Quan sát người Việt qua cuộc chiến Ukraina, cái mình thấy đáng sợ nhất là thứ giáo dục mà chúng ta được dạy, được tiêm nhiễm vào đầu, đó là sử dụng ngôn ngữ của bạo lực.
Tư tưởng "đấu tranh bằng sức mạnh" này vốn từ Liên Xô, lan qua các nước châu Á, cắm rễ ở Việt Nam hơn 80 năm qua, trải qua các cuộc chiến tranh giành, làm thay đổi cả một dân tộc. Chúng ta mở mồm ra là chỉ muốn dùng sức mạnh, cho rằng đó là giải pháp đầu tiên, thậm chí là duy nhất.
Từ tiềm thức, tới suy nghĩ, lời nói, hành động, việc làm... chính chúng ta mới ngày càng trở nên hung hãn.
"Tiêu diệt kẻ thù" là "điều hiển nhiên", "thể hiện sức mạnh" - ít nhất bằng mồm - mới "là nên, là đúng" trong mọi trường hợp, hoàn cảnh. Điều này cực kỳ nguy hiểm, dẫn đến một xã hội hung hãn, hơi tí là chém giết, bị động chạm quyền lợi là chỉ chăm chăm đập nhau, đốt phá, nhiều "thú tính" hơn "tính người".
Thế nên, nếu không thay đổi, bắt đầu từ chính mỗi chúng ta, hạn chế bạo lực, ngay từ trong suy nghĩ, ngôn từ, thì một ngày tất cả sẽ phải trả giá đấy. Hãy nhìn xã hội xung quanh chúng ta xem, nạn "biết bố mày là ai không" vốn ở đâu ra ?
Sự tử tế, xin lỗi, tha thứ, hỗ trợ, giúp đỡ, cảm thông... chưa bao giờ là "hành động của kẻ yếu", ngược lại, nó đòi hỏi sự hiểu biết, từ tâm do rèn luyện và nội lực thật sự của mỗi cá nhân mới làm được.
Cuộc xâm lược Ukraina cho chúng ta thấy được "văn hóa Putin" là cách hành xử đốn mạt, hèn hạ mà vô dụng, đã lỗi thời trong thế kỷ 21 rồi. Loanh quanh trong ao làng còn tự sướng được, nhưng ra chạm vào thế giới là sẽ chuốc lấy thất bại, còn bị khinh bỉ, phỉ nhổ. Mà thế giới lại ngày càng mở ra, hội nhập, không ai có thể sống một mình. Thế nên chúng ta cần nhìn vào vết xe đổ đó để mà phải hạn chế, rồi thay đổi, khi còn đang có thể.
Cho chính bản thân mỗi chúng ta thôi. Muốn sống ngẩng đầu, sung túc, được tôn trọng... đều do mỗi chúng ta cả đấy, từ suy nghĩ, lời nói, hành động tới kết quả việc làm.
Người Việt chúng ta được dạy về "sức mạnh tập thể" nhưng không mấy ai nói rằng, "mỗi cá nhân xây dựng nên một tập thể", cá nhân tốt thì tập thể mới mạnh được.
Thế nên mọi thứ đều bắt đầu từ bản thân mỗi chúng ta, do chúng ta cả đấy.
PHAN CHÂU THÀNH 02.11.2022
