Con người khi làm việc nhiều sẽ có cảm giác mệt mỏi, đó là lúc cần được nghỉ ngơi. Lao động quá sức có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Vậy nhưng bạn đã bao giờ nghe nói kim loại khi trải qua thời gian sử dụng quá dài xuất hiện hiện tượng "mệt mỏi" chưa?
Quả đúng như vậy, có những trường hợp một chiếc tàu biển đang trong hành trình bỗng nhiên bị gãy làm đôi; máy bay chở đầy hành khách đang bay bỗng nhiên cánh đuôi bị gãy rời, tai họa lập tức xảy ra; đầu tàu hỏa trượt bánh, cầu, linh kiện máy móc bỗng nhiên gãy rời. Trong số những sự cố này, có nhiều vụ là do sự "mệt mỏi" của kim loại gây ra.
Kim loại xuất hiện hiện tượng mệt mỏi, khi vượt quá khả nặng chịu đựng sẽ xảy ra nứt gãy.
Tại sao kim loại cũng bị "mệt mỏi"? Kim loại vốn có độ cứng rất cao, tuy nhiên trọng tải tác động lên kết cấu và phối kiện thường khá lớn. Tải trọng này nếu cứ tác động lên vài ngàn, vài triệu lần, thì kết cấu bên trong sẽ xuất hiện rạn nứt. Tác động của phụ tải làm giảm đáng kể độ cứng của kim loại.
Kim loại xuất hiện hiện tượng "mệt mỏi", cho tới khi vượt quá khả năng chịu lực giãn, lực va chạm của kim loại. Cuối cùng là xảy ra nứt gãy. Chẳng hạn, khi trong tay bạn không sẵn có chiếc kìm, muốn cắt đứt một sợi thép nhỏ, bạn có thể dùng tay bẻ đi bẻ lại sợi thép ở vị trí cần cắt, sợi thép sẽ bị đứt. Đó là một ví dụ về hiện tượng "mệt mỏi" ở sắt thép do tác động của phụ tải.
Sự "mệt mỏi" ở kim loại bao gồm: "mệt mỏi do cọ sát", "mệt mỏi do nhiệt độ cao", "mệt mỏi do nhiệt độ dưới âm", "mệt mỏi do tiếng ồn" v.v... Hiện tượng "mệt mỏi" rất dễ xảy ra ở các bộ phận có mặt cắt thay đổi như những bộ phận của máy bay, tàu thuyền; máy móc được liên kết bằng đinh thường hoặc hàn nối chẳng hạn cánh đuôi của máy bay, trục xe, phần ghép nối của đường ray v.v...
Không chỉ có kim loại mà các dạng vật liệu khác như cao su, nhựa, bê tông cũng có hiện tượng "mệt mỏi", tiềm ẩn nguy cơ gây tai họa.
Để tránh những hiểm họa do sự "mệt mỏi" của vật liệu mang đến bạn cần làm những việc sau:
Trước tiên là phải hết sức giảm bớt những khâu mỏng yếu của chỉ tiết như lỗ, rãnh, miệng cắt… bởi vì vết nứt mỏi thường phát sinh lại những chỗ đó.
Thứ hai phải làm cho bề mặt chi tiết nhẫn, bóng không bị ăn mòn, gỉ vì ở những chỗ gia công thô và vật liệu bị ăn mòn, gỉ đều rất dễ gây ra vết nứt.
Thứ ba, phải tiến hành xử lý bề mặt của chi tiết, ví dụ như mài nén bề mặt chi tiết, dùng luồng cát hoặc luồng nước áp suất cao phun vào bề mặt chi tiết… làm như thế sẽ khiến chỉ tiết khó có thể sinh ra vết nứt nhỏ.
