Hãy nhìn vào bức hình sau, và thử đoán xem bạn đang được xem cái gì.
Trông giống một ngôi sao đang phát sáng? Ở một góc nhìn khác, nó lại giống ánh đèn lóe lên trong cốc nước thì đúng hơn. Tuy nhiên, cái bạn đang nhìn thực chất là hình ảnh về trung tâm của dải Ngân hà (hay Thiên Hà – Milky Way), và là hình ảnh rõ ràng nhất trong lịch sử khai phá vũ trụ của loài người.
Trái đất thuộc hệ Mặt trời, còn hệ Mặt trời lại là một phần của Dải ngân hà – hay Thiên Hà (Milky Way). Đây có lẽ là kiến thức cơ bản nhất cho bất kỳ ai muốn tìm hiểu về thiên văn vũ trụ. Nhưng thấy được trung tâm của Thiên Hà với góc độ rõ ràng như thế này thì đây là lần đầu tiên.
Bức hình tuyệt vời này được thực hiện nhờ đài quan sát thiên văn vũ trụ radio MeerKAT tại Nam Phi, với hơn 64 đĩa thu sóng trải rộng khắp đất nước. Chúng thu thập các đợt sóng radio trong vũ trụ, và từ đó tái tạo lại hình ảnh của Sagittarius A* – siêu hố đen nằm tại trung tâm Thiên Hà, cách chúng ta 250.000 năm ánh sáng.
Mô phỏng lại hình ảnh Sagittarius A*.
“Đây là một hình ảnh tuyệt đỉnh” – Farhad Yusef-Zadeh từ ĐH Northwestern (Evanston, Illinois) cho biết.
“Hình ảnh của MeerKAT cung cấp là rất rõ ràng. Nó cho thấy rất nhiều đặc điểm chưa từng thấy từ trước đến nay”.
Một trong các đặc điểm được nhắc đến là các “sợi tơ” từ trường xuất hiện ngay cạnh hố đen, và không tồn tại ở bất kỳ nơi nào khác trong vũ trụ. Năm 1980, khoa học lần đầu tiên nhận ra sự hiện diện của các sợi tơ này. Nguồn gốc của chúng đến nay vẫn còn là bí ẩn, nhưng có vẻ như sẽ được giải đáp trong nghiên cứu lần này.
Theo các chuyên gia, việc tạo ra hình ảnh này là nhằm thử nghiệm khả năng của MeerKAT. Được biết, đài quan sát này chỉ mới bật toàn bộ 64 đĩa ăng-ten thu sóng trong thời gian gần đây. Mỗi đĩa có đường kính rộng tới 13,5m, cho phép nghiên cứu từng vùng trời khác nhau.
Chùm 64 ăng-ten được hoàn thiện từ tháng 5/2018.
Dĩ nhiên, chẳng ai có thể quan sát được siêu hố đen Sagittarius A* bằng ánh sáng thường, vì ánh sáng không thể thoát ra khỏi hố đen khi đến gần, cộng thêm những đám mây bụi và gas dày đặc bao quanh hố nữa.
Nhưng với các đài quan sát radio (hoặc đài hồng ngoại, đài tia X cũng được), chúng ta có thể xuyên qua đám bụi dày đặc ấy và nhìn qua một chút về những khu vực xung quanh hố đen. Sẽ có một dự án khác sau này, để mô phỏng trực tiếp diện mạo của hố đen khổng lồ này.
Trong bức ảnh, tâm của Thiên Hà cũng chính là trung tâm bức ảnh, xung quanh vùng sáng nhất. Các vùng sáng khác có thể là do một số vụ nổ siêu tân tinh, hoặc vùng một ngôi sao mới đang hình thành.
“Trung tâm của thiên hà là một trong những mục tiêu rất hấp dẫn. Nó đặc biệt, thu hút, và đầy rẫy những hiện tượng chưa thể giải thích” – Fernando Camilo, đội trưởng dự án lắp đặt MeerKAT cho biết.
“Dù đây chỉ là giai đoạn đầu tiên khi MeerKAT hoạt động, nó vẫn mang đến những động thái rất tích cực. Chúng ta sẽ dựa vào nó, và chuẩn bị kinh ngạc với những kết quả kể tiếp đi”.
