Hôm 4 tháng 1 năm 2024, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken tuyên bố Việt Nam vẫn nằm trong Danh sách Theo dõi Đặc biệt (Special Watch List, SWL) do các vi phạm nghiêm trọng về quyền tự do tôn giáo. Cuối năm 2022, Ngoại trưởng Antony Blinken cũng công bố quyết định đưa Việt Nam vào Danh sách Theo dõi Đặc biệt về quyền tự do tôn giáo dựa trên những đánh giá thiếu khách quan cũng như các thông tin không chính xác về tình hình tự do tôn giáo, tín ngưỡng ở Việt Nam.

Linh Mục Đặng Hữu Nam nói với RFA quan điểm của ông sáng ngày 8 tháng 1 năm 2024:

“Với quan điểm của tội về những gì diễn ra tại Việt Nam thì rõ ràng Việt Nam không có tự do tôn giáo. Thứ nhất, nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam yêu cầu tôn giáo phải đăng ký. Đó là bước không có tự do tôn giáo bởi theo Hiến pháp, quyền tự do tín ngưỡng là quyền của con người, không phụ thuộc vào bất cứ định chế nào của xã hội. Còn với những tôn giáo đã được thừa nhận ở Việt Nam, thì hỏi có được tự do không, tôi trả lời là không. Với chế độ cộng sản vô thần thì không thể có tự do tôn giáo. Vì vậy tôi rất đồng ý với việc Hoa Kỳ đưa Việt Nam vào danh sách Theo dõi Đặc biệt về tự do tôn giáo.”

Theo Linh mục Đặng Hữu Nam, chính phủ Việt Nam muốn tiêu diệt tôn giáo, và điều này được thực hiện qua nhiều giai đoạn. Ông phân tích:

“Giai đoạn đầu tiên là "bất cộng đới thiên"; giai đoạn thứ hai là họ biến tôn giáo thành phương tiện, công cụ của nhà cầm quyền để phục vụ cho nhà cầm quyền; thời kỳ thứ ba là họ tục hóa, họ giải thiêng các giá trị tâm linh của tôn giáo. Biến tôn giáo thành một hội, lễ hơn là đức tin. Đó chỉ là bề ngoài chứ không phải tâm linh.

Bước tiếp theo là họ đánh bẫy, làm tha hóa các vị chức sắc tôn giáo làm mất tính khả tín nơi các vị chức sắc tôn giáo. Từ đó làm mất khả tín nơi những người xung quanh và ngay cả tín đồ của tôn giáo đó. Đó là những gì mà chúng ta đang thấy nơi các tôn giáo tại Việt Nam.”

Với chế độ cộng sản vô thần thì không thể có tự do tôn giáo. Vì vậy tôi rất đồng ý với việc Hoa Kỳ đưa Việt Nam vào danh sách Theo dõi Đặc biệt về tự do tôn giáo. - LM. Đặng Hữu Nam

Trong những năm qua, Chính phủ Việt Nam đã cố gắng thực hiện nhiều hoạt động để vận động Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ rút tên Việt Nam khỏi danh sách này. Cụ thể, tháng 3 năm 2022, Việt Nam mời nhà truyền đạo người Mỹ Franklin Graham đến để giảng đạo cho hàng chục ngàn tín đồ Tin Lành; Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng dẫn đầu đoàn công tác liên ngành và chức sắc tôn giáo đến Hoa Kỳ từ ngày 10 đến ngày 22 tháng 10 năm 2023 để trao đổi về vấn đề tín ngưỡng tôn giáo và đề nghị Mỹ đưa Việt Nam ra khỏi Danh sách Theo dõi Đặc biệt về tự do tôn giáo; cuối năm 2023, Chủ Tịch Việt Nam Võ Văn Thưởng chính thức mời Đức Giáo Hoàng Phanxicô đến thăm Việt Nam...

Trao đổi với truyền thông Nhà nước, ông Vũ Chiến Thắng nhấn mạnh, “chúng tôi đã đưa ra lập luận cụ thể, chặt chẽ đối với những nhìn nhận, đánh giá sai lệch, thiếu khách quan về tình hình tôn giáo tại Việt Nam do các tổ chức, cá nhân của Hoa Kỳ nêu ra và đề nghị phía Hoa Kỳ không ủng hộ hay sử dụng thông tin một chiều từ các cá nhân, tổ chức người Việt phản động lưu vong tại Hoa Kỳ”.

