Cá trâu ở hồ Apache. Ảnh: Wordpress
Các nhà khoa học gần đây xác nhận phần lớn cá trâu bơi ở hồ nước sa mạc Apache hẻo lánh phía đông Arizona hơn 100 năm tuổi. Cá trâu là một chi gồm 5 loài cá nước ngọt bản xứ ở Bắc Mỹ. Chỉ cách đây vài năm, giới nghiên cứu cho rằng những con cá đủ màu từ nâu hạt dẻ tới xanh dương này chỉ sống tới ngoài 20 năm tuổi. Tuy nhiên, một nghiên cứu năm 2019 hé lộ cá trâu miệng lớn có thể sống tới 112 năm tuổi, biến nó thành loài cá xương sống thọ nhất. Hồi tháng 1/2023, các nhà nghiên cứu phát hiện một con cá trâu miệng lớn 127 năm tuổi ở Saskatchewan, Canada.
Nghiên cứu mới trên tạp chí Scientific Reports xác nhận thêm hai loài cá trâu nữa là cá trâu miệng nhỏ và cá trâu đen có thể sống hơn một thế kỷ. Thậm chí, cá trâu có thể tiếp tục sống khỏe mạnh ở độ tuổi ngoài 80 và 90 với khả năng phản ứng trước áp lực và chức năng miễn dịch tốt hơn so với cá thể trẻ tuổi, theo trưởng nhóm nghiên cứu Alec Lackmann, chuyên gia về cá ở Đại học Minnesota.
Trong nghiên cứu, vài chục ngư dân bắt 222 con cá trâu ở hồ Apache từ tháng 7/2018 đến tháng 7/2023. 23 con được trợ tử và quyên tặng cho nhóm nghiên cứu. Các nhà khoa học ước tính độ tuổi của những con cá bằng cách phân tích sỏi tai của chúng. Cấu trúc hình thành từ canxi carbonate này cho phép cá nghe và cảm thụ rung động trong nước, phát triển thêm lớp mới mỗi năm giống như vòng cây. Phân tích sỏi tai hé lộ khoảng 90% cá trâu ở hồ Apache trên 85 năm tuổi. Nhóm chuyên gia tính toán cá thể thuộc cả ba loài được nghiên cứu là cá trâu miệng nhỏ, cá trâu miệng lớn và cá trâu đen đều trên 100 năm tuổi.
Đối với 199 con cá khác, ngư dân sử dụng một kỹ thuật mang tên bắt - chụp ảnh - thả, trong đó họ bắt cá bằng móc câu có ngạnh nhỏ hoặc không ngạnh để tránh làm tổn thương con vật. Tất cả cá đều được chụp ảnh và 129 con được cân trước khi thả trở lại hồ. Nhóm nghiên cứu ước tính tuổi của những con cá còn sống thông qua nghiên cứu đốm màu cam và đen của chúng trên ảnh,
Điều khiến phát hiện càng đặc biệt hơn là số cá trên thậm chí không phải động vật bản xứ ở bang. Khoảng 400 con tới Arizona vào năm 1918 qua đường tàu hỏa trong kế hoạch của Cục Ngư nghiệp Mỹ nhằm thiết lập trại nuôi cá thương mại ở hồ Roosevelt, hồ dự trữ nước trên sông Salt. Một số con cá cuối cùng di cư tới hồ Apache thuộc cùng hệ thống sông thông qua bơi xuống hạ lưu. Phạm vi sinh sống bản xứ của cá trâu miệng to trải rộng từ nam Saskatchewan tới Texas và Louisiana. Cá trâu miệng nhỏ và cá trâu đen chia sẻ phạm vi tương tự, cùng với một số nơi tại Ontario, New Mexico, và Mexico. Theo Lackmann, cá ở hồ Apache nhiều khả năng đến từ trại nuôi cá ở Iowa.
Cá trâu có thể tồn tại hàng thập kỷ giữa các lần sinh sản do chúng đòi hỏi điều kiện môi trường rất đặc biệt để sinh sôi. Đó là lý do tại sao chúng tiến hóa để sống thọ. Đó là một cách thích nghi tiến hóa để bù cho những khoảng thời gian không sinh sản kéo dài. Tại Saskatchewan, nơi cá trâu có thể sống tới 50 năm mà không sinh con non, loài vật chỉ đẻ trứng bên trong một phạm vi hẹp biến động ở mực nước. Cá trâu lớn tuổi ít bị căng thẳng và đề kháng khỏe hơn cá thể trẻ tuổi do đối phó với vi khuẩn tốt hơn. Không chỉ vậy, chúng có tỷ lệ bạch cầu hạt trung tính và tế bào lympho trong máu thấp hơn, chứng tỏ mức độ căng thẳng thấp.
An Khang (Theo National Geographic)
