Theo Tướng Tham Mưu Trưởng Liên Quân Hoa Kỳ Mark Milley phát biểu cách đây một tuần, thì Liên Bang Nga đã có khoảng 100 ngàn binh sĩ tử trận và bị thương. Trong những tuần qua có khoảng 500 binh sĩ Nga chết mỗi ngày ở các mặt trận phía nam Ukraine. Phía Ukraine cũng có vài trăm binh sĩ tử trận mỗi ngày.
Khi nói đến số người chết hàng trăm hàng ngàn trên báo đài mỗi ngày. Hình ảnh xe tăng thiết giáp máy bay Nga cháy rụi khắp nơi. Người ta bắt đầu quen đi với những con số khổng lồ và những hình ảnh tổng quát bao gồm. Sự chấn động tâm lý có phần giảm đi.
Ngày 06 tháng Chín năm nay khi ghé thăm một bãi chiến trường ở ngoại ô thủ đô Kyiv tôi bước đến gần rờ tay lên những xác chiếc xe tăng Nga bị bắn cháy 6 tháng trước đó. Vách xe tăng hoen rỉ màu đỏ cam và lạnh tanh như những nấm mồ. Tất cả xe tăng khi bị bắn cháy đều biến thành màu đỏ vì phản ứng hóa học.
Dưới đất và trên nóc của một chiếc xe chiến đấu BMP đã bị bắn văng mất pháo tháp có những mảnh xương người. Nhìn vào ống kiếng zoom phóng đại thấy rõ những lỗ nhỏ cấu trúc li ti của cục xương.
Người ghi lại những góc cạnh của lịch sử không thể có xúc động cảm tính làm chi phối nhận thức. Nhưng trong lòng vẫn có thoáng ngậm ngùi lặng lẽ. Khúc xương đó là khớp xương của vai hay cùi chỏ? Những cái răng đó của hàm trên hay hàm dưới. Của một người con, một người chồng, đã tan thây trong một sứ mạng giải phóng không tưởng.
Leo vào một pháo tháp T-72 hay T-90 bị bắn văng ra khỏi thân xe nằm lật ngửa tênh hênh như cái mai cua. Cúi xuống lục lọi tìm kiếm. Không thấy xương người ở trong pháo tháp này. Đạn pháo binh trong xe nổ làm ba người lính thiết giáp biến thành những mảnh vụn trong chớp mắt và bị thổi sạch khỏi hộp pháo tháp.
Ở tỉnh Kharkiv gần biên giới Nga, tôi đi bộ với một người lính Ukraine đến một khoảng đường có những mảnh vụn la liệt của xe tăng, xe chiến đấu, hay xe vận tải bị bắn tan xác. Thấy một phần đầu của trái đạn pháo binh nổ loe ra như đóa hoa của tác phẩm điêu khắc mỹ thuật. Cúi xuống lượm lên và nó khá nặng. Anh lính nói lịnh không cho lấy những di tích chiến tranh nhưng bạn có thể lấy những mảnh nhỏ. Rồi anh ta dặn dò nhớ rửa sạch và gói trong bao nylon cẩn thận, vì khi ra sân bay các con chó đánh hơi tìm chất nổ sẽ không tìm thấy.
Ở ga xe lửa Kyiv đi Ba Lan, cái va li nặng nề vì chứa mấy cục sắt của xe tăng Nga và các miểng của hỏa tiễn hành trình từ Nga bắn vào Kharkiv. Hồi hộp đẩy cái va li vào máy rọi quang tuyến theo thủ tục kiểm tra an ninh.
Ông nhân viên trung niên Ukraine to lớn điều khiển máy rọi quang tuyến bấm nút cho cái băng chuyền ngừng lại, rồi đứng lên bước tới chỉ chỏ vào cái va li nói xì xồ cái gì hỏng hiểu.
Người lấy trộm chiến lợi phẩm lo sợ các di tích lịch sử sẽ bị tịch thu, nhưng vẫn cố gắng bình thản vừa trả lời bằng tiếng Anh vừa ra dấu bằng tay sẽ mở va li cho ông ấy khám xét.
Ông ấy nhìn thằng ăn trộm chằm chằm. Một thằng ngoại quốc mặt mũi ngơ ngác, vai mang ba lô rằn ri ngụy trang đến đất nước này làm gì trong lúc này. Ông ấy bỗng quay lưng bỏ đi như ngầm nói tao chưa bao giờ gặp mày trên cõi đời này...
BÔNG LAU 17.11.2022
