Khoảng 100 năm trước, New York có hơn 43 km đường ống khí nén chạy ngầm bên dưới thành phố, giúp vận chuyển thư nhanh chóng bất chấp thời tiết.
Hệ thống đường ống vận chuyển thư ngừng hoạt động vào những năm 1950. Ảnh: USPS
Nhiều phương thức vận chuyển hàng hóa và thư từ độc đáo đã xuất hiện xuyên suốt lịch sử nhân loại, hướng đến sự nhanh chóng và thuận tiện. Hệ thống ống khí nén ngầm là một trong những phương thức thú vị nhất xuất hiện ở thành phố New York hơn một thế kỷ trước, Smithsonian hôm 22/12 đưa tin.
Hệ thống này được sử dụng để vận chuyển thư đến nhiều tòa nhà khác nhau trong thành phố thông qua mạng lưới đường ống dưới lòng đất. Khí nén hoặc lực hút chân không sẽ đẩy hoặc kéo các hộp đựng hình trụ di chuyển với tốc độ lên tới 56 km/h. Những công nhân vận hành hệ thống có biệt danh là rocketeer.
Ngày 7/10/1897, Bưu điện Mỹ (USPS) hoàn thành thử nghiệm đầu tiên với hệ thống ống khí nén của thành phố New York. Hộp thư đầu tiên mất 3 phút để đi hết hành trình khứ hồi dài gần 2.300 m từ tòa nhà bưu điện chính đến Sàn giao dịch Sản xuất New York. Chiếc hộp chứa một cuốn Kinh thánh bọc trong lá cờ Mỹ, các bản sao Hiến pháp Mỹ và bài phát biểu nhậm chức của Tổng thống William McKinley. Hệ thống dần phát triển, cuối cùng trải rộng hơn 43 km, vận chuyển hàng triệu thư qua Manhattan và Brooklyn mỗi ngày.
Đến năm 1915, Mỹ có nhiều thành phố lớn lắp đặt hệ thống ống khí nén như Philadelphia, Boston, Chicago, St. Louis, theo Bảo tàng Bưu chính Quốc gia Smithsonian. Thực tế, Philadelphia được cho là nơi khai sinh ra hệ thống này. Các đường ống được lắp đặt tại đây từ năm 1893 để giúp vận chuyển thư giữa các bưu điện. Cuối cùng, có tổng cộng khoảng 90 km đường ống tồn tại dưới lòng đất Mỹ.
Theo Bảo tàng Bưu chính, một tuyến thư mất 40 phút tại New York đã giảm xuống còn 7 phút nhờ hệ thống ống khí nén. Hệ thống này còn rất hữu ích trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt. "Các đường phố New York gần như không thể đi qua được. Nhưng các doanh nghiệp ở New York vẫn nhận được thư từ quan trọng đúng hạn. Đường ống khí nén đã giúp vận chuyển thư", tờ New York Times viết. Thậm chí, đường ống được cho là đã vận chuyển thành công một con mèo sống.
Hộp đựng hình trụ dùng cho những đường ống khí nén ở thành phố New York cuối những năm 1940 và đầu những năm 1950. Ảnh: Bảo tàng Bưu chính Quốc gia Smithsonian
Có tới 200.000 lá thư được vận chuyển qua các đường ống mỗi giờ. Mỗi tuyến có hai đường ống - một ống để gửi và một ống khác để nhận. Chúng nằm ở độ sâu 1 - 4 m dưới lòng đất, một số chạy qua các hầm tàu điện ngầm. Đường ống được bôi trơn bằng dầu để dễ dàng vận chuyển các hộp thư bằng thép. Những chiếc hộp dài 60 cm, bọc nỉ và da ở hai đầu nhằm đảm bảo kín khí.
Bảo tàng Bưu chính cho biết, hệ thống ống thư đóng cửa trong Thế chiến I để dành tài trợ cho cuộc chiến. Sau đó, chỉ có New York và Boston khôi phục dịch vụ. Tuy nhiên, lượng thư ngày càng tăng, chi phí vận hành cao và sự phát triển của các thành phố khiến hệ thống trở nên không còn thiết thực. Đến những năm 1950, hệ thống khí nén ngừng hoạt động.
Ngày nay, phần lớn đường ống chỉ nằm im lìm dưới những con đường ở New York. Một phần hệ thống ống của thành phố vẫn còn được bảo tồn ở Bưu điện Old Chelsea. Nhiều đường ống đã bị đào lên và phá hủy trong những thập kỷ trước. Năm 2001, các chuyên gia thử lắp đặt cáp quang trong đường ống nhưng thất bại. Hệ thống hiện chỉ còn tồn tại như một phần lịch sử của thành phố, trở thành tàn tích của một công nghệ mà vào đầu thế kỷ 20, nhiều người từng tin rằng sẽ là một phần nền móng cho tương lai.
Thu Thảo (Theo Smithsonian, Yahoo News)
