Theo cáo chí phương Tây, "Novichok" là tên gọi dùng để chỉ một dòng chất độc hóa học do Liên Xô phát triển bắt đầu từ thập niên 1970.
Không giống nhiều vũ khí hóa học khét tiếng như VX hay khí độc Sarin, Novichok không được nhiều người biết đến.
Sự tồn tại của nó được ông Vil Mirzayanov - một nhà khoa học thuộc Viện Nghiên cứu hóa hữu cơ và công nghệ của Nga công bố năm 1991. Ông Mirzayanov - người đã đào thoát sang phương Tây - tiết lộ Matxcơva đang chế tạo một loại chất độc thần kinh mạnh hơn bất cứ thứ gì từng tồn tại trước đó, đi ngược lại Hiệp ước Vũ khí hóa học 1990.
Khi bị nhiễm chất độc này, nó có khả năng làm chậm nhịp tim, tắc đường thở và khiến nạn nhân chết ngạt.
Tuy cho đến nay thông tin về chất độc này vẫn còn khá mơ hồ, nhưng các chuyên gia phương Tây cho rằng nó có sức sát thương cực mạnh, mạnh hơn 5-8 lần so với chất độc thần kinh huỷ diệt hàng loạt VX. Khi bị nhiễm chất độc này, nó có khả năng làm chậm nhịp tim, tắc đường thở và khiến nạn nhân chết ngạt. Novichok khiến phổi tiết dịch gây nguy hiểm tính mạng, tổn thương nội tạng và tế bào thần kinh của nạn nhân.
Hầu hết hợp chất thuộc lớp Novichok được gọi là "vũ khí nhị phân", tức cấu tạo của chúng gồm hai thành phần vô hại riêng biệt và chỉ trở thành chất độc khi kết hợp lại với nhau.
Novichok thuộc nhóm hợp chất ức chế cholinesterase (ngăn chặn quá trình thủy phân acetylcholin - chất truyền dẫn thần kinh chính trong cơ thể). Các hợp chất ức chế thuộc nhóm này được sử dụng rộng rãi trong cả thuốc điều trị lẫn thuốc độc.
Nạn nhân nhiễm chất độc thần kinh có thể được cứu sống kịp thời bằng atropin (giảm co thắt cơ trơn và giảm tiết dịch) và oxime (một nhóm hợp chất hữu cơ có thể dùng để tái kích hoạt enzym acetylcholinesterase). Tuy nhiên, kể cả khi điều trị thành công, nạn nhân vẫn chịu những tổn thương lâu dài.
"Chất độc thần kinh Novichok được cho là rất khó phát hiện trong quá trình sản xuất. Chúng dễ dàng được tạo ra trong bất cứ nhà máy thuốc trừ sâu nào vì thành phần chỉ bao gồm các hóa chất thông dụng", bảng hướng dẫn về vũ khí hủy diệt hàng loạt của Viện hàn lâm Phẫu thuật chỉnh hình Hoa Kỳ mô tả.
Trong khi Mỹ cáo buộc Nga phát triển chất độc Novichok từ thời Liên Xô thì ngược lại, Nga cũng cáo buộc Mỹ đã sản xuất và cấp bằng sáng chế cho Novichok như một vũ khí hoá học. Đại diện Thường trực của Liên bang Nga ở Tổ chức cấm vũ khí hóa học (OPCW) Aleksander Sulgin đã tuyên bố về điều này, khi phát biểu tại cuộc họp bất thường của Hội đồng Điều hành Tổ chức cấm vũ khí hóa học (OPCW) về vụ việc ở Salisbury-Anh. Ông Sulgin cho xem tài liệu của cơ quan Bằng sáng chế và Thương hiệu (United States Patent và Trademark Office) của Mỹ và cho biết, ngày 01/12/2015 cơ quan này đã đề nghị phía Nga kiểm tra "bằng sáng chế phát minh của nhà khoa học Mỹ T.Rubin".
