở vùng quê nước Pháp để nghe Thầy Nhất Hạnh thuyết pháp. Phong trào chánh niệm nảy sinh từ siêu sao thuyết pháp này. Trong số các môn sinh của Thầy có bác sĩ người Mỹ Jon Kabat-Zinn, người sáng lập khóa học Giảm căng thẳng dựa trên chánh niệm hiện đang được áp dụng tại các bệnh viện và trung tâm y tế trên toàn thế giới. Ngày nay, chánh niệm mà Thầy Nhất Hạnh đã cất công khởi xướng trở thành một ngành công nghiệp trị giá 1,1 tỷ đô la ở Hoa Kỳ, với doanh thu từ 2.450 trung tâm thiền định và hàng ngàn cuốn sách, ứng dụng và khóa học trên mạng. Một khảo sát cho thấy 35% chủ lao động đã kết hợp chánh niệm vào nơi làm việc.
Cách tiếp cận của Thầy Nhất Hạnh thành công về mặt thương mại một phần vì yêu cầu ít, nhất là cho người mới bắt đầu, không giống như thiền định khắt khe của Phật giáo ở phương Tây, Dalai Lama nói. “ Thầy Thích Nhất Hạnh tạo ra một phiên bản Phật giáo đơn giản, nhưng tôi không nói là quá đơn giản,” Giáo sư Phật học Hershey – Janet Gyatso – Trường Đại học Harvard giải thích. Cô nói, “triết lý cơ bản cũng giống như triết lý của Dalai Lama ‘chánh niệm và từ bi’.”
Gây tranh cãi 
Trong một cuộc phỏng vấn chưa được công bố mà Thầy dành cho TIME vào năm 2013, Thầy Nhất Hạnh từ chối trả lời liệu Thẩy có muốn trở về luôn hay không. Thay vào đó, Thầy ca ngợi những người bất đồng chính kiến trẻ tuổi của Việt Nam. Thầy nói, “ Nếu đất nước thay đổi, thì đó là nhờ sự can đảm này. Chúng tôi đang đấu tranh cho tự do ngôn luận.”
Thật ra, tình hình (nhân)quyền tại Việt Nam rất nghiêm trọng. Trong thời gian Thầy Nhất Hạnh sống lưu vong, hàng trăm ngàn người đã bị Đảng cộng sản đưa vào các trại cải tạo hoặc tàn sát, ngày nay đảng cộng sản đó có quyền kiểm soát tuyệt đối. Các nhà hoạt động bị đánh đập, tra tấn và bỏ tù. Quyền lập hội, cũng như báo chí và tư pháp bị hạn chế. Tự do tôn giáo bị kìm hãm nghiêm trọng, và Giáo hội Phật giáo chính thức của Việt Nam bị nhà nước kiểm soát.
Với những người chỉ trích, thiền sư nên tận dụng vị trí của mình để thu hút sự chú ý đến những điều này. Ông Ái, phát ngôn viên của UBCV, cho biết Thầy Nhất Hạnh là “người nổi tiếng thế giới ở nước ngoài nhưng khao khát được nổi tiếng ở quê nhà” và buộc tội Thầy hợp tác với chế độ cộng sản để được phép thuyết pháp vào năm 2005. Hà Nội đã cho phép Thầy Nhất Hạnh về Việt Nam vào năm đó khi họ muốn đưa Việt Nam ra khỏi danh sách các quốc gia cần quan tâm đặc biệt (CPC) của USCIRF, cùng với Bắc Triều Tiên, Iran và Ả Rập Saudi. Nhật báo cộng sản Nhân Dân dẫn lời Thầy Nhất Hạnh rằng, “ Người Việt muốn được thoát ra khỏi những gì người Mỹ gọi là tự do cho người Việt” , mà không giải thích rằng ông đã nói những lời này từ nhiều thập kỷ trước, trong bối cảnh hoàn toàn khác của thời Chiến tranh Việt Nam .
Washington đưa Việt Nam ra khỏi CPC vào năm 2006 trước sự giận dữ của những người lưu vong. “Nhiều người đã từng xem Thầy Thích Nhất Hạnh như một vị Phật sống, với sự kính trọng và ngưỡng mộ hoàn toàn, giờ đã vô cùng thất vọng khi thấy Thầy nối giáo cho nhà cầm quyền cộng sản,”ông Ái nói. Bill Hayton, cộng sự của chương trình châu Á tại Học viện Quan hệ Quốc tế Hoàng gia Luân Đôn, giải thích rằng nhiều người trong cộng đồng người Việt sẽ không tha thứ cho bất kỳ thỏa hiệp nào với Hà Nội.“ Trong mắt họ, Thầy Thích Nhất Hạnh là một kẻ bán mình sẵn lòng hợp tác với những giới hạn [tôn giáo/nhân quyền] do Đảng Cộng sản áp đặt.”
Nhưng Thầy Nhất Hạnh không hoàn toàn im lặng. Trong chuyến đi Việt Nam năm 2007, Thầy đã yêu cầu Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết bãi bỏ Ủy ban Tôn giáo, cơ quan giám sát các nhóm tôn giáo. Tạp chí thường niên Làng Mai năm 2008 đã đi xa hơn và kêu gọi Việt Nam từ bỏ chủ nghĩa cộng sản. Những môn đồ ông đã phải trả giá đắt. Vào tháng 9 năm 2009, cảnh sát và côn đồ đã đuổi hàng trăm tăng thân ra khỏi tu viện Bát Nhã mà Thầy Nhất Hạnh đã được phép xây dựng ở miền đông nam Việt Nam, nơi thu hút được hàng ngàn tín đồ.
Tuy nhiên, nếu Thầy Nhất Hạnh gây tranh cãi khi hợp tác với đảng cộng sản, thầy cũng có được khả năng tiếp cận với người dân Việt Nam và đó có thể là mục tiêu lâu dài. Hayton cho biết “ Giáo hội Phật giáo Việt Nam chính thức không có nhà lãnh đạo nào để so sánh với Thầy Thích Nhất Hạnh hay những ý tưởng chánh niệm của Thầy”. Trong thời gian Thầy Nhất Hạnh ở Việt Nam, Thầy đã khởi xướng một loại hình Phật giáo hiện đại và súc tích khác hẳn với thứ tôn giáo được coi là lỗi thời và phức tạp. Giới trẻ Việt Nam ngày nay vẫn được cảm nhận tác đông đó. Tháng 11, cô Linh Nhi, 27 tuổi, đi từ Sài Gòn ra túc trực tại chùa Từ Hiếu. “Nếu tôi có thể gặp Thầy, thì tốt quá. Nếu không, tôi vẫn vui vì tôi có thể cảm nhận được sự hiện diện của Thầy,” cô nói. 
Phật giáo dạy rằng Thầy Nhất Hạnh phải hiện hữu trong hiện tại, và khi làm như vậy, Thầy đang đang ôm lấy nguồn gốc sự đau khổ của mình trong Chiến tranh Việt Nam. Thầy chắc chắn nhận thức được rằng Hà Nội sẽ chính trị hoá chuyến trở về của Thầy. Nhưng thiền sư đã đạt được mục đích, thực ra mà mục đích dài lâu nhất, đó là đó là sự vĩnh cửu. 
Nguồn: TIME