Ông Mitt Romney, cựu ứng viên Tổng thống của Đảng Cộng hòa và sắp nhận ghế Thượng nghị sĩ, đăng đàn đả kích Tổng thống Donald Trump là ‘không đáp ứng được tầm vóc của Tổng thống’. Hành động này của ông Romney đã bị ông Trump và những người trung thành với Tổng thống lên án.

Ông Romney sẽ nhận nhiệm sở vào ngày 3/1 và ông nêu ý kiến này trong bài xã luận trên tờ Washington Post hôm 1/1/2019.

‘Không đủ phẩm cách’

“Chính quyền Trump đã có một bước thụt lùi sâu sắc trong tháng 12,” ông Romney viết và đưa ra những dẫn chứng như là sự ra đi của Bộ trưởng Quốc phòng Jim Mattis và Chánh văn phòng Nhà Trắng John F. Kelly, việc bổ nhiệm những người thiếu kinh nghiệm vào các vị trí cao, việc từ bỏ những đồng minh đã từng chiến đấu bên cạnh nước Mỹ và lời tuyên bố ‘thiếu suy nghĩ’ của ông Trump rằng ‘nước Mỹ từ lâu là kẻ khờ khạo trong quan hệ quốc tế’.

“Ai cũng biết rằng ông Donald Trump không phải là lựa chọn của tôi để đại diện cho Đảng Cộng hòa ra tranh cử Tổng thống,” ông Romney viết tiếp và cho rằng cách hành xử của ông Trump trong vòng hai năm qua, nhất là trong tháng vừa qua, là ‘bằng chứng cho thấy ông ấy không đáp ứng được tầm vóc của Tổng thống’.

Mặc dù ông Romney cho biết ông đồng tình với một số chính sách của ông Trump như giảm thuế cho doanh nghiệp, bãi bỏ những quy định kinh doanh phiền hà hay trấn áp hành vi thương mại không công bằng của Trung Quốc, nhưng ông nhấn mạnh chính sách ‘chỉ là một phần trong vai trò của Tổng thống’ và rằng cách hành xử của ông Trump ‘đã không giúp định hình tính cách đất nước’.

“Một Tổng thống phải đoàn kết chúng ta và khơi nguồn cho chúng ta theo tấm gương của ‘những thiên thần tốt’. Một Tổng thống phải thể hiện những phẩm chất thiết yếu là trung thực và ngay thẳng và nâng tầm những tranh luận quốc gia với sự nhã nhặn và tôn trọng lẫn nhau,” ông phân tích. “Với tình trạng đất nước chia rẽ như thế, đầy sự hằn học và giận dữ như thế thì vai trò lãnh đạo của Tổng thống trong tính cách cao đẹp hết sức cần thiết.”

'Thế giới lo ngại’

Không những đả kích phẩm cách của ông Trump là không tốt cho đất nước, ông Romney còn cho rằng ông Trump đã làm tổn hại vai trò của nước Mỹ trên trường quốc tế.

“Từ lâu thế giới đã tìm đến nước Mỹ để đảm nhận vai trò lãnh đạo. Đương nhiên, sức mạnh kinh tế và quân sự của chúng ta là một phần trong sự lãnh đạo đó nhưng cam kết bền vững của chúng ta về cách hành xử có nguyên tắc trong quan hệ quốc tế, về quyền tự do và công lý của tất cả mọi người thậm chí còn được trân trọng hơn nữa. Lời nói và hành động của ông Trump đã gây bất bình trên toàn thế giới.”

Với chính sách ‘nước Mỹ trên hết’ , Tổng thống Trump triệt thoái khỏi những cam kết đa phương, thể hiện sự hoài nghi với các liên minh, đả kích đồng minh khiến cho nhiều nước trên thế giới đặt dấu hỏi về sự lãnh đạo của nước Mỹ.

