“Người xuất gia, khi cất bước ra đi, là hướng đến phương trời cao rộng; tâm tính và hình hài không theo thế tục, không buông mình chìu theo mọi giá trị hư dối của thế gian, không cúi đầu khuất phục trước mọi cường quyền bạo lực. Một chút phù danh, một chút thế lợi, một chút an nhàn tự tại, đấy chỉ là những giá trị nhỏ bé, tầm thường và giả ngụy mà ngay cả người đời nhiều kẻ còn vất bỏ không tiếc nuối để giữ tròn danh tiết. Chớ khoa trương bảo vệ Chánh Pháp, mà thực tế chỉ là ôm giữ chùa tháp làm chỗ ẩn nấp cho ma vương, làm nơi tụ hội cho cặn bã xã hội. Chớ hô hào truyền pháp giảng kinh, thực chất là mượn lời Phật để xu nịnh vua quan, cầu xin một chút ân huệ dư thừa của thế tục, mua danh bán chức. Nhẫn nhịn đời, nhưng không để cho quyền lực đen tối của đời sai sử. Tùy thuận thế gian, nhưng không tự đánh chìm trong vòng xoáy ô trược của thế gian”.
(Thích Tuệ Sỹ, Thư gửi các tăng sinh Thừa Thiên-Huế, Quảng Hương Già Lam ngày 28/10/2003)
Tôi không biết hòa thượng Thích Tuệ Sỹ là ai, chưa từng đọc một dòng nào của ông hoặc về ông, cho đến ngày 24/11/2023, khi ông viên tịch và trên báo chí cũng như truyền thông xã hội truyền đi vô số lời tiếc thương và khâm phục.
Những dòng trích trong bức thư vừa được dẫn ở trên của ông, xin được gói tròn, cuộn chặt và ném thẳng vào cái đầu trọc thín của không ít kẻ đang ngất nghểu ngồi trên ghế cao nắm giữ chức trọng trong giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Cũng ném thẳng vào những cái đầu đục ngầu toan tính của nhiều kẻ có chức quyền trong đời tục. Oái oăm một điều, bọn họ luôn tin chắc bản thân mình là người thành tâm hướng Phật.
Ôm chùa giữ tháp làm nơi tụ hội, làm chỗ ẩn nấp
Bọn họ bỏ tiền cúng dường để xây chùa to, đúc tượng lớn, ba ngày tết đi đủ 10 cảnh chùa. Nhưng “tâm hướng Phật” của họ thực chất luôn chia làm hai nửa trái ngược. Một nửa tin tưởng vô tri đến nỗi biến đạo thành mê tín dị đoan, nửa kia lại khinh bạc xem chùa, xem tăng, xem pháp như kẻ dưới, nhân viên của mình, luôn dùng tiền và quyền để vừa sai phái, vừa hối lộ, vừa mua chuộc.
Tôi từng nghe kể bà phó chủ kia mỗi năm chuyển ít nhất vài trăm triệu cho ngôi chùa nọ, đều đều và thành kính. Lâu lâu, bà báo về chùa: ngày ấy muốn hầu đồng một buổi. Trụ trì ruột lập tức đóng cửa chùa, chỉ để những người thân tín và các con nhang đệ tử đã được xác nhận của bà vào chùa hôm ấy để phiêu du cùng bà phó chủ trong khói hương và nhịp đàn mê mệt.
Trên khắp Việt Nam, ngày càng nhiều những ngôi chùa cực kỳ to lớn xa hoa, luôn tự giới thiệu về mình bằng những kỷ lục thuần thế tục.
Trùm cuối là quần thể chùa Bái Đính ở Ninh Bình. Quần thể chùa Bái Đính chiếm diện tích đất khủng khiếp đến 1.700 ha, xây rất nhiều công trình to lớn. Chùa này khoe mình lớn nhất Việt Nam và là một trong những quần thể chùa lớn nhất ở cả khu vực châu Á, có hành lang La Hán dài nhất châu Á, có tượng Phật bằng đồng dát vàng lớn nhất châu Á, có tượng Di Lặc bằng đồng lớn nhất Đông Nam Á, có đại hồng chung nặng 36 tấn giữ kỷ lục đại hồng chung lớn nhất Việt Nam, có bảo tháp cao 100 cao nhất châu Á, có tượng Quán Thế âm bồ tát đúc bằng đồng nặng 80 tấn, tượng Phật Di Lặc nặng 80 tấn, cả hai đều lớn nhất Việt Nam, tượng Phật Thích Ca bằng đồng dát vàng nặng 100 tấn lớn nhất châu Á vân vân… Đọc cái danh sách nhất châu Á nhất Việt Nam dài thườn thượt, cứ phải nghĩ không biết đây là chùa hay là sàn đấu của các nhà đầu tư!
