Sau hai tuần chiến tranh, Ukraine tiếp tục kháng cự quyết liệt chống lại quân xâm lược Nga. Trong một cuộc phỏng vấn, Joachim Weber, một chuyên gia về chính sách an ninh tại Đại học Bonn (Đức), giải thích lý do tại sao Nga vẫn đang chiến đấu để giành quyền kiểm soát về mặt quân sự và tại sao việc chiếm đóng vĩnh viễn đất nước này là không thể.
ntv.de: Khả năng chiến thắng cho Nga là bao nhiêu?
Joachim Weber: Tôi nghĩ rằng chiến thắng quân sự của Nga hiện vẫn còn nhiều hơn là khả năng ngược lại, nhưng với xác suất đang giảm xuống đáng kể. Tức là nếu tôi phải diễn đạt điều đó bằng con số, thì tôi thực sự đang ở điểm có thể nói: Tôi vẫn thấy sự phát triển đang ở con số 55%, có thể đang giảm dần xuống xác suất 50% cho một chiến thắng của Nga.
Năng lực quân sự của Nga có bị đánh giá quá cao và của Ukraine bị đánh giá quá thấp không?
Về nguyên tắc, tất cả mọi người đã sai, kể cả tôi. Thế nào đi nữa, tôi vẫn chưa tìm thấy bất kỳ chuyên gia quân sự hoặc chuyên gia chính sách an ninh nổi tiếng nào trên thế giới dự đoán được diễn biến của cuộc chiến này. Những thành công quân sự mà Liên bang Nga đạt được cho đến nay trong cuộc chiến tranh xâm lược là rất khiêm tốn so với ưu thế vượt trội của họ. Không thể nói khác đi được.
Trong khi đó thì phe tấn công thực sự có lợi thế lớn ...
Vâng, nếu như họ giữ được đà tiến công của mình. Tức là nếu như họ không chỉ có, mà còn giữ được thế chủ động và tung ra những cú đánh một cách nhanh chóng, mạnh mẽ và tập trung, thì đã có thể dẫn đến những diễn biến nghiêm trọng. Một ví dụ là khái niệm chiến tranh sấm sét của Đức vào đầu Chiến tranh Thế giới thứ hai. Đã có cuộc chiến tranh ngồi yên ấy ở phía Tây, nơi người ta theo dõi nhau và không làm gì cả. Và sau đó là đòn giáng mạnh mẽ của nước Đức vào mùa xuân năm 1940, đánh bại nước Pháp trong vòng 4 tuần sau đó, điều mà Chiến tranh thế giới thứ nhất đã không đạt được sau 4 năm. Nếu người Nga đã cố gắng giống như vậy thì không thể loại trừ khả năng họ cũng đã đạt được một thành công quân sự giống như vậy. Nhưng rõ ràng là họ đã làm sai mọi việc có thể làm sai.
Cụ thể là những gì?
Nga đã đánh giá thấp khả năng phòng thủ của Ukraine và dường như đã không chuẩn bị kỹ lưỡng. Họ tấn công đồng loạt và đồng đều ở tất cả các điểm, thay vì tập trung lực lượng lại. Điều này có lẽ cũng có liên quan đến việc rằng cuộc xâm lược là một quyết định trong vòng những người thân cận nhất của Putin và quyết định này thậm chí đã không được chuyển đến cho quân đội. Điều đó có nghĩa là một số binh sĩ đã hết sức ngạc nhiên khi họ được thông báo ở biên giới Ukraine rằng bây giờ hãy lái xe sang bên kia và nổ súng. Tất cả những điều này đã dẫn đến tình huống là cuộc tấn công của Nga không có hiệu lực.
Nước Nga còn làm được gì nữa bây giờ?
