Như vậy, phiên tòa giám đốc thẩm hôm nay không mở ra bất kỳ lối thoát nào cho vụ án nhiều dấu hiệu oan sai nghiêm trọng của công dân Hồ Duy Hải.

Nhưng có phải vụ án đến đây là hết lối đi? Không. Còn ít nhất ba lối nữa, hay nói cách khác, ba cửa sống nữa cho Hồ Duy Hải.

1. Quốc hội can thiệp, Hội đồng Thẩm phán (Tòa án Nhân dân Tối cao) mở phiên họp xem xét lại quyết định giám đốc thẩm

Theo Bộ luật Tố tụng Hình sự, có hai cơ quan của Quốc hội có khả năng can thiệp vào quyết định giám đốc thẩm của TAND Tối cao: Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Ủy ban Tư pháp của Quốc hội.

Việc can thiệp chỉ xảy ra “khi có căn cứ xác định quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc phát hiện tình tiết quan trọng mới có thể làm thay đổi cơ bản nội dung quyết định mà Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao không biết được khi ra quyết định đó” (Điều 404).

Nếu Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu thì Hội đồng Thẩm phán phải tiến hành thẩm định hồ sơ vụ án; xác minh, thu thập chứng cứ, tài liệu, đồ vật và trong thời hạn bốn tháng phải mở phiên họp xem xét lại quyết định giám đốc thẩm.

Nếu Ủy ban Tư pháp của Quốc hội kiến nghị thì Hội đồng Thẩm phán mở phiên họp xem xét kiến nghị đó trong thời hạn 30 ngày. Nếu Hội đồng Thẩm phán biểu quyết đồng ý với kiến nghị thì mở phiên họp xem xét lại quyết định giám đốc thẩm trong thời hạn bốn tháng kể từ ngày biểu quyết.

Đến đây, hai bản án sơ thẩm và phúc thẩm của vụ án Hồ Duy Hải vẫn còn khả năng bị hủy để điều tra lại hoặc xét xử lại.

2. Viện trưởng VKSND Tối cao kiến nghị, Chánh án TAND Tối cao đề nghị Hội đồng Thẩm phán xem xét lại quyết định giám đốc thẩm

Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao có thể kiến nghị, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao có thể đề nghị Hội đồng Thẩm phán xem xét lại quyết định giám đốc thẩm.

Hội đồng Thẩm phán sau đó phải mở phiên họp xem xét kiến nghị/đề nghị này trong thời hạn 30 ngày. Nếu Hội đồng Thẩm phán biểu quyết đồng ý xem xét lại quyết định giám đốc thẩm thì phiên họp xem xét lại đó sẽ phải diễn ra trong bốn tháng sau đó.

Cũng tương tự như phương án 1, đến đây, hai bản án sơ thẩm và phúc thẩm của vụ án Hồ Duy Hải vẫn còn khả năng bị hủy để điều tra lại hoặc xét xử lại.

Phương án này, nếu có thực hiện được, nhiều khả năng cũng phải chờ tới ít nhất là giữa năm 2021 khi Quốc hội khóa mới nhóm họp và bầu các vị trí Viện trưởng và Chánh án mới.

3. Chủ tịch nước ân giảm hình phạt tử hình

Theo Điều 367 của Bộ luật Tố tụng Hình sự:

“Trường hợp bản án tử hình bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm mà Hội đồng giám đốc thẩm, Hội đồng tái thẩm Tòa án nhân dân tối cao quyết định không chấp nhận kháng nghị và giữ nguyên bản án tử hình thì Tòa án nhân dân tối cao phải thông báo ngay cho người bị kết án biết để họ làm đơn xin ân giảm hình phạt tử hình“.

Chủ tịch nước sau đó sẽ giải quyết đơn xin ân giảm của Hồ Duy Hải và ra quyết định. Nếu được ân giảm, Hải sẽ phải chịu hình phạt chung thân. 

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang hồi năm 2012 đã bác đơn xin ân giảm của Hồ Duy Hải. Nay sau phiên tòa giám đốc thẩm, Hải có thể tiếp tục làm đơn xin ân giảm nữa. Nhiều khả năng việc này sẽ do Chủ tịch nước đương nhiệm Nguyễn Phú Trọng hoặc chủ tịch nước nhiệm kỳ 2021-2026 quyết định.

***

Vụ án này không thể được kháng nghị theo thủ tục tái phẩm nữa. Xin tham khảo Điều 400 của Bộ luật Tố tụng Hình sự để biết chi tiết:

Điều 400. Những người có quyền kháng nghị theo thủ tục tái thẩm

1. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao có quyền kháng nghị theo thủ tục tái thẩm đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án các cấp, trừ quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

2. Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự trung ương có quyền kháng nghị theo thủ tục tái thẩm đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án quân sự cấp quân khu, Tòa án quân sự khu vực.

3. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao có quyền kháng nghị theo thủ tục tái thẩm đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ.