Hôm qua, 16/3/2018, Sơn Mỹ tổ chức tưởng niệm 50 năm thảm sát Mỹ Lai. Vẫn sân khấu, màn hình, hội trường, băng rôn, cờ phướn…
Khác mọi năm là hoa. Ngập đầy hoa sen. Một cuộc trình diễn hoa, áo dài, với dàn diễn viên nghiệp dư gần 50 nữ sinh tiểu học, và… hoa hậu.
Năm nay, không dựng kịch tái diễn cảnh bắn giết nữa. Người ta đã sáng tạo trình diễn lại tội ác thảm sát kinh rợn qua màn trình diễn áo dài, hoa hậu và những khúc hát “giết sạch chém sạch, máu rơi…”
Khi ca sĩ hát, tôi thấy Đức (Trần Văn Đức), Trần Thị Hà và nhiều nhân chứng sống sót khác nhắm mắt, bịt tai quay đi không dám nghe. Họ khóc. Đức bảo “tôi không muốn nhìn nghe người ta diễn lại cảnh mẹ tôi, chị tôi và đồng bào của tôi trước mắt mình”.
Vâng, ngay cả tôi cũng không chịu nổi những âm thanh “chém giết” ấy, dù đó là… bài hát. Dù cái người ca sĩ đang hùng hồn hét những khúc ca giết chóc man rợ kia là… nghệ sĩ ưu tú, nhân dân chi đó.
Nhớ 5 năm trước, 2013. Tôi cùng Ronald Haeberle(*) về Sơn Mỹ. Khi xem cảnh diễn tái hiện vụ thảm sát trên sân khấu, Ronald đã bịt tai, không dám nghe lại những âm thanh chết chóc man rợ đó. Ông bảo: sao không xây dựng một công viên, làm cái chuông để chỉ rung chuông cầu nguyện thôi?
Tôi cười: Người ta làm cho người sống, chứ không phải để tưởng niệm người chết. Chẳng biết Ronald có hiểu?
Những cuộc trình diễn. Vâng, phải gọi đúng là những cuộc trình diễn. Cứ thế suốt nửa thế kỷ. 50 năm. Những lễ tưởng niệm đã biến thành những cuộc trình diễn cho người sống, những cuộc trình diễn cho hàng nghìn quan chức phưỡn bụng ngồi xem.
Lạ thật. Quan chức, Tổng Bí thư, Chủ tịch, Thủ tướng hay bất kể một đứa ất ơ nào, viếng thì về thắp một nén nhang, hoặc một nhành hoa. Can cớ chi cứ phải phưỡn bụng ngồi nghe diễn văn rồi xem hát hò, trình diễn rềnh rang vậy?
Hãy nhìn Đức – Hà kìa, và bao nhân chứng khác, cùng hàng vạn cư dân Sơn Mỹ, xem khi các quan chức đang phưỡn bụng ngồi “tưởng niệm”, thì họ làm gì?
Đức – Hà, và nhiều người khác đã không chịu nổi cảnh trình diễn man rợ này. Nhìn cảnh anh em Đức “chạy thoát” khỏi cái hội trường trình diễn ấy, ra quỳ rạp, khóc lạy trước khu mộ phần, tôi cũng không cầm được nước mắt, và thật sự đã thấy mình chợt… nghiến răng!
Nhìn ở mặt nào đó, những cuộc trình diễn kia cũng là tội ác. Những cuộc trình diễn tội ác, ác hơn cả tội ác.
(*): Ronald Haeberle: cựu binh Mỹ, phóng viên chiến trường, tác giả bộ ảnh thảm sát Mỹ Lai chấn động địa cầu 50 năm trước.