Ấy là nói chùa Bái Đính mới, được xây dựng 20 năm nay, còn chùa cổ Bái Đính nhỏ và rất độc đáo, nằm cách điện Tam Thế của quần thể chùa mới khoảng 800 m thì gần như không còn được nhắc tới.
Ở Đồng Nai, Chùa Quốc Ân Khải Tường khoe có tượng Phật bằng ngọc bích lớn nhất thế giới, nặng đến hơn 32 tấn, cao hơn 3,6 m.
Cũng tượng Phật bằng ngọc nhưng không nặng bằng tượng Phật ở Đồng Nai, chùa Quỳnh Lâm ở tỉnh Quảng Ninh khoe tượng mình bằng ngọc nguyên khối, cao gần 4,5 m, nặng 3,8 tấn.
Bỏ qua chất liệu làm tượng, chùa Khai Nguyên ở Sơn Tây, Hà Nội thẳng cánh khoe tượng Phật A Đi Đà cao đến 72 m, đường kính bệ tượng đến 1.200 m2, lớn nhất Đông Nam Á. À thì không có ngọc thì ta đúc tượng xi măng. Biện pháp này được cái rẻ hơn ngọc rất nhiều nên tha hồ làm to mấy cũng được, muốn nhất Đông Nam Á hay nhất toàn vũ trụ đều OK cả.
Chùa Khai Nguyên còn có thêm một điểm độc đáo (không phù hợp với giáo lý Phật giáo nhưng rất thu hút khách du lịch) là xây luôn dưới tầng hầm của pho tượng hoành tráng này một địa ngục 18 tầng mô phỏng. Chùa giải thích địa ngục này dùng để giáo dục phật tử và người dân hiểu nhiều về luật nhân quả nhằm tu thân tích đức, đầy ắp tinh thần trách nhiệm! Ngày Tết, không ít người dân bế cả con nhỏ trên tay vào xem cảnh quỷ dạ xoa mặt xanh nanh vàng đốt thân người trên lửa hay cưa cắt người thành từng phần. Cách giáo dục của chùa thật rất đáng để ngẫm nghĩ.
Không thèm so kè độ to của tượng nghe dung tục, chùa Ba Vàng ở Quảng Ninh chơi tay trên khoe những ưu điểm rất trí thức sang trọng như là trung tâm Phật giáo lớn nhất miền Bắc, có Đại giảng đường trên núi lớn nhất thế giới đã được hai tổ chức kỷ lục ghi nhận. Cũng là một trong những chiếc chùa tai tiếng nhất với hoạt động cúng oan gia trái chủ, bắt phật tử rất cúng rất nhiều tiền hoặc phải làm công đức cả năm, không được về nhà.
Còn ở Đà Lạt, ít lâu nay nổi lên “địa điểm du lịch tâm linh mới” tại Samten Hills Đà Lạt (một cái tên như bưng nguyên từ tây về ta, hay người đặt tên thiếu vốn từ tiếng Việt). Chùa hay nhân danh chùa, không rõ, nhưng “địa điểm du lịch tâm linh” khoe có Đại bảo tháp Kinh luân lớn nhất thế giới được dát vàng 24 K toàn bộ, cao hơn 37 m, đường kính 16,5 m.
Hài hước hơn nữa là chùa Linh Phước cũng tại Đà Lạt khoe có bộ phản bằng gỗ sao lớn nhất Việt Nam, bộ bàn ghế chạm 12 con giáp bằng gốc cây gỗ sao cũng lớn nhất Việt Nam và gốc cây trâm chứa bộ kinh pháp lớn nhất Việt Nam nốt. Chùa này còn đến mấy công trình xây cất hoặc chạm khắc gỗ lớn nhất hoặc cao nhất Việt Nam nữa. Đoán không sai lắm, chắc là đại gia phá rừng nào đó đứng sau những lễ vật cung tiến cho chùa.
