“Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau
Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu.
Phen này ông quyết đi buôn cối,
Thiên hạ bao nhiêu đứa giã trầu.
“Lẳng lặng mà nghe nó chúc giàu:
Trăm, nghìn, vạn mớ để vào đâu?
Phen này, ắt hẳn gà ăn bạc,
Đồng rụng, đồng rơi, lọ phải cầu.
“Lẳng lặng mà nghe nó chúc sang:
Đứa thì mua tước, đứa mua quan.
Phen này ông quyết đi buôn lọng,
Vừa bán vừa la cũng đắt hàng.
“Lẳng lặng mà nghe nó chúc con:
Sinh năm đẻ bảy được vuông tròn.
Phố phường chật hẹp, người đông đúc,
Bồng bế nhau lên nó ở non.
(Trần Tế Xương)
Thơ trào phúng của “Ông Tú Vị Xuyên” (1870-1907) mỉa mai quá! Có bao lời chúc Tết hay nhất, đẹp nhất ông lại dùng đủ cả; Chúc Thọ, Chúc Phú Quý, Chúc Sang Trọng… rồi lại còn chúc đường thê tử, lắm con.
Sinh ra, lớn lên và lại được trực tiếp chứng kiến thời buổi nhiễu nhương, nhan nhản lũ người nhí nhố, ngang nhiên làm những việc bất chính ngay giữa “thanh thiên bạch nhật” nên Tú Xương ném thẳng tiếng cười châm biếm chua cay vào lũ người này ngay dịp Tết.
Cuộc đời ngắn ngủi có 37 năm của ông đã nằm gọn trong một giai đoạn bi thương nhất của đất nước.
- Trước lúc ông ra đời 3 năm thì sáu tỉnh Nam Kỳ mất trọn cho Pháp.
- Tú Xương lên ba thì Bắc Kỳ trong đó có Nam Định bị tấn công lần thứ nhất.
- Tú Xương 12 tuổi, Bắc Kỳ, Nam Định bị tấn công lần thứ 2 và mất nốt.
Tú Xương sinh ra và lớn lên trong bối cảnh lịch sử nhiễu nhương đó nên bài thơ châm biếm “Năm mới chúc nhau” của ông đã gợi lên nhiều cảm hứng khiến người đọc dễ “nhại”. Và muốn “nhại” theo cái giọng điệu trào phúng của ông mỗi khi gặp cảnh chướng tai gai mắt ở đời.
Chẳng thế mà có người đã “bắt chước” làm thêm mấy câu thơ nối tiếp vào bài thơ trên, đọc lên nghe chẳng khác gì của chính nhà thơ được viết lên… giữa bối cảnh hiện tại:
“Bắt chước ai kia… chúc mấy lời
Chúc cho thiên hạ sống ở đời.
Quan to, quan nhỏ đều như rứa
Cố sống cho ra… Cái Giống Người!
NGUYỄN NGỌC CHÍNH 07.02.2024