Tất cả chúng tôi đều hơi khó hiểu về điều đó. Chúng tôi đã thảo luận về đoàn xe khổng lồ ấy từ rất lâu rồi. Tôi rất lo lắng vào ngày đầu tiên, và cả ngày thứ hai và thứ ba. Nhưng đến lúc nào đó trong ngày thứ năm hay thứ sáu, mối lo ngại chuyển sang điều khó hiểu. Nếu cuộc tấn công của đợt đầu tiên không thành công, một cuộc tấn công mạnh hơn và nhanh hơn tất nhiên phải được thực hiện càng sớm càng tốt vì lý do chiến thuật quân sự. Nhưng điều này đã không xảy ra kể từ lúc đó. Ở một thời điểm nào đó, tôi đã tự hỏi mình liệu người Nga có đang cố tình làm chậm bước tiến để tạo cơ hội cho chính trị hay không. Nhưng tôi đã nhanh chóng bác bỏ điều đó như một luận điểm ít có khả năng xảy ra. Điều mà nước Nga chắc chắn vẫn có thể làm là gây ra nhiều thiệt hại và tàn phá.
Nhưng Nga không còn có thể đạt được những mục tiêu ban đầu của mình với kiểu tác chiến này?
Kho vũ khí của Nga đầy những loại có thể bắn được, chúng có thể tiêu diệt các mục tiêu bất động, nhưng sẽ không đánh bại được cơ cấu của các lực lượng vũ trang Ukraine. Họ phân bổ tốt trên diện rộng, được ngụy trang tốt và luôn có thể đến nơi an toàn trước những cuộc tấn công này. Nếu muốn đánh bại Ukraine thì phải tiến công trên bộ, giành quyền kiểm soát lãnh thổ và trước hết là tiêu diệt vĩnh viễn lực lượng của đối phương. Nhưng người Nga dường như không thể làm được điều đó vào lúc này. Chúng tôi không biết liệu họ có thành công vào lúc nào đó hay không, phải chờ xem trong vài tuần tới đây.
Nga có thể chiếm Ukraine vĩnh viễn không?
Không, tôi có thể nói điều đó chắc chắn 100%. Quân đội này không thể làm điều đó. Không có đủ sức mạnh cho việc đó. Với 150.000 người này, Nga về cơ bản đã đưa ra toàn bộ số quân có thể huy động được. Trong các quân đội hiện đại ngày nay, cứ mười người thì có một binh sĩ chiến đấu, và chín người còn lại làm những việc như hỗ trợ chiến đấu, sửa chữa và bảo dưỡng, hậu cần và vật tư. 150.000 người ngay cả đối với một đội quân hơn một triệu binh sĩ đã là một lực lượng rất lớn. Để làm được điều này, nhiều quân khu đã bị để trống, quân lính đã được chuyển đến từ các khu vực khác. Nga sẽ không thể gia tăng đáng kể con số này nếu không muốn khiến mình trở nên cực kỳ dễ bị tổn thương ở các nơi khác. Và với 150.000 người đó, Ukraine sẽ không bao giờ bị khuất phục.
Phải cần bao nhiêu người?
Nếu muốn nắm giữ lâu dài một vùng đất bị khuất phục và bình định nó theo ý của mình, người ta cần khoảng 20 người cho mỗi 1000 người dân. Người Nga hiện có 3 đến 3 rưỡi binh sĩ cho mỗi 1.000 người Ukraine. Và thêm nữa là chúng ta đang nói về một đất nước mà họ sẽ bị bắn vào lưng từ mọi cửa sổ đang mở, nơi thức ăn của họ bị bỏ thuốc độc, nơi phương tiện của họ bị đốt cháy vào ban đêm, nơi tất cả những điều khủng khiếp xảy ra với họ bởi vì người dân căm thù họ và muốn trục xuất họ khỏi đất nước. Nga sẽ không bao giờ có thể chiếm Ukraine vĩnh viễn và đưa Ukraine vào vùng thống trị của mình bằng vũ lực. Nga cũng không có đủ sức mạnh tài chính để chiếm đóng những vùng đất này trong nhiều thập kỷ. Về mặt này, kế hoạch tái lập vùng ảnh hưởng Nga trong lịch sử của Putin đã thất bại thảm hại.
Điều này có ý nghĩa gì đối với diễn biến tiếp theo của cuộc chiến?