Miền Tây Nam Bộ xưa vốn chất phác thật thà thì nay cũng đua với thế tục việc xây chùa to tượng lớn. Thiền viện Trúc Lâm chánh giác ở Tiền Giang khoe là chùa lớn nhất miền Tây với bốn công trình xây dựng rất lớn là bốn thánh tích đất Phật, gồm vườn Lâm Tì Ni, Bồ đề đạo tràng, vườn Lộc Uyển và Câu Thi Na xây theo tỷ lệ 6/10 so với phiên bản gốc tại Ấn Độ và Nepal. Chùa này là một quần thể trên diện tích đến 50 ha do Phật tử quyên góp tiền mua đất. Đất xây chùa vốn là đất ruộng vườn canh tác của người dân trong vùng Đồng Tháp Mười, được mua rồi bồi đắp đổ đất xây dựng, làm đường vào, khối lượng đào đắp thật kinh khủng. Hiện tại, xung quanh và suốt con đường đi vào dài nhiều cây số đều là ruộng vườn đang canh tác của người dân.
Tất cả các ngôi chùa to nhất, đắt nhất như thế đều cực kỳ thu hút khách du lịch. Thời buổi giờ sướng lắm, chỉ cần vài triệu đồng có cái điện thoại thông minh. Mua bộ đồ lam mặc vào, trang điểm kỹ càng theo trường phái trong veo thật tự nhiên, xõa tóc tha thướt rồi chắp tay thật thành kính bên chân tượng Phật. Up ảnh lên mạng, nghe thiên hạ bu vô khen ngợi cũng đủ hỉ hả râm ran trong dạ.
Chẳng mấy Phật tử tỉnh táo để nhìn, nghe xem các vị trụ trì đáng kính đã và đang làm gì để có những cảnh chùa xa hoa cho thiên hạ đến check-in.
Sư không đúng đắn, nhưng tiền sư quyên được thì rất đúng đắn
Chùa Ba Vàng ngang nhiên tuyên truyền đủ mọi loại tin tức mê tín dị đoan, từ cái mụn ghẻ hình mặt người biết nói tiếng người, tố cáo các tội ác mà chủ nhân đã phạm trong… muôn lượng kiếp. Rồi la làng oan gia trái chủ báo oán, muốn giải thì phải cúng tiền cho chùa, càng cúng nhiều thì càng chứng tỏ thành kính, nhanh chóng đạt được kết quả.
Hay ngay giữa Hà Nội, chùa Phúc Khánh đằng đẵng thu tiền người muốn cúng sao giải hạn, đã nổi tiếng với việc một Phật tử vét mãi trong túi vẫn còn thiếu 50.000 đ đã không được chùa nhận cúng sao giải hạn giúp. Thậm chí chùa Một cột gần như trở thành biểu tượng của kiến trúc chùa Việt Nam, cũng không thua chị kém em, thu tiền cúng sao giải hạn nốt.
Trụ trì chùa Phúc Khánh là thượng tọa Thích Thanh Quyết. Sư Quyết đồng thời là trụ trì cả chùa Yên Tử (Quảng Ninh), chùa Non Nước (Hà Nội), Ủy viên thường trực Hội đồng trị sự Trung ương giáo hội Phật giáo Việt Nam, Phó Trưởng ban thường trực Ban giáo dục tăng ni Trung ương giáo hội Phật giáo Việt Nam, Viện trưởng Học viện Phật giáo Việt Nam, Trưởng ban Trị sự Phật giáo tỉnh Quảng Ninh, Hà Nam, Bắc Kạn, Trưởng Ban chỉ đạo xây dựng chùa Đồng và tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông; Ủy viên Uỷ ban Đối ngoại của Quốc hội. Rất có nhiều chức!
Trụ trì chùa Ba Vàng là Đại đức Thích Trúc Thái Minh, Phó Ban Thông tin truyền thông Giáo hội Phật giáo Việt Nam phụ trách công tác bảo trợ.
