Bản quyền hình ảnh Alamy Những lối đi lát sỏi và những tòa nhà bằng đá nham thạch ở Clermont-Ferrand trông có vẻ là lạ, nhưng không mang tính cách mạng cho lắm.
Vậy nhưng chính thành phố Pháp này đã thay đổi vĩnh viễn thế giới lữ hành khi vào năm 1889, hai anh em André và Édouard Michelin đã sáng lập công ty vỏ lốp xe của họ ở đây.
Óc sáng tạo phi thường
Kiến trúc đặc trưng và vùng nông thôn ấn tượng về mặt địa chất khiến cho Clermont-Ferrand ngày nay, một thành phố với khoảng 145.000 dân ở vùng Auvergne-Rhône-Alpes của Pháp, trở thành một nơi khám phá đem đến nhiều trải nghiệm. Nhưng còn có một điều lý thú ẩn giấu giữa những tháp nhọn màu đen và những căn nhà đô thị được trang trí dày đặc.
Hai nhà sáng tạo nổi tiếng nhất của Clermont-Ferrand không chỉ làm thay đổi việc đi lại trong thời hiện đại mà còn xây dựng nên một thương hiệu về sau trở thành biểu tượng đóng dấu ấn vinh dự cao nhất trong thế giới ẩm thực: đó là những ngôi sao Michelin vốn chỉ được trao cho những nhà hàng tinh tế nhất.
Bản quyền hình ảnh Anita Isalska Du khách ở Pháp và nhiều nơi khác mắc nợ anh em nhà Michelin rất nhiều.
Được nuôi dưỡng ở Clermont-Ferrand, hai anh em khởi đầu đảm nhận sức mệnh cứu doanh nghiệp chế tạo đang điêu đứng của ông nội, nhưng cuối cùng họ đã làm được nhiều hơn thế rất nhiều.
Với việc phát minh ra sáng chế vỏ lốp xe, từ lốp xe đạp có thể tháo lắp cho đến lốp cao su, họ đã giúp cho việc đi lại cá nhân trở nên dễ dàng hơn và kinh tế hơn bao giờ hết.
Chưa hết, với việc tung ra Cẩm nang Du lịch và bản đồ Michelin vào đầu thế kỷ 20, hai anh em đã khiến 'Michelin' trở thành một từ cửa miệng không chỉ đối với lốp xe - ngày nay hãng này là nhà sản xuất lốp xe lớn thứ hai thế giới tính theo doanh số - mà còn cả trong lĩnh vực du lịch và ẩm thực.
Một trong những chiêu khôn ngoan nhất của hãng là nhấn mạnh vào những món ăn đáng để ta đến tận nơi thưởng thức.
Phần trình bày về các nhà hàng và ẩm thực đặc sắc ở mỗi địa phương và những hầm rượu được cất giữ cẩn thận của Cẩm nang Du lịch đã dụ được các tài xế phải lái xe đi xa hơn (và, đương nhiên, họ cần những lốp xe bền chắc của Michelin để hoàn tất hành trình).
Với sự ra đời của hệ thống xếp hạng sao Michelin vào năm 1926, chỉ được trao cho những nhà hàng tốt nhất được nêu trong Cẩm nang thì lốp xe bền và việc tìm kiếm món bò hầm rượu đỏ Burgundy hảo hạng đã trở nên bạn song hành mãi mãi.
"Michelin đã thấy trước xu hướng phát triển của ngành du lịch ở đầu thế kỷ 20," Giáo sư Patrick Young, chuyên gia về lịch sử Pháp trong thế kỷ 19 và 20 tại Đại học Massachusetts-Lowell, nói. "Điều sáng tạo trong Cẩm nang Du lịch Michelin là việc họ kết hợp việc đi lại bằng ô tô với những thông tin chi tiết hơn về các tuyến đường và hệ thống xếp hạng các khách sạn, nhà hàng."
'Cuộc phiêu lưu Michelin'
Clermont-Ferrand là địa điểm ban đầu nơi đặt trụ sở chính của hãng Michelin. Đến nay nó vẫn là vậy.
Dù là thành phố công nghiệp, nhưng Clermont-Ferrand có bối cảnh thôn dã: bình nguyên Limagne trải rộng được điểm xuyết nhấp nhô bởi Dãy đồi Puys (Chaîne des Puys) vốn được công nhận là Di sản Thế giới của Unesco vào năm 2018 nhờ vào những đặc điểm địa chất ấn tượng của nó.