Ban lãnh đạo Nga ở Moscow hiện đang xem xét rất kỹ việc tiếp tục tiến hành ra sao. Một dấu hiệu thận trọng đầu tiên cho điều này là sự bắt đầu của việc hết sức thận trọng từ bỏ mục tiêu chiến tranh. Theo tôi, các biện pháp trừng phạt mà Phương Tây đưa ra rất hiệu quả. Họ không thể lật ngược tình thế trong vài ngày hay vài tuần, nhưng trong vài tháng, chậm nhất là vài năm, nền kinh tế Nga sẽ sụp đổ và đất nước sẽ phá sản. Sau đó, chúng ta có một đất nước hoàn toàn bị cô lập, chỉ có thể dựa vào Trung Quốc trong mọi hoàn cảnh, với tư cách là một đối tác cấp dưới trong liên minh, được phép cung cấp nguyên liệu thô và nhận tiền từ đó để có thể nuôi sống người dân của mình. Đó là tương lai. Nước Nga bây giờ phải trải đối mặt với thực tế.
Tức là?
Tức là họ phải suy nghĩ tìm cách đưa mình ra khỏi vị trí này. Khi người Nga đạt tới điểm này, hy vọng rằng sẽ đến thời của ngoại giao. Và tôi muốn khuyên mọi người rằng hãy xây một cây cầu cho người Nga.
Đó là điều mà các chính trị gia Đức, một số người trong số họ ở vị trí rất cao, đã làm trong nhiều năm.
Hãy để tôi nói cho rõ. Đây không phải là về chính sách giảm căng thẳng và tạo biến đổi thông qua tiếp cận. Hãy nói trong ngôn ngữ ngoại giao: phải xác định "lối ra". Putin đã bắt đầu cuộc chiến này, rút cầu lên và bắt đầu nổ súng, nhưng bây giờ phải bước xuống mà vẫn tương đối giữ được thể diện. Đây là điều mà chính sách ngoại giao khủng hoảng quốc tế gọi là "lối ra". Chúng ta phải làm điều đó, đó là ý nghĩa của cách nói này.
Một chiến thắng cho Ukraine là điều không thể?
Tuỳ theo định nghĩa. Theo quan điểm của tôi, đó là một chiến thắng cho Ukraine khi họ khẳng định được mình và chống khuất phục thành công. Sẽ không có cuộc tiến quân của Ukraine vào Nga với trận chiến thắng cuối cùng ở Moscow và Putin là người sẽ bị trục xuất. Vấn đề chính là buộc người Nga phải rời khỏi quốc gia bị tấn công này. Thiệt hại chiến tranh và các khoản bồi thường cũng sẽ phải được thảo luận, nhưng người ta phải trả một cái giá trị chính trị nào đó để Putin không cố bắn phá các thành phố trong nhiều tháng, như Nga đã làm ở Grozny hay Aleppo. Không có ích gì khi dựa vào ảo tưởng và tin rằng người Nga có thể bị sỉ nhục, bị ném vào cát bụi. Chúng ta sẽ không trải qua điều đó và chúng ta không nên phấn đấu cho nó.
Một giải pháp thực tế có thể như thế nào?
Đó chính là điều khó khăn. Đó là một tình huống khó xử lớn, bởi vì cả hai bên tham chiến đều muốn đạt được thành công, về nguyên tắc họ phải nhận được nhiều hơn những gì họ có trước đây. Nhưng cả hai bên không thể nhận được nhiều hơn, điều này loại trừ lẫn nhau. Nó sẽ phụ thuộc vào sự khéo léo ngoại giao. Theo quan điểm của Moscow, mấu chốt chính là câu hỏi về tư cách thành viên NATO của Ukraine và việc tiếp tục nắm quyền ở Crimea. Tôi e rằng hai điểm này sẽ không thể thương lượng đối với Nga. Nếu Ukraine - như Zelenskyi đã chỉ ra - cố gắng nhượng bộ ở điểm này, thì nước này có thể cứu được gần như toàn bộ lãnh thổ của họ, dù có hoặc không có Donbass. Chẳng hạn, người ta không nên loại trừ giải pháp mà cuối cùng thì có thể đưa đất nước đi theo một chính sách an ninh dựa trên kiểu mẫu tựa như của Thụy Sĩ. Tuy nhiên, phải với những đảm bảo tốt hơn là Bản ghi nhớ Budapest đã đưa ra.
PHAN BA dịch
