Sự nhầm lẫn nhỏ, nhưng nội hàm khác biệt không nhỏ.
Hợp Chủng Quốc hay Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ?
Chúng ta thường nhìn thấy dòng chữ “Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ” trên nhiều phương tiện truyền thông, thậm chí là trong các văn bản chính thức. Tuy nhiên, đó là cách ghi sai sót.
Trong tiếng Anh, quốc hiệu chính thức của nước Mỹ là United States of America (USA). Nếu dịch theo tiếng Hán Việt là Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ, có nghĩa là quốc gia do liên hợp của “nhiều tiểu bang” (states). Chữ “chúng” mang ý nghĩa là “nhiều”. Trong tên gọi này không có chữ nào là “chủng”. Nhiều người vẫn nghĩ rằng do nước Mỹ có nhiều chủng tộc nên có tên gọi “Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ”, kỳ thực không phải vậy.
Theo Wikipedia, cái tên “Hoa Kỳ” khởi nguồn từ việc người Trung Quốc cảm nhận những hình “☆” nằm ở góc lá cờ Mỹ là hình bông hoa. Họ bèn gọi cờ Mỹ là “花旗” hoa kỳ (nghĩa là “cờ hoa”), gọi xứ có “cờ hoa” là “花旗國” Hoa Kỳ quốc (“nước cờ hoa”).
Tên gọi Mỹ quốc thì bắt nguồn từ chữ Hán “美國” (Mỹ quốc – Měi guó). Trong tiếng Trung, “A-me-ri-ca” được phiên âm thành “Yà měi lì jiā”, chữ Hán viết là 亚美利加 (Á mỹ lợi gia). Nhưng do trùng với tên châu Mỹ, nên người Trung Quốc bỏ chữ “A”, còn lại “me-ri-can” được phiên âm thành “měi lì jiān”, chữ Hán viết là 美利堅 (Mỹ lợi kiên, đọc tắt là Mỹ).
Như vậy, nếu đọc một cách máy móc thì United States of America sẽ là Hợp chúng quốc Mỹ (hay theo tiếng Hán Việt là Mỹ Hợp Chúng Quốc). Nhưng trong tiếng Việt, một mặt chịu ảnh hưởng của ngôn ngữ Hán một thời, mặt khác thời hiện đại người Việt dần dần có thói quen Việt hóa nhiều danh từ, cho nên United States of America ngày nay được người Việt gọi là Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ.
Có lẽ cái tên “Hoa Kỳ” thường được dùng nhiều trong văn bản chính thức, còn tên “Mỹ” hay được dùng trong văn nói. Do vậy khi dịch quốc hiệu United States of America thì người Việt ngày nay gọi là “Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ” chứ không gọi là “Hợp Chúng Quốc Mỹ”. Như vậy có cảm giác chính thức và tôn trọng nhau hơn.
“Tạo Hóa” hay “tạo hóa”?
Trong bản Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ có một câu nói rất nổi tiếng là: “Chúng tôi khẳng định những chân lý hiển nhiên, rằng mọi người sinh ra đều bình đẳng, họ được Tạo Hoá ban cho một số quyền tất yếu bất khả xâm phạm, trong đó có quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”.
Nước Mỹ vốn lập quốc trên cơ sở tín ngưỡng, câu cuối cùng trong bản Tuyên ngôn độc lập còn thể hiện rõ hơn nữa tinh thần này: “Vững tin vào sự bảo hộ thiêng liêng của Thiên Chúa, chúng ta nguyện cùng hiến dâng tính mạng, tài sản và danh dự thiêng liêng của mình để đảm bảo cho bản Tuyên ngôn này”.
Từ “Tạo Hóa” trong tiếng Anh là The Creator. Người Việt khi dịch một cách trịnh trọng và tôn kính thường dịch là Đấng Tạo Hóa, Đấng Sáng Thế, hay Sáng Thế Chủ.
Đoạn Tuyên ngôn nổi tiếng trên đã là cảm hứng cho nhiều bản tuyên ngôn độc lập trên khắp thế giới. Ngày nay, trên các phương tiện truyền thông và văn bản, người ta vẫn còn nhắc nhiều tới đoạn tuyên ngôn đặc biệt này.
Tuy nhiên, từ quan trọng nhất của đoạn Tuyên ngôn đó là “Tạo Hóa” lại thường hay bị viết thường là “tạo hóa”, hay “Tạo hóa”. Thậm chí, nhiều người trẻ hiện nay còn hiểu từ này như một động từ, không biết rằng đó là một danh từ riêng trang trọng. Kỳ thực với các nhà lập quốc Hoa Kỳ, tư tưởng kính ngưỡng Đấng Tạo Hóa của họ luôn là điều quan trọng nhất.
Người ta thường biết tới nước Mỹ với tư tưởng đề cao sự tự do, tuy nhiên tinh thần gốc rễ của người Mỹ chính là tín ngưỡng. Do vậy, tự do và các quyền khác của chính phủ hay của người dân đều phải dựa trên cơ sở gốc rễ là tư tưởng tín ngưỡng vào Đấng Tạo Hóa.Ngày nay, tinh thần của người Mỹ vẫn còn giữ được tín ngưỡng ở mức độ nhất định. Đặc biệt, trong các sự kiện hay phát ngôn chính thức của các quan chức Mỹ vẫn thể hiện rõ tinh thần này. Trong bài phát biểu đặc biệt ngày 23/07/2020 về quan hệ Mỹ – Trung, Ngoại trưởng Mike Pompeo nói: “Đất nước chúng ta được kiến lập dựa trên nền tảng rằng tất cả mọi người đều có những quyền bất khả xâm phạm. Công việc của chính phủ là bảo vệ những quyền đó. Đây là sự thật đơn giản nhưng mạnh mẽ. Điều đó đã đã biến chúng ta thành ngọn hải đăng tự do cho người dân toàn cầu”.