80 ngọn đồi và chóp nón này là dấu tích còn lại của những núi lửa đã ngủ yên hơn 7.000 năm trước. Ngọn đồi Dôme (Puy de Dôme) có độ cao 1.465 mét chỉ có thể nhìn thấy được từ Clermont-Ferrand nếu như bạn đứng trên bậc thang của Vương cung Thánh đường Đức Mẹ có hai chóp nhọn, biểu tượng của thành phố.
Du khách chẳng cần đi quá xa khỏi trung tâm lịch sử của Clermont-Ferrand để tìm hiểu về di sản của anh em Michelin.
Chỉ một vài cây số về phía đông là 'Cuộc phiêu lưu Michenlin' (L'Aventure Michelin), một bảo tàng và nhà trưng bày tương tác được dựng lên bên trong một tòa nhà vào thế kỷ 20 ở khu công nghiệp Michelin lớn nhất ở Clermont-Ferrand.
Cho đến nay có 600.000 du khách đã đến thăm ngôi đền thiêng của nhãn hiệu Michelin này kể từ khi nó khánh thành vào năm 2009.
"Câu chuyện của Michelin và của Clermont-Ferrand được gắn kết chặt chẽ với nhau," Stéphane Nicolas, người trông coi L'Aventure Michelin, nói. "Mục đích của L'Aventure Michelin là chia sẻ lịch sử, văn hóa và giá trị của Michelin với càng nhiều người càng tốt."
Đột phá đầu tiên của anh em nhà Michelin là phát minh ra lốp xe hơi có thể tháo lắp được vốn đã được thử nghiệm tại cuộc đua xe đạp Paris-Brest-Paris vào năm 1891.
Kế đó, họ phát minh ra lốp xe ô tô đầu tiên, lốp xe đầu tiên có thể chịu được tốc độ lên đến trên 100km/h và vành bánh xe tháo rời đầu tiên.
Từ năm 1929 họ bắt đầu lấn sang lĩnh vực đường sắt: các toa tàu có lốp cao su Michelin lần đầu tiên chạy trên các tuyến đường sắt vào năm 1931.
Hai anh em Michelin nằm trong làn sóng những người có viễn kiến tuyệt vời, trong đó có kỹ sư đa tài Gustave Eiffel, nhà thiết kế thời trang Coco Chanel và người tiên phong trong hàng không Louis Blériot vốn làm nên chuyến bay có người lái đầu tiên giữa Anh quốc và châu u lục địa.
Vào lúc đó, nước Pháp nông nghiệp bắt đầu hướng về phía tương lai công nghiệp.
Vào lúc anh em nhà Michelin mở cửa hàng, ở Pháp có chưa tới 3.000 xe hơi. Hiện giờ Pháp đã có hơn 32 triệu chiếc. Bảo tàng trưng bày một loạt ấn tượng các xe hơi và hỗn hợp các loại hình giao thông từ thời kỳ thay đổi nhanh chóng này.
Linh vật không lẫn vào đâu được
"Khi chúng tôi sáng lập L'Aventure Michelin, chúng tôi không hề lấy cảm hứng từ các khái niệm sẵn có," Nicolas giải thích. "Chúng tôi muốn trải nghiệm này được đo ni đóng giày và ăn khớp với tính cách của Michelin."
Sàn kim loại và mái hình gợn sóng của bảo tàng giữ lại phong cách công nghiệp trong khi các hiện vật trưng bày đôi khi rất siêu thực: xe ô tô tung qua những tấm bản đồ khổng lồ và linh vật của hãng - Ông Michelin - hay còn được người Pháp gọi là Bibendum, hiện ra lù lù trên cổng vào với vẻ mặt vui vẻ.
Ra đời vào năm 1898, linh vật không lẫn vào đâu được của Michelin năm nay tròn 120 tuổi.
Một cuộc triển lãm tại L'Aventure Michelin, diễn ra cho đến cuối năm 2018, thể hiện phần tốt đẹp nhất của một trong những linh vật hãng lâu đời nhất thế giới bằng cách tập hợp 120 bức vẽ từ các thập niên khác nhau cho thấy sự tiến hóa của nó từ nhân vật vui vẻ phốp pháp đang phì phà xì gà cho đến hình dáng mảnh khảnh hơn, mặc dù vẫn có thân hình mềm mại.
Tên gọi của nó, Bibendum, xuất phát từ chữ Latin 'Nunc est bibendum', vốn có nghĩa là 'đã đến lúc uống'.
Mục đích của nó là muốn gợi lên cách mà lốp xe Michelin sẽ 'nuốt hết' bất cứ trở ngại nào trên đường đi. Trong cái nhìn hiện đại, nó có vẻ như là điềm báo cho hành trình của Michelin vào thế giới ẩm thực cao cấp.
