Bản quyền hình ảnh Paula Bronstein/Getty Images

Ngày 18/12, Tổ chức xếp hạng tín nhiệm Moody's Investors Service (Moody's) chính thức ra thông báo điều chỉnh triển vọng tín nhiệm của Việt Nam xuống mức 'Tiêu cực,' sau khi đã đưa hồ sơ tín dụng của Việt Nam vào diện theo dõi hạ bậc vào ngày 9/10.

Theo đó, Moody's quyết định vẫn giữ nguyên xếp hạng tín nhiệm của Việt Nam ở mức Ba3 với các khoản phát hành bằng đồng nội tệ, ngoại tệ và các khoản vay cao cấp không được bảo đảm.

Trần tín nhiệm với trái phiếu dài hạn phát hành bằng ngoại tệ được giữ nguyên ở Ba1. Mức tín nhiệm tối đa với tiền gửi và trái phiếu bằng nội tệ vẫn là Baa3.

Theo thông báo được đăng tải trên trang web của tổ chức này, triển vọng tiêu cực phản ánh nhận định của Moody's rằng, vẫn còn tiềm ẩn rủi ro chậm trả nghĩa vụ nợ gián tiếp của Chính phủ, giữa bối cảnh chưa có những giải pháp rõ ràng để cải thiện công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan, cũng như tăng cường tính minh bạch về quản lý nợ được chính phủ bảo lãnh.

Moody's cũng cho rằng, dù nền kinh tế Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng một cách nhanh chóng và đa dạng trong lĩnh vực sản xuất, nhưng thể chế kinh tế và quản trị của Việt Nam vẫn còn nhiều vấn đề.

Theo đó, các khoản thanh toán chậm phản ánh vấn đề về mặt hành chính hơn là sự yếu kém về tài chính.

Moody's dự kiến, gánh nặng nợ trực tiếp của Chính phủ sẽ giảm dần, từ mức gần 53% trong năm 2016, xuống còn khoảng 48% GDP vào năm 2020. Điều này kết hợp việc với lãi suất cho vay trong nước thấp hơn dự đoán phản ánh sự gia tăng ổn định kinh tế vĩ mô, khiến Moody's mong đợi sự cải thiện trong khả năng trả nợ.

Tổ chức xếp hạng tín dụng cũng cho rằng, hệ thống ngân hàng vẫn là nguồn rủi ro chính với Việt Nam, dẫu 'sức khỏe' tài chính của các ngân hàng Việt Nam đã được cải thiện trong những năm gần đây.

Bộ Tài chính VN cho là "không xác đáng"

Bộ Tài chính Việt Nam, trong thông cáo báo chí đề ngày 18/12 cho rằng, việc Moody's hạ triển vọng tín nhiệm của Việt Nam chỉ dựa trên sự việc riêng lẻ đối với nghĩa vụ nợ dự phòng của chính phủ mà bỏ qua thành tựu toàn diện Việt Nam đã đạt được trong phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện khả năng chống chọi với các cú sốc bên ngoài và nâng cao tính bền vững danh mục nợ công, là không xác đáng.

Bộ Tài chính nhìn nhận rằng tín hiệu của Moody's đưa ra về việc tiếp tục theo dõi hồ sơ tín dụng của Việt Nam (với triển vọng Tiêu cực) là "không tương xứng với chỉ đạo hết sức quyết liệt và kịp thời của Chính phủ, cũng như với hàng loạt các biện pháp mà Chính phủ, Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan trong thời gian qua đã triển khai để cải thiện công tác phối hợp hành chính trong việc thanh toán nghĩa vụ nợ dự phòng của Chính phủ, đảm bảo không gây tổn thất cho Bên cho vay."

Bộ này viện dẫn việc chính phủ Việt Nam đã chủ động thực hiện trách nhiệm của người bảