Trung Quốc lo lắng vì thái độ thiếu thiện cảm của TT Brazil

Trong bối cảnh đó, theo hãng tin Anh Reuters ngày 25/10 vừa qua, Trung Quốc đã liên tục tìm cách tiếp cận với đội ngũ cố vấn của ông Bolsonaro để chiêu dụ người sẽ lãnh đạo quốc gia lớn nhất châu Mỹ La Tinh.

Theo Reuters, trong những tuần lễ gần đây, giới ngoại giao Trung Quốc ở thủ đô Brasilia đã hai lần tiếp xúc với các cố vấn hàng đầu của ông Bolsonaro. Theo những người đã tham dự các cuộc họp, thì mục đích của Bắc Kinh là nhấn mạnh trên các mối lợi đối với Brazil khi hợp tác với Trung Quốc.

Đối với Reuters, thách thức đối với Bắc Kinh không phải là nhỏ. Ông Bolsonaro đã không ngần ngại mô tả Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Brazil, là một con thú săn mồi tìm cách thống trị các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế Brazil.

Với nền kinh tế của mình đang tăng trưởng chậm lại, Trung Quốc không thể để mình bị lôi kéo trong một cuộc chiến tranh thương mại rất tốn kém khác khi đang phải đau đầu đối phó với cuộc chiến do Mỹ khởi động.

Thương mại hai chiều giữa Trung Quốc và Brazil đạt mức 75 tỷ đô la vào năm ngoái 2017, theo số liệu thống kê từ chính phủ Brazil. Trung Quốc đã đầu tư 124 tỷ đô la vào quốc gia Nam Mỹ này từ năm 2003, chủ yếu vào khu vực dầu hỏa, quặng mỏ và năng lượng. Bắc Kinh cũng sẵn sàng cấp vốn cho các dự án đường sắt, cảng biển và hạ tầng cơ sở khác để tăng tốc độ vận chuyển ngũ cốc Brazil về Trung Quốc.

Bolsonaro : Trung Quốc đang muốn « mua đứt » cả Brazil

Vấn đề, theo Reuters, là ông Bolsonaro, một chính khách cực hữu, tương tự như tổng thống Mỹ Donald Trump, trong suốt cuộc vận động tranh cử, đã liên tục chỉ trích Trung Quốc, cho rằng Bắc Kinh không được phép sở hữu đất đai và kiểm soát các ngành công nghiệp chính của Brazil.

Một trong những tuyên bố gây sốc của úng viên tổng thống vừa đắc cử tại Brazil là « Người Trung Quốc không phải là đang mua (tài sản) tại Brazil, mà là họ đang mua cả Brazil ».

Trong số các công ty trong tầm nhắm của ông Bolsonaro có tập đoàn China Molybdenum Co Ltd. Tập đoàn này đã mua một mỏ niobium trị giá 1,7 tỷ đô la vào năm 2016, trong lúc chủ trương của ông Bolsonaro là chính Brazil phải phát triển mỏ này.

Niobium là một chất liệu được sử dụng làm chất phụ gia để làm cho thép cứng hơn và nhẹ hơn. Chất này được sử dụng trong xe hơi, các tòa nhà, động cơ phản lực và một loạt các ứng dụng khác. Brazil kiểm soát khoảng 85% nguồn cung nobium của thế giới và Bolsonaro muốn nước ông hưởng lợi từ điều này.

Ông Bolsonaro cũng phản đối kế hoạch tư nhân hóa tập đoàn điện lực nhà nước Centrais Eletricas Brasileiras SA (Eletrobras) mà chính quyền Brazil đương nhiệm của tổng thống Michel Temer chủ trương vì lo ngại rằng Trung Quốc sẽ thắng thầu.

Ông nói thẳng rằng ông chống lại việc bán tài sản của Eletrobras vì điều đó sẽ « đẩy Brazil vào vòng tay Trung Quốc ». Brazil dự kiến sẽ đấu thầu một số tài sản của chính phủ trong năm tới.

Tập đoàn China Molybdenum đã từ chối yêu cầu bình luận của Reuters, nhưng sáu giám đốc điều hành cấp cao tại các công ty Trung Quốc hoạt động ở Brazil đã thừa nhận với hãng tin Anh rằng họ đã tiếp nhận các tuyên bố của ông Bolsonaro với nhiều mức độ lo ngại khác nhau.

Quan chức điều hành một công ty xây dựng hạ tầng cơ sở Trung Quốc đã cho rằng : « Chúng tôi hơi lo lắng về một số quan điểm cực đoan của ông Bolsonaro… Ông ấy quả là đang nghi kỵ Trung Quốc. »

Quan điểm thân Đài Loan của Bolsonaro làm Bắc Kinh lo ngại

Ông Bolsonaro cũng có thái độ thân thiện với Đài Loan mà Bắc Kinh đang cố gắng cô lập.

Tháng Hai vừa qua, ông là ứng viên ổng thống Brazil đầu tiên đến thăm Đài Loan kể từ năm 1970, khi Brazil công nhận Bắc Kinh là chính quyền duy nhất của thực thể Trung Hoa.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Brazil đã công bố một lá thư lên án chuyến đi Đài Loan của ông Bolsonaro, xêm đấy là một hành động « sỉ nhục chủ quyền và sự toàn vẹn lãnh thổ của Trung Quốc ».

Quan điểm cứng rắn chống Trung Quốc của ông Bolsonaro trái ngược hoàn toàn với phần còn lại của vùng châu Mỹ La Tinh, nơi mà đại đa số các lãnh đạo đều chào đón các khoản đầu tư, tín dụng và đơn đặt hàng của Bắc Kinh.

Trung Quốc tiếp cận và dụ dỗ cố vấn của ông Bolsonaro

Ý thức được rủi ro đang chờ đợi mình một khi ông Bolsonaro lên làm tổng thống Brazil, Bắc Kinh đã bắt đầu phản ứng, với hai vũ khí quen thuộc là dùng lợi ích kinh tế làm mồi nhử, đồng thời mua chuộc giới cố vấn thân cận của tổng thống Brazil tương lai.

Trả lời hãng Reuters, hôm 22/10 vừa qua, ông Cù Du Huy (Qu Yuhui), tham tán công sứ đại sứ quán Trung Quốc tại Brasilia xác nhận là ngay vào đầu tháng 9, các nhà ngoại giao Trung Quốc đã gặp cố vấn kinh tế hàng đầu của ông Bolsonaro là ông Paulo Guedes để thảo luận về tầm quan trọng của mối quan hệ song phương.

Theo ông Cù Du Huy và một nguồn tin khác cũng tham gia cuộc tiếp xúc, thì phía Bắc Kinh đã nhấn mạnh rằng Trung Quốc là một đối tác không hề có cạnh tranh với Brazil về mặt kinh tế. Các nhà ngoại giao Trung Quốc cũng mong muốn gặp trực tiếp ông Bolsonaro, nhưng chưa có cuộc họp nào được lên kế hoạch.

Riêng tham tán công sứ đại sứ quán Trung Quốc tại Brazil còn cho biết thêm là cố vấn kinh tế tối cao của ông Bolsonaro đã được mời đến Trung Quốc để hiểu biết thêm về nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Khi được Reuters hỏi về việc này, ông Guedes đã từ chối trả lời.

Hãng tin Anh còn phát hiện là vào tuần trước, ông Cù Du Huy và một nhà ngoại giao khác đã đến văn phòng dân biểu Onyx Lorenzoni, giám đốc chiến dịch tranh cử của ông Bolsonaro. Lorenzoni chính là người tổ chức chuyến thăm Đài Loan của ông Bolsonaro hồi đầu năm.

Theo ông Lorenzoni, ông đã tiếp xúc với hai nhà ngoại giao Trung Quốc, và đôi bên sẽ gặp lại nhau sau cuộc bầu cử tổng thống. Nhân vật này cho rằng Trung Quốc là một đối tác then chốt của Brazil, và hai bên sẽ duy trì quan hệ tốt đẹp.

Cuộc họp quan trọng đầu tiên của ông Bolsonaro với phía Trung Quốc sẽ là hội nghị thượng đỉnh BRICS 2019, tổ chức tại Brazil, mà chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có thể sẽ tham dự.

Hai thành phần sẵn sàng chạy theo Trung Quốc

Đối với Reuters, để ảnh hưởng trên chính sách của người được mệnh danh là "Donald Trump của Brazil", Trung Quốc có thể dựa vào hai hai thế lực rất mạnh tại Brazil là ngành nông nghiệp và khai thác quặng mỏ mà Bắc Kinh là khách hàng không thể thiếu.

Cổ phiếu của tập đoàn khai thác mỏ Vale SA của Brazil – nhà sản xuất quặng sắt số một thế giới hiện nay - chẳng hạn, đã đạt mức cao kỷ lục trong tháng 9 nhờ nhu cầu quặng chất lượng cao của Trung Quốc tăng mạnh.

Còn đối với ngành nông nghiệp Brazil, vì chiến tranh thương mại với Hoa Kỳ, Trung Quốc đã giảm đáng kể việc mua đậu nành Mỹ và thay vào đó là đậu nành Brazil. Xuất khẩu đậu nành của Brazil sang Trung Quốc tăng 22% giá trị trong năm nay, với khoảng 80% lượng đậu nành Brazil được xuất sang Trung Quốc.

Nông dân Brazil là thành phần đã ủng hộ nhiệt tình ông Bolsonaro, nhưng họ cũng muốn tiếp tục duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc, và nhóm nghị sĩ gọi là "phe nông nghiệp" chẳng hạn, hiện kiểm soát hơn 40% số ghế trong Quốc Hội Brazil.

Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đã giúp Brazil nâng cao vị thế của mình, nhưng Jorge Arbache, cựu quốc vụ khanh phụ trách các vấn đề quốc tế tại bộ Kế Hoạch Brazil, cho rằng nước ông phải thận trọng để không bị phỏng tay vì dẫu sao Trung Quốc vẫn là đối tác đầu tư và thương mại hàng đầu của Brazil.