Việc giới chức cấp cao Mỹ có các thông điệp hữu nghị với Đài Loan đã trở thành tâm điểm mới trong mối quan hệ Mỹ-Trung ngày càng căng thẳng. Hôm 20/5, Trung Quốc phát đi ba tuyên bố bày tỏ sự phẫn nộ đối với Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, tố cáo ông vi phạm nguyên tắc ‘Một-Trung Quốc’ và can thiệp và công việc nội bộ của họ.
Bắc Kinh gửi cảnh cáo trực tiếp đến ông Pompeo sau khi ông này chúc mừng Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn khi bà chính thức bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai. Thông điệp của ông Pompeo đã được đọc trong lễ nhậm chức tại Đài Bắc.
“Chiến thắng tái cử áp đảo với khoảng cách lớn của bà cho thấy bà đã giành được sự tôn trọng, ngưỡng mộ và tin tưởng của nhân dân Đài Loan”, ông Pompeo nói.
“Sự dũng cảm và tầm nhìn của bà trong việc lãnh đạo nền dân chủ sống động của Đài Loan là một niềm cảm hứng cho khu vực và thế giới”.
“Khi chúng ta nhìn về tương lai, tôi tin tưởng rằng, với Tổng thống Thái ở vị trí lãnh đạo, quan hệ đối tác của chúng ta với Đài Loan sẽ tiếp tục phồn thịnh”.
Trong bài phát biểu nhậm chức, bà Thái thề sẽ bảo vệ Đài Loan khỏi các mối đe dọa và nói bà không chấp nhận đề nghị “một quốc gia, hai chế độ của Bắc Kinh” để thống nhất Đài Loan.
Ngoại Trưởng Đài Loan Ngô Chiêu Tiếp bày tỏ cảm ơn đối với việc ông Pompeo đánh giá cao nền dân chủ Đài Loan. Ông Ngô lưu ý rằng đây là lần đầu tiên một Ngoại trưởng Mỹ gửi lời chúc mừng một tổng thống Đài Loan đắc cử.
Nhiều quan chức cấp cao khác của Mỹ cũng chúc mừng bà Thái qua các đoạn video, nói rằng Mỹ sẽ tiếp tục hợp tác với bà để thúc đẩy nền dân chủ và thịnh vượng trong khu vực. Trong các nhân vật này có trợ lý Ngoại trưởng phụ trách Ban Đông Á và Thái Bình Dương David Stilwell và phó cố vấn an ninh quốc gia Matthew Pottinger.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc nhanh chóng đưa ra các tuyên bố phản đối, nói rằng phát ngôn của quan chức Mỹ đã vi phạm các thỏa thuận song phương và phá hoại quan hệ Trung – Mỹ.
“Trong các lời chúc mừng, các quan chức và chính trị gia Mỹ đã gọi bà Thái Anh Văn là ‘tổng thống’ và tung hô cái gọi là quan hệ đối tác với Đài Loan”, tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói.
“Chúng tôi đã bày tỏ sự phẫn nộ mạnh mẽ và lên án vấn đề này”.
Gọi Đài Loan là một phần không thể tách rời của Trung Quốc, Bộ Ngoại giao nói hành động của Mỹ đã phản bội cam kết của chính họ rằng Bắc Kinh là chính phủ hợp pháp duy nhất của toàn bộ Trung Quốc và gửi một tín hiệu sai lầm cho các lực lượng mưu đòi độc lập ở Đài Loan – một điều sẽ gây nguy hại nghiêm trọng cho sự ổn định ở Eo biển Đài Loan và làm tổn hại quan hệ Mỹ-Trung.
“Trung Quốc sẽ có hành động tương xứng cần thiết để đáp trả sai lầm mà phía Mỹ đã phạm phải”.
Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Trung Quốc cũng ra một thông báo riêng biệt, khẳng định vấn đề Đài Loan là chuyện nội bộ của Trung Quốc.
“Phía Trung Quốc kiên quyết phản đối việc bất kỳ nước nào có bất kỳ hình thức liên hệ chính thức hoặc trao đổi quân sự với Đài Loan”, tuyên bố nói.
Phát ngôn viên của Văn phòng Đài Loan thuộc Hội đồng Nhà nước, Mã Hiểu Quang, nói Bắc Kinh hoàn toàn tự tin và cương quyết đánh bại bất kỳ một thế lực bên ngoài nào có âm mưu can thiệp chuyện nội bộ của Trung Quốc. Ông cũng nói Trung Quốc tự tin có thể bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của mình trong khi kiên quyết thúc đẩy việc thống nhất hai bờ eo biển Đài Loan.
Ông Ma cũng tố cáo bà Thái không chịu công nhận đồng thuận 1992, một thỏa thuận đạt được tại Hồng Kông năm 1992 rằng cả Đài Loan và Trung Quốc đồng ý rằng chỉ có một nước Trung Quốc, mặc dù 2 bên có thể có lý giải khác nhau về nguyên tắc này.
Nhưng trong lễ nhậm chức hôm thứ Tư, bà Thái không đề cập đến nguyên tắc này. Thay vào đó, bà nói rằng Đài Loan sẵn sàng đối thoại với Bắc Kinh và đóng góp thêm phần mình vào nền an ninh của khu vực. Bà cũng cho hay bà sẽ tiếp tục chính sách đối ngoại với Trung Quốc dựa trên các nguyên tắc “hòa bình, ngang hàng, dân chủ và đối thoại”.
“Chúng tôi sẽ tiếp tục xử lý các xuyên eo biển theo Hiến Pháp của Trung Hoa Dân Quốc và Đạo luật Điều chỉnh Quan hệ giữa khu vực của Nhân dân Đài Loan và khu vực Đại lục”, bà Thái nói.
“Cả 2 phía có trách nhiệm tìm ra một các thức để cùng tồn tại trong dài hạn và hạn chế sự gia tăng đối kháng và bất hòa”, bà nói, nhấn mạnh rằng quan hệ hai bờ eo biển đã đạt đến một bước ngoặt lịch sử.
“Đối mặt với hoàn cảnh thay đổi, tôi vẫn sẽ giữ vững các nguyên tắc của mình, sử dụng một thái độ cởi mở để giải quyết vấn đề và gánh vác trách nhiệm của một tổng thống. Tôi cũng hy vọng rằng lãnh đạo của phía bên kia eo biển cũng lãnh nhận một trách nhiệm tương tự, và làm việc cùng chúng tôi để cùng nhau làm ổn định sự phát triển dài hạn qua quan hệ hai bờ eo biển”.
Trọng Đức
