Campuchia được dân chủ rơi vào đầu, không cần đấu tranh gì cả, nhờ cuộc bầu cử tự do do Liên Hiệp Quốc giám sát, sau khi Việt Nam rút quân.
Bản chất việc này là do Liên Xô trên đà sụp đổ nên Việt Nam bị áp lực phải rút quân, và Campuchia bắt buộc phải có tổng tuyển cử tự do để thành lập một chính phủ mới được quốc tế công nhận.
Nước Nga, gần thời điểm, cũng có dân chủ rơi vào đầu, khi Liên Xô tự sụp đổ bởi quyết định của tổng thống Nga Boris Yeltsin, và trước đó là cuộc cải cách bất thành của tổng thống Liên Xô Gorbachev. Bản chất bắt nguồn từ sự mục nát của chế độ cộng sản ở Liên Xô.
Như vậy có nghĩa là dân chủ không tới từ sự đấu tranh của dân Nga hay dân Campuchia. Dân trí chính trị của họ cũng chưa đủ để thấy sự cần thiết phải có dân chủ và tự do.
Từ đó dẫn đến hai nền dân chủ què quặt, giả cầy ở cả hai nước. Thấy dzậy mà không phải dzậy. Nước Nga thì quá rõ rồi, tổng thống Nga thậm chí còn quyền lực hơn một số tổng bí thư đảng cộng sản trước đây, Putin đang có quyền lực kiểu Stalin và hơn Khruschev.
Bây giờ là Campuchia. Hun Sen sắp truyền ngôi cho con trai, đại tướng Hun Manet, tốt nghiệp West Point danh giá của Mỹ, để làm thái thượng hoàng. Đảng đối lập, vì một số "hạn chế" khác nhau, đã không có cửa gì để cạnh tranh. Hun Sen có lẽ là thủ tướng nắm quyền lâu nhất trong lịch sử. Đến giờ là 38 năm.
Khác với Thái Lan, tuy cùng theo thể chế quân chủ lập hiến (có dân chủ), nhưng vua Campuchia không thể kiểm soát được hành pháp/thủ tướng lạm quyền.
Không thể có nền dân chủ đích thực khi dân trí chính trị không đủ cao. Các nước có dân chủ rơi vào đầu đều có hậu quả là sẽ có nền dân chủ giả cầy hoặc mất tự do. Bắt đầu từ Philippines, Ấn Độ, Miến Điện. Indonesia thì hơn một tí. Các nước trên đều được thực dân trao trả độc lập từ khoảng 1947-1949.
Đông Âu là một trường hợp khác, người dân đã tự đấu tranh. Trường hợp dân chủ rơi vào đầu mà thành dân chủ thật có lẽ chỉ là ba nước Baltic thuộc Liên Xô. Nhưng đó là vì họ bị Liên Xô xâm lược để sáp nhập cuối cùng, từ 1941. Nói đúng ra là họ (cả Đông Âu và ba nước Baltic) bị cộng sản rơi vào đầu, nên thoát được ra dễ dàng.
DƯƠNG QUỐC CHÍNH 03.07.2023
