Nghĩ về từ thiện

Hành thiện là điều tốt lành, điều ấy khỏi bàn, nhưng cái chúng ta cần bàn ở đây là phương cách và cứu cánh. Sự kiện Hoài Linh hay những cá nhân khác từng có những lùm xùm tương tự cho ta thấy mấy điểm:

1. Người dân mất niềm tin vào các tổ chức của nhà nước. Khi đó, họ chỉ còn biết gửi cho những người của công chúng để mong chia sẻ với đồng bào mình. Khi người dân cư xử như vậy thì chính nhà nước phải đặt câu hỏi nghiêm túc về chính mình, rằng mình đang như thế nào trong lòng nhân dân? Và phải “tu chính” để lấy lại niềm tin ấy chứ không chỉ dùng các loại diễn ngôn nặng tính rao giảng và thuyết lý đạo đức để lên lớp, càng không thể “mở cờ trong bụng” khi thấy những bê bối. Ở đây, nhà nước phải nhận trách nhiệm chính về mình khi vừa để mất niềm tin, vừa không xây dựng được những quy tắc khoa học cho một xã hội vận hành trong hanh thông.

2. Khi chúng ta giao phó của cải hay quyền lực vào tay người khác mà không có một cơ chế quản lý minh bạch thì tất yếu sinh ra tha hoá. Văn minh phương Tây chính là ở cái cơ chế này. Các quy tắc ứng xử được luật hoá chính là khuôn thước để giữ con người trong điều thiện và ngăn ngừa khỏi cái ác. Việc trông chờ vào lòng tốt của cá nhân là một may rủi. Hành xử theo cảm tính dễ để lại những thất vọng và đồng thời làm hư hỏng người được tin tưởng. Các xã hội độc tài thường được hình thành và nuôi dưỡng bằng một sự thần tượng như thế.

3. Từ thiện, gọi là “điều thiện lớn” luôn phải tính đến việc triệt tiêu những nguyên nhân gây ra bất hạnh, đó mới chính cái thiện giàu phẩm chất trí tuệ. Chống thiên tai hay chống kẻ gây ra thiên tai, chống đói nghèo hay chống kẻ gây ra đói nghèo, góp 1 đồng hay góp một tiếng đanh thép…? Những nỗi khổ của dân chúng bị gây ra bởi thiên nhiên thì ít mà bởi một chính phủ yếu kém hoặc hư hỏng thì nhiều, phải chung tay làm ra một cái chính phủ tốt nhất để diệt đi những tác nhân tai ách này.