Quốc lộ 1 chạy dọc theo sườn bên phải Đà Nẵng, tính từ bắc vô nam.
Con đường Cẩm Lệ, chặn phía nam thành phố, chạy thẳng, băng ngang quốc lộ I, là lên núi ...tức hướng tây đô thị được coi như lớn thứ 2 sau Saigon, bởi tính chất quân sự và kinh tế, là vì:
Đà Nẵng có một sân bay khổng lồ tách biệt quân và dân sự.
Sân bay mà miền nam quen gọi phi trường quân sự Đà Nẵng, có sức chứa hàng ...vô vàn tiếng nổ liên kết của các phản lực cơ xuất phát đi oanh kích Cộng sản Bắc Việt và cái đuôi của nó, mà phe ta thường gọi Viêt Cộng bên này sông Bến Hải.
Phi trường dân sự thì cũng bình thường, tương đối nhộn nhịp cấp Quốc tế.
Quan trọng hơn nữa là Đà Nẵng có tới nửa tá bãi biển,bao quanh 3/4 chu vi thành phố: Nam Ô, Thanh Bình, Tiên Sa, Sơn Trà, Mỹ Khê, Non Nước . ..tôi kể theo chiều Kim đồng hồ chạy.
Với một tổng số bờ biển như vậy, thì đại chiến hạm đều có thể đến và đi thong thả bất cứ lúc nào, như du thuyền Mỹ vẫn từng chở bà con đi vãn cảnh đại dương lâu nay.
Do đó khi nhận định tình hình Tourane ngày xưa hay Đà Nẵng sau này, thì quý vị chả hề ngạc nhiên :
Pháp vô bờ biển xứ Quảng Nam Đà Nẵng năm 1858
Mỹ tới bờ biển Nam Ô Đà Nẵng mùa xuân 1965
Thế là tôi sơ qua một vòng về Đà Nẵng quan trọng theo thiển ý của tôi. Cái không gian mà cứ tưởng chật hẹp, nhưng tiềm năng vượt trội vô cùng.
Lẽ ra cố Trung tướng Ngô Quang Trưởng. Tư lệnh QĐI / Q KI của ... tôi có thể oánh địch , tử thủ qua hệ thống hải lục không lực đầy đủ, nhưng vận nước tan hàng, một cánh én không thể dựng nổi mùa xuân ... khiến phe ta có chút ưu phiền, dang dở ...
Đã bắt đầu vào tháng 3 Đà Nẵng 1975, mà cái ngày huý kỵ của dân ở Đà thành là 29, thì lòng dạ lại ngổn ngang trăm mối tơ vò, chúng đánh Đà Nẵng. Người dân chạy loạn dưới làn đạn pháo kích của giặc Cộng.
Mất Đà Nẵng, chao ôi, cái thành phố đã được hiện đại hoá từ trong cuộc chiến hào hùng, với bao nhiêu chiến công hiển hách của quân nhân. VNCH.
Đà Nẫng là cái điểm tựa vững nhất ở miền Nam, là trọng điểm để tập trung ý chí quyết thắng của Các đơn vị bạn và thành phần cơ hữu QĐI / QKI, bởi vì là phần đất địa đầu giới tuyến.
Ngoài hình ảnh Đà Nắng là cửa ngõ bắc nam, là cửa sổ ngó ra Trường Sơn, kèm theo bao nhiêu huyền thoại lịch sử các trăm năm trước .
Đà Nẵng oán thù, phiền muộn ngày 29/3 / 1975 như một kẻ bị phụ tình. Tất cả còn đó, nhưng tất cả trầm luân, ưu tư giữa mùa "tháng ba hoa nở" mà từ ngàn xưa người người ưa ấp ủ hoa rừng, bướm núi, vì tháng ba đã tan dần gió lạnh, tháng ba đang bắt đầu nắng ấm ...
Ai đã từng ở, hay bất ngờ đến Đà Nẵng tháng 3/1975, đúng thời điểm đó, mới thấy sức thở của mấy lượt triệu dân từ 5 tỉnh và 2 thành phố, nhét chung vào Đà Nẵng, nghe bức bách, khô khốc làm sao .
Thế mà quân và dân Đà Nẵng vẫn không rời nhau, vẫn che chở cho nhau, vẫn đùm bọc nhau ...
Các cơ sở trong thành phố như chùa chiền, nhà thờ, trường học, các ty, sở, khách sạn , chợ búa đều có người tị nạn. Đã hơn một lần sống dở chết dở Tết Mậu Thân. 1968, lại quá khủng hoảng Mùa hè đỏ lửa 1972, giờ nhìn nón cối dép râu, người dân quân khu I chết khiếp nạn Xã hội chủ nghĩa nghèo mạt, tàn ác ...,
Nên tất cả đã phải trèo lên nhau để chạy, đạp lên nhau để ...chết, vì tị nạn đông quá.
Nhưng rồi sau ngày 29/3 năm 1975 ấy., lỡ không Nam tiến được, hoặc không "quy Mã." được, thì lập tức, từng đoàn lại từng đoàn hát câu: đường ta, ta cứ đi, nhà ta, ta cứ về ở, không, Cộng quân cứ tưởng Cố chủ ra khơi, kết đoàn Đông tiến, thì mất cả chì lẫn chài.
Kinh nghiệm, am tường tư tưởng "kach mệnh" nhất, vẫn là dân chúng 2 tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên cùng thị xã Huế.
Bởi vẫn từ 2 cuộc tàn sát 1968 và 1972, nên đèo Hải Vân một lần nữa đông nghẹt khách hồi quy sau cái gọi là giải phóng Đà Nẵng ngày 29/3 /1975.
Có điều đường trường Hải Vân lúc ngược về ,người nào cũng buồn tênh, đôi chút bẽ bàng, buồn bực ... Hiện tượng giống như cô gái con nhà lành phải ở đời với kẻ lỗ mãng, gian tà.
Những ngày tháng 3 của tôi xưa kia, là chuỗi kỷ niệm vui tươi, ngày Mai A xuất hiện trong hồn thơ, mỗi năm viết một bài thơ vào ngày 25/3 đó .
Giờ đây hồn thơ phảng phất nỗi buồn, u hoài ngày tháng, hoá ra ngày tháng cũng có tâm hồn như người ta, khiến người ta có ngày thương, ngày ghét, như tôi đã ghét ngày 29/3 của Đà Nẵng đương thời, ngày bạo quyền Cộng sản chiếm nó, thành phố biển chan hoà nắng gió trùng dương.
CAO MỴ NHÂN (HNPD)