Tuy vậy, Hoa Kỳ vẫn liệt Việt Nam vào Danh sách Theo dõi Đặc biệt, là danh sách các quốc gia mà chính phủ tham gia hoặc dung túng cho các hành vi vi phạm tự do tôn giáo nghiêm trọng nhưng chưa đến ngưỡng CPC.

Hòa Thượng Thích Không Tánh thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất nói với RFA:

“Việc Hoa Kỳ đưa Việt Nam vào Danh sách Theo dõi Đặc biệt về tự do tôn giáo, theo tôi là làm vừa ý một số dư luận nói về Việt Nam vi phạm một cách liên tục và trầm trọng về vấn đề tự do tôn giáo. Tuy nhiên, dù biết Việt Nam vi phạm trầm trọng nhưng Hoa Kỳ không có biện pháp chế tài một cách mạnh mẽ. Chuyện lên tiếng thì theo tôi là chỉ nói cho có lệ, còn Việt Nam có thay đổi hay không thì Hoa Kỳ cũng chỉ cho qua mà thôi. Điều đó làm chúng tôi buồn và ít tin tưởng.”

Dù biết Việt Nam vi phạm trầm trọng nhưng Hoa Kỳ không có biện pháp chế tài một cách mạnh mẽ. Chuyện lên tiếng thì theo tôi là chỉ nói cho có lệ, còn Việt Nam có thay đổi hay không thì Hoa Kỳ cũng chỉ cho qua mà thôi. Điều đó làm chúng tôi buồn và ít tin tưởng. - Hòa Thượng Thích Không Tánh

Với tư cách là người theo dõi nhân quyền trong nước, nhất là trong phạm vi bảo vệ pháp lý cho những công dân thực hành quyền tự do tôn giáo bao gồm Phật Giáo, Phật Giáo Hòa Hảo, Công Giáo, Tin Lành, Pháp Luân Công, Luật sư Đặng Đình Mạnh tin rằng, việc đàn áp tôn giáo và phá hoại tôn giáo của chính quyền Việt Nam là một sự thật hiển nhiên, chúng được thực hiện một cách có hệ thống, kéo dài suốt từ khi tồn tại chế độ cho đến tận ngày nay, nếu không muốn nói là chưa từng có sự cải thiện nào cả, dù nhỏ nhất. Ông nói với RFA:

“Sự đàn áp của chính quyền thể hiện bằng rất nhiều thủ đoạn, kể cả việc họ thành lập các tổ chức giáo hội dưới sự chi phối toàn diện của chính quyền để thay thế cho các tổ chức giáo hội được thành lập bởi chính các nhà tu hành. Đồng thời, họ đưa vào giáo hội đấy những người tu hành giả mạo để lũng đoạn, bôi nhọ và gây mất uy tín cho các tôn giáo.

Bên cạnh việc ban hành các quy định pháp luật về tôn giáo, thì chính quyền Việt Nam có những động thái kết nối cởi mở với các thực thể tôn giáo quốc tế như Vatican, hoặc cho phép xây dựng, tôn tạo những công trình tôn giáo cũng vậy. Chúng đều là những hành xử mang tính cách hình thức một cách tinh vi để che đậy sự đàn áp và phá hủy tôn giáo trong nước mà thôi. Cho nên, việc chính quyền Hoa Kỳ đưa Việt Nam vào danh sách cần theo dõi đặc biệt về tự do tôn giáo là hoàn toàn chính đáng và cần thiết.”

Cuối năm 2022, khi Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã công bố quyết định đưa Việt Nam vào danh sách theo dõi đặc biệt về quyền tự do tôn giáo, Phó phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng cho rằng, việc Mỹ đưa Việt Nam vào danh sách theo dõi đặc biệt về tự do tôn giáo là dựa trên những đánh giá thiếu khách quan cũng như các thông tin không chính xác về tình hình tự do tôn giáo, tín ngưỡng ở Việt Nam.