Nhiều năm trước về buổi trò chuyện của Nick Vujicic ở nhà hàng White Palace (Sài Gòn), tôi viết: “Thậm chí ngay tại nơi diễn ra buổi trò chuyện của Nick cũng không có lối đi cho người khuyết tật và người ta phải bế anh lên bậc thang”.
Vấn đề của người khuyết tật ở Việt Nam không hẳn là thái độ kỳ thị từ đám đông, điều này đã cải thiện được rất nhiều trong những năm qua, mà là sự quên lãng họ ở nơi công cộng.
Dù cho các quy định, tiêu chuẩn xây dựng luôn yêu cầu có lối đi hay nhà vệ sinh cho người khuyết tật, nhưng ngoại trừ các công trình lớn được xây dựng gần đây thì thậm chí nhiều cơ quan công cộng cũng thiếu các cơ sở hạ tầng này.
Người ta mặc định rằng người khuyết tật sẽ không lui tới những chỗ ấy. Hay đồng nghĩa việc cho rằng sự tham gia vào các hoạt động xã hội của người khuyết tật gần như không có. Có lẽ điều này xuất phát từ những hạn chế về điều kiện của người khuyết tật như đã từng. Từ xóa bỏ kỳ thị trong đối xử giữa người và người, đến xóa bỏ sự kỳ thị trong việc nhìn nhận như một công dân bình thường đối với người khuyết tật, sẽ còn nhiều việc cần làm.
Một thái độ khác đến từ chính bản thân người khuyết tật, đó là vừa yêu cầu người ta không kỳ thị, nhưng cũng vừa phải công nhận họ là người khuyết tật với những biệt đãi. Nếu ai đó nhắc đến việc họ bị khuyết tật như một sự thật, thì sẽ nhận lại những phản ứng đôi khi rất gay gắt từ họ, và từ những người nhân danh bảo vệ quyền cho người khuyết tật.
Thái độ tôi cho rằng đúng đắn nhất đối với người khuyết tật, có lẽ là hãy xem họ như mọi người. Ngoại trừ các ưu đãi đã được luật hóa, thì đừng dành cho họ sự biệt đãi nào hơn, trừ khi họ yêu cầu trong trường hợp đặc biệt.
Chống lại sự kỳ thị phải đến từ đôi phía. Bản thân người khuyết tật cũng đừng kỳ thị chính mình, khi đòi hỏi những điều biệt đãi ngoài luật. Xã hội cũng phải nghiêm chỉnh thực hiện những ưu đãi luật hóa đối với họ.
Còn như cậu ngồi xe lăn bịa chuyện về quán phở để ăn mày thương cảm, đó chính là sự tự kỳ thị bản thân mình ở mức cao nhất.
NGUYỄN TRUNG BẢO 16.01.2024