Mấy năm trước, khi chuyện phật tử tố cáo chùa Ba Vàng phán oan gia trái chủ phứa phựa rồi bắt phật tử cúng rất nhiều tiền để giải, sư Quyết từng nhận xét công khai trên báo về sư Minh như sau: “Tính thầy Thái Minh lạ, thầy xuất gia muộn, học hành Phật pháp chưa có gì bài bản, chưa qua trung cấp, sơ cấp Học viện. Tính lại thích thể hiện. Nếu thể hiện đúng theo giáo pháp nhà Phật cũng tốt thôi. Nhưng tại chưa có gốc học hành Phật pháp nên thầy thể hiện theo kiểu nhảy cóc, không đâu vào đâu. Lúc nào chúng tôi cũng nói thì lại bảo chúng tôi nặng nề, tuổi thầy cũng không kém tôi nhiều, lại được học hành ngoài đời rất bài bản, chúng tôi cũng phải trân trọng, nói vừa vừa thôi. Cũng có lúc thầy sám hối, chuyện sám hối trong nhà chùa thì cũng giống như chuyện xin lỗi ngoài đời ấy.”
Ấy thế nhưng khi sư Minh chứng tỏ khả năng lôi kéo bảo trợ, quyên về rất nhiều tiền cho Giáo hội Phật giáo Việt Nam thì sư Quyết cực nhanh nhảu bẻ miệng: “Thầy Thích Trúc Thái Minh có công lao với Phật giáo Quảng Ninh trong hơn chục năm qua. (…) Công trình (chùa Ba Vàng) cuối cùng là để cho dân cho nước, chứ ông sống được mấy mét vuông trong chùa ấy, ăn mấy lạng gạo một ngày? Chẳng qua ông có cách làm chúng ta chưa biết thôi. Ông vẫn đang đi rất đúng đắn chứ không có gì”.
Hôm giữa tháng 2 năm nay (2023), báo chí Việt Nam loan tin Học viện Phật giáo Việt Nam tại Hà Nội do sư Thích Thanh Quyết làm Viện trưởng đã nhận được hơn 10 tỷ đòng tiền công đức từ các tổ chức và phật tử. Trong đó riêng chùa Ba Vàng của sư Minh công đức hẳn một tỷ đồng, chiếm 1/10 tổng số.
Nên câu nói trên của sư Quyết chính xác hoàn toàn, chỉ thiếu có một chữ. Lẽ ra phải nói là: Sư Minh đi con đường tà đạo, nhưng tiền sư Minh gọi về thì rất đúng đắn!
Cuối cùng thì mình gọi những ngôi chùa ấy là gì?
Cuối cùng thì mình gọi những tòa kiến trúc dát vàng bịt bạc, to lớn tốn kém như vậy là gì? Là chùa hay cơ sở kinh doanh? Trên những tòa sen bằng ngọc nguyên khối nặng hàng tấn, có Phật ngự trị không? Một người nghèo khổ cùng cực không có cơm để ăn, không có nhà để ngủ, liệu có còn được bình yên tìm một chỗ ngủ không mưa gió dưới chân tượng Phật sáng lòa trong đại điện? Khi một vị trụ trì luôn bắt đầu giảng pháp bằng cuộc xuất hiện hùng vĩ, với những người rao giờ và điểm mục từng hành động kính mừng để toàn bộ phật tử phải kính cẩn làm theo, với những thầy tăng trẻ tuổi bưng bình hoa, bình hương, hương án đốt trầm… dàn hai hàng đi trước và thầy trịnh trọng đi ở trung tâm đoàn người, giơ hai tay vẫy chào như vị vua thượng triều… Phật có đi cùng sư trong sự khoe mẽ phô trương đầy lố bịch đó không?
Nhiều người nói hiện tại đang là thời mạt Pháp. Trong tài liệu, Đức Phật nói về thời mạt Pháp (xảy ra vào 2.500 năm sau khi Đức Phật ly thế) được diễn giải như sau: Xã hội thời mạt Pháp là thời “Ngũ nghịch trọc thế” “ Ma đạo hưng thịnh”, lúc này ma quỷ chuyển thế xuất gia đến chùa miếu tu hành, phá hoại Pháp của Phật. Lúc ấy bại hoại đến mức độ nào? Chính là áo cà sa có ngũ sắc sặc sỡ, uống rượu, ăn thịt, sát sinh, tham vị, không có từ tâm, hơn nữa còn ghen tức đố kỵ lẫn nhau.
“Chúa đã bỏ loài người. Phật đã bỏ loài người” (Trịnh Công Sơn).
Buồn. Nhưng ngẫm ra đúng quá!