“Thế giới cần sự lãnh đạo của nước Mỹ và nước Mỹ cũng được lợi khi lãnh đạo thế giới. Mô hình Nga hay Trung Quốc lãnh đạo thế giới là mô hình chuyên chế, tham nhũng và tàn bạo,” ông Romney nhận định. “Khi thế giới do các chế độ độc tài lãnh đạo thì thế giới đó, và cả nước Mỹ nữa, sẽ không còn phồn vinh, không còn tự do và không còn yên bình như trước.”

Theo ông Romney thì để khôi phục lại vị thế lãnh đạo của nước Mỹ thì ‘cần phải sữa chữa những sai lầm về chính trị ở trong nước’. Ông kêu gọi thúc đẩy những chính chính sách ‘làm cho chúng ta mạnh hơn chứ không phải thúc đẩy sự chia rẽ bằng cách lợi dụng nỗi sợ và sự thù hằn’.

Ông Romney cũng cho rằng lãnh đạo nước Mỹ phải bảo vệ những định chế cơ bản của đất nước như tự do báo chí, pháp trị, các tập đoàn và công đoàn có trách nhiệm.

Ông nói rằng với vai trò là thượng nghị sĩ, ông sẽ hành xử đúng bổn phận và chức trách với ông Trump cũng như với bất kỳ Tổng thống nào.

“Tôi sẽ ủng hộ những chính sách mà tôi tin rằng phục vụ lợi ích tốt nhất của đất nước và tiểu bang tôi đại diện và chống đối những chính sách đi ngược lại lợi ích đó,” ông viết. “Tôi không có ý định bình luận về mỗi dòng tweet hay từng lỗi lầm, nhưng tôi sẽ lên tiếng chống lại những phát ngôn hay hành động đáng kể nào đó mà gây chia rẽ, phân biệt sắc tộc, phân biệt giới tính, chống di dân, dối trá hay phá hoại các định chế dân chủ.”

'Phản tác dụng’

Ông Trumg đã phản pháo ngay lập tức sau khi bài bình luận của ông Mitt Romney được đăng trên Washington Post. “Câu hỏi đặt ra là, ông ta có phải là một ông Flake (ngụ ý nhắc đến thượng nghị sĩ Jeff Flake) thứ hai không?” ông Trump viết trên Twitter. “Tôi thắng lớn, còn ông ta thì không. Ông ta nên vui cho tất cả những người Cộng hòa mới phải. Hãy vì tinh thần đồng đội và chiến thắng!”

Jeff Flake là Thượng nghị sĩ mãn nhiệm của Cộng hòa đại diện cho bang Arizona. Ông là người trong cùng đảng thường công khai chỉ trích nặng nề ông Trump và các chính sách của ông.

Phát biểu trước các phóng viên trong Phòng Bầu dục vào chiều ngày 2/1, ông Trump nhắc lại ông Romney ‘đã cảm ơn ông không hết lời vì đã ủng hộ cuộc chạy đua vào Thượng viện của ông Romney’ và đặt vấn đề rằng ‘nếu ông Romney cũng đả kích ông Barack Obama mạnh mẽ như vậy thì ông ấy có lẽ đã thắng cử’.

Những người trung thành với ông Trump bên Đảng Cộng hòa còn lên tiếng quở trách ông Romney ác liệt hơn nữa. Nổi bật trong số này là bà Ronna McDaniel, Chủ tịch của Ủy ban Cộng hòa Toàn quốc và là cháu gọi ông Romney bằng bác ruột.

“Đối với một thượng nghị sĩ Cộng hòa mới toanh sắp nhận nhiệm sở thì hành động đầu tiên là chĩa mũi dùi vào Tổng thống Donald Trump đúng là những gì mà Đảng Dân chủ và truyền thông mong muốn và đáng thất vọng và phản tác dụng,” bà McDaniel, người đã đổi họ thời con gái của mình từ Romney thành McDaniel theo lời khuyên của ông Trump, viết trên Twitter.

Muốn ra tranh cử lần nữa?

