"Sài Gòn - Hòn Ngọc Viễn Đông": làm sao để có lại? - Mỗi Ngày Lắm Chuyện

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng khẳng định TP.HCM sẽ phát triển bứt phá, xứng đáng quay lại vị trí Hòn Ngọc Viễn Đông. Ông Dũng phát biểu như thế tại buổi hội thảo tham vấn quy hoạch TP.HCM thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050, diễn ra tại Hà Nội hôm 28 tháng 2 vừa qua.

Tám năm trước, tại Hội nghị Thành ủy TP.HCM lần thứ 4, Bí thư Thành ủy lúc đó là ông Đinh La Thăng đã nhìn nhận: “TP.HCM đã từng là Hòn Ngọc Viễn Đông, từng là số một của khu vực. Trước đây, Singapore, Thái Lan nhìn về Sài Gòn với một sự ngưỡng mộ, khao khát bao giờ mới được như Sài Gòn. Thế nhưng giờ đây, ngay cả so sánh các TP trong cả nước thì chúng ta đã tụt hậu so với họ”. Ông Thăng mong muốn TP.HCM phải giành lại vị trí số một Đông Nam Á.

Một số người cho rằng, do cụm từ Hòn Ngọc Viễn Đông được gắn với cái tên Sài Gòn từ thế kỷ 19 do những nét văn hóa, kinh tế của Sài Gòn thưở ấy, nên muốn TP.HCM trở lại vị trí này thì cần một số thay đổi. Nhà báo Nguyễn Ngọc Già nói với RFA:

“Hòn ngọc Viễn Đông là một nét văn hóa đặc trưng của Việt Nam. Nó chấm dứt vào năm 1976, là năm mà Sài Gòn chính thức bị xóa tên và thay bằng thành phố Hồ Chí Minh. Như vậy, khi mà Sài Gòn mất tức là Hòn Ngọc Viễn Đông cũng mất, và văn hóa của Sài Gòn xưa đã bị triệt diệt dần. Trong tên gọi Hòn Ngọc Viễn Đông nó mang đầy đủ các yếu tố chính trị và thời cuộc.

Bây giờ muốn làm sống lại Hòn Ngọc Viễn Đông thì phải trả lại tên Sài Gòn. Đó là điều kiện căn bản nhất và quan trọng nhất. Thứ hai, muốn làm cho Sài Gòn - Hòn Ngọc Viễn Đông sống lại, tức là phải làm cho văn hóa Sài Gòn xưa sống lại. Trong khi đó, văn hóa hiện nay ở thành phố Hồ Chí Minh, cũng như cả nước được gọi tên là văn hóa xã hội chủ nghĩa. Trên thực tế, đối với quan sát của cá nhân tôi, thì văn hóa thành phố Hồ Chí Minh cũng như văn hóa cả nước hiện nay có thể gói gọn trong một chữ “vô văn hóa” trải dài trên mọi lĩnh vực. Từ kinh doanh, giáo dục, y tế cho đến du lịch, du học, xuất khẩu lao động…”

TP.HCM được cho là đang tận dụng tối đa những lợi thế từ Nghị quyết 98/2023 của Quốc Hội, được ban hành ngày 24/6/2023 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hồ Chí Minh.

Cũng trong buổi hội thảo hôm 28 tháng 2 vừa qua, Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi cho biết, thành phố sẽ tiếp tục phát huy vị trí đầu tàu của cả nước, trở thành thành phố văn minh, hiện đại, nghĩa tình, năng động sáng tạo, có nguồn nhân lực chất lượng cao; là thành phố dịch vụ - công nghiệp hiện đại, đầu tàu về kinh tế số, xã hội số; trung tâm kinh tế, tài chính; thương mại, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ của cả nước, hội nhập quốc tế sâu rộng, có vị thế nổi trội trong khu vực Đông Nam Á.

Một số người dân cho rằng, muốn làm gì thì điều kiện tiên quyết là phải có tiền, sau đó phải có cơ chế phù hợp cho sự phát triển. Thống kê ngân sách năm 2023 cho thấy, Hà Nội được giữ lại 32%, trong khi TP.HCM chỉ được giữ lại 21% các khoản thu phân chia giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương.

Nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc nói với RFA:

“Trải qua sự thăng trầm của đất nước, dù bất cứ thể chế nào, bất cứ chế độ chính trị nào, Sài Gòn vẫn là trung tâm văn hóa, khoa học, kỹ thuật của đất nước. Nhưng 49 năm qua, Sài Gòn đã mất đi vai trò và vị trí của nó.

Năm 1975, nhìn sang các nước Đông Nam Á như Singapore, Kuala Lumpur của Malaysia, Manila của Philippines… thì thấy họ không là gì so với Sài Gòn lúc đó. Nhưng ngày hôm nay, Manila, Singapore, Kuala Lumpur đã vươn lên một cách thần kỳ. Bao giờ Sài Gòn đuổi kịp!

Muốn đưa Sài Gòn trở lại Hòn Ngọc Viễn Đông thì phải trao cho Sài Gòn cái vai trò tự thân của nó để nó phát triển. Còn nếu làm ra 100 đồng mà chỉ được hưởng 23 đồng, còn tất cả phải nộp về trung ương thì xin lỗi, một trăm năm nữa Sài Gòn cũng không là Hòn ngọc Viễn Đông mà nó là “một cái gì đó” ở Việt Nam và ở khu vực Đông Nam Á.”

Ông Đinh Kim Phúc nói thêm, ngày xưa Việt Nam bị thực dân Pháp đô hộ nhưng vẫn phát triển thành Hòn Ngọc Viễn Đông là do có tự do - dân chủ. Khái niệm này từng được cố Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, một trí thức miền Nam đi theo Cách mạng. Ông từng làm Phó Chủ tịch Việt Nam sau năm 1975, từng là Chủ tịch Quốc hội, từng là Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc.

Tại Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP.HCM năm 1988, ông Nguyễn Hữu Thọ có bài phát biểu với nội dung: “Dân chủ là thế mạnh của chúng ta, nhưng khi giành chính quyền trọn vẹn chúng ta lại làm xói mòn thế mạnh này… Tất cả vấn đề là phải đấu tranh để thực hiện. Cuộc đấu tranh này không giống cuộc đấu tranh đối kháng với địch trước đây, nhưng cũng phải diễn ra quyết liệt, bởi lẽ dân chủ không thể có bằng sự ban ơn mà bằng sự đấu tranh.”

Tuy dân chủ - tự do được coi là điều kiện để phát triển đất nước, nhưng một số bài viết trên Tạp chí Cộng sản lại cho rằng, dân chủ, nhân quyền là phạm trù chính trị, pháp lý gắn liền với mỗi chế độ chính trị và mỗi quốc gia khác nhau, do đó, cần phải hiểu đúng về dân chủ, nhân quyền để kiên quyết đấu tranh với việc áp đặt quan điểm, tư tưởng về dân chủ, nhân quyền của quốc gia này đối với quốc gia khác, cũng như việc lợi dụng dân chủ, nhân quyền để chống phá Việt Nam.

Thực tế cho thấy nhiều người trong nước chỉ vì bày tỏ ý kiến thẳng thắn trước những vấn đề xã hội đã bị cáo buộc theo Điều 331 Bộ luật Hình sự về tội “ lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”. Còn ở mức độ nặng hơn là Điều 117 Bộ luật hình sự về tội “làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam’.

Hai điều luật này bị các tổ chức nhân quyền quốc tế cho là mơ hồ và cơ quan chức năng lạm dụng để dập tắt các tiếng nói chỉ trích chính quyền một cách ôn hòa.