Công ty Michelin bắt đầu xuất bản các cẩm nang du lịch vào năm 1900, bắt đầu với cẩm nang về nước Pháp, được phát miễn phí cho các tài xế xe hơi.
Trong vòng một thập niên đến lượt bản đồ đường sá xuất hiện. Cẩm nang và bản đồ lôi kéo cánh tài xế khám phá đất nước của họ, đi đường vòng đến những nhà hàng hấp dẫn và ở qua đêm ở đâu đó để kéo dài thời gian chuyến đi - một động thái khéo léo để khuyến khích những chuyến đi bằng xe dài hơn mà điều này có nghĩa là lốp xe sẽ được bán ra nhiều hơn.
Cho đến 1926, Michelin đã xuất bản nhiều hơn những cẩm nang du lịch toàn diện với sự tập trung vào ẩm thực tinh tế, và lượng độc giả sử dụng các cẩm nang này đã tăng vọt nhờ vào sự đáng tin cậy của các bài đánh giá vốn được thực hiện bởi những vị khách hàng ẩn danh (một cách làm mà cho đến ngày nay vẫn được tuân thủ chặt chẽ).
Ngày nay, Michelin đã có cẩm nang hướng dẫn cho 34 địa điểm ở châu Âu, châu Á và châu Mỹ với hệ thống sao Michelin danh tiếng vốn đem đến sự chiến thắng và nỗi sợ hãi cho giới kinh doanh nhà hàng trên khắp thế giới. Sao Michelin là mục tiêu của gần như tất cả các bếp trưởng có hoài bão muốn đạt được.
Vua của giới ẩm thực?
"Mặc dầu đã thay đổi qua năm tháng, nhưng Bibendum khởi đầu trong mọi chi tiết đều thể hiện nam tính Pháp da trắng và thượng lưu," Giáo sư Young nói.
"Chiếc kính một mắt, điếu xì gà và chiếc đai đeo của Bibendum đều là chỉ dấu của tầng lớp tư sản nam giới nhàn rỗi, và hệ thống đánh giá Michelin khiến những chuẩn mực thành thị của Paris trở thành tiêu chuẩn giá trị văn hóa trên khắp nước Pháp và trên toàn thế giới."
Các cẩm nang vẫn tiếp tục được xuất bản, và Michelin vẫn tiếp tục duy trì danh tiếng là người quyết định khẩu vị.
Tuy nhiên, vị thế của Michelin trong vài trò nhà độc tài về khẩu vị tiếp tục là chủ đề gây tranh cãi, và áp lực khủng khiếp đi kèm với việc giành được hay đánh mất ngôi sao Michelin thường trở thành tin chính trên các báo.
Bếp trưởng người Anh Andrew Wong so sánh việc được trao ngôi sao Michelin với việc kết hôn. Đầu bếp danh tiếng Gordon Ramsay nổi tiếng là cứng cỏi cho biết là ông đã khóc khi một nhà hàng mang tên ông từ hai sao trở thành không còn sao nào.
Di sản của Michelin tiếp tục làm nên lòng tự hào mãnh liệt của Clermontois, tức người dân ở Clermont-Ferrand.
Ngôi sao Michelin có quyền năng có thể làm nên hay phá hỏng sự nghiệp của người đầu bếp.
Linh vật giống như chiếc kẹo dẻo của hãng xuất hiện trên khắp thế giới và trên187 triệu lốp xe được sản xuất hàng năm. Tất cả những hoạt động này đều khởi nguồn ở chính nơi đây, ngay giữa lòng vùng Auvergne của nước Pháp.
"Michenlin có mặt ở khắp nơi," Ghislaine Borie, một blogger ở Clermont-Ferrand làm việc cho Sở Du lịch Auvergne-Rhone-Alpes, hào hứng nói.
"Nhiều người có thân nhân làm việc ở đó hay từng làm việc ở đó, chẳng hạn như ông bà hay cha mẹ và công ty này vẫn gắn chặt với khu vực."
"Bộ mặt của thị trấn cũng được định hình bởi sự hiện diện của hãng qua nhiều năm," Borie nói thêm. "Cá nhân tôi thật sự thích 'cités Michelin', những căn nhà nhỏ treo lơ lửng trên Đồi Chanturgue vốn được giao cho công nhân của công ty sử dụng từ đầu thế kỷ 20."
Nhiều khu phức hợp nhà ở như thế, một số có vị trí đẹp như tranh vẽ trên những ngọn đồi của Clermont-Ferrand, đến ngày nay vẫn còn có người sinh sống.
Bản tiếng Anh đã đăng trên BBC Travel.
