Các nhà nghiên cứu xem xét nitisinone trong máu người ảnh hưởng tới muỗi như thế nào. Ảnh: Lee Haines
Theo nghiên cứu của nhóm chuyên gia ở Trường y học nhiệt đới Liverpool tại Anh, thuốc nitisinone có thể tiêu diệt muỗi chỉ với một lượng nhỏ trong máu người. Khi muỗi hút máu của 3 người sử dụng nitisinone để điều trị một rối loạn di truyền, chúng chết trong vòng 12 giờ. Kết quả nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science Translational Medicine hôm 26/3.
Nitisinone được cấp phép điều trị một số bệnh di truyền hiếm gặp. Loại thuốc này hoạt động thông qua ngăn chặn sản sinh một protein đặc biệt, dẫn tới giảm những phụ phẩm gây bệnh độc hại trong cơ thể người. Khi muỗi hút máu chứa nitisinone, chúng sẽ chết nhanh chóng.
"Một cách ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh truyền qua côn trùng là khiến máu của con người và động vật độc hại với côn trùng hút máu", nhà vi sinh vật học Lee R. Haines đến từ Trường y học nhiệt đới Liverpool, cho biết. "Phát hiện của chúng tôi cho thấy sử dụng nitisinone có thể là một công cụ bổ trợ mới đầy hứa hẹn để kiểm soát dịch bệnh lây lan qua côn trùng như sốt rét".
Cách điều trị trên vẫn là ý tưởng chứng minh khái niệm. Trong nghiên cứu trước đây, nitisinone dường như không tiêu diệt những loài côn trùng quan trọng khác giữ vai trò thụ phấn trong hệ sinh thái, nhưng tác động rộng hơn của nó chưa được nghiên cứu kỹ. Có khả năng tình trạng kháng thuốc trừ sâu sẽ trở thành vấn đề trong tương lai nếu phương pháp tiêu diệt muỗi này được tích hợp vào chương trình áp dụng thuốc cho toàn bộ quần thể.
Các nhà nghiên cứu kiểm tra ảnh hưởng của máu chứa nitisinone lên muỗi, cũng như sử dụng mô hình toán để xác định tác động của những liều lượng khác nhau lên quần thể người mô phỏng. Họ nhận thấy thuốc có hiệu quả trong tiêu diệt muỗi ở mọi độ tuổi, bao gồm cá thể già nhiều khả năng mang mầm bệnh sốt rét hơn.
Sử dụng thuốc kháng ký sinh trùng như vậy không phải ý tưởng mới. Nhóm nghiên cứu so sánh nitisinone với ivermectin, loại thuốc đã được dùng như một công cụ tiềm năng để tiêu diệt muỗi. Trong khi ivermectin đưa vào cơ thể người hoặc bò tiêu diệt muỗi ở nồng độ thấp hơn nitisinone, nitisinone có tác dụng nhanh hơn, thường chỉ trong một ngày. Nó cũng lưu lại trong máu người với thời gian dài hơn, do đó khả năng muỗi tiếp xúc với thuốc sẽ cao hơn. Nhà ký sinh trùng Álvaro Acosta Serrano ở Trường y học nhiệt đới Liverpool đánh giá nitisinone hoạt động tốt hơn ivermectin. Khác với ivermectin, nitisinone không nhắm vào hệ thần kinh nên ít độc hại hơn. Ngoài ra, ivermectin cũng tiêu diệt côn trùng khác.
Bệnh sốt rét vẫn chịu trách nhiệm gây ra hơn 500.000 ca tử vong mỗi năm. Phương pháp mới cung cấp hy vọng đối phó dịch bệnh, có thể hỗ trợ những biện pháp ngăn chặn dịch bệnh lan rộng mà không đe dọa con người hoặc động vật hoang dã khác.
An Khang (Theo Science Alert)