Thời điểm (ngay trước khi ông Romney bước vào Thượng viện) và giọng điệu của bài xã luận làm nảy sinh nhiều đồn đoán về ý định của ông Romney. Nhiều người cho rằng ông Romney muốn xác định lập trường của mình ở vai trò mới là ‘Jeff Flake mới’.

Cũng có người đặt vấn đề liệu ông Romney, người hai lần ra tranh cử Tổng thống và giành được đề cử của Đảng Cộng hòa hồi năm 2012, có phải đang tỏ dấu hiệu cho thấy ông ấy sẽ thách thức ông Trump trong kỳ bầu cử sơ bộ của Đảng Cộng hòa vào năm 2020 để ra tranh cử lần thứ ba?

Vào lúc này khi sắp bắt đầu chiến dịch tái tranh cử, ông Trump dường như không có vẻ gì là dễ bị tổn thương trước mối đe dọa nào từ nội bộ Đảng Cộng hòa. Ông vẫn rất được lòng các cử tri trong Đảng và thậm chí còn được ủng hộ nhiều hơn từ những cử tri tích cực đi bầu nhất.

Tuy nhiên, giờ đây khi Đảng Dân chủ đã kiểm soát Hạ viện cùng với các cuộc điều tra dài đăng đẵng về tất cả các khía cạnh đời sống của ông Trump, ông đang chịu sức ép về sự giám sát và soi mói chặt chẽ hơn của Quốc hội so với hai năm trước.

Theo New York Times, trong vòng hai năm qua, các nhà lập pháp Cộng hòa đã giữ im lặng dù họ có những quan ngại về ông Trump hay chỉ trao đổi riêng tư với nhau. Tuy nhiên, bài xã luận của ông Romney đã đánh trúng vào nỗi bất an về ông Trump của các quan chức Cộng hòa cấp cao – nỗi quan ngại mà cuối cùng cũng khiến một số nghị sĩ công khai nêu lên hồi tháng trước sau khi ông Trump đột ngột tuyên bố rút quân khỏi Syria và Afghanistan.

Một số những người ủng hộ ông Trump nhiệt thành trong Đảng Cộng hòa đang cảm nhận rằng có mối đe dọa đối với ông Trump trong kỳ bầu cử sơ bộ để tìm ứng viên của Đảng ra tranh cử vào năm 2020. Họ đề xuất thay đổi luật lệ của đảng để đảm bảo khả năng ông Trump được Đảng tái đề cử.

Gọi bài xã luận của ông Romney là ‘sự phản bội chính trị có tính toán’, ông Jevon Williams, thành viên Ủy ban Cộng hòa Toàn quốc, đã gửi email cho các thành viên khác trong ủy ban rằng Đảng này nên bảo vệ ông Trump bằng cách sửa đổi các điều luật Đảng để khiến cho các ứng viên khác khó có cơ hội thách thức ông trong kỳ đại hội của Đảng vào năm 2020 và thông qua một nghị quyết ủng hộ ông Trump tại kỳ họp mùa đông của Đảng vào tháng này và tuyên bố ông Trump là ‘ứng viên mặc định của Đảng’.

Về phần mình, ông Trump đã cảnh giác khi ông Romney sắp sửa bước vào Thượng viện, tờ New York Times cho biết.

Theo tờ báo này thì mùa thu vừa rồi, do lo ngại ông Romney sẽ nhanh chóng khẳng định bản thân ở Washington, ông Trump đã yêu cầu lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell đừng giao cho ông Romney bất cứ vai trò lãnh đạo nào.

Nhưng ngay cả khi ông Romney không có vai trò chính thức nào trong hàng ngũ Đảng Cộng hòa ở Thượng viện, các trợ lý của ông Trump vẫn lo ngại rằng mạng lưới gây quỹ rộng khắp của ông Romney sẽ khiến cho ủy ban vận động của Đảng Cộng hòa khó lòng mà không nhờ đến ông trong cuộc bầu cử vào năm 2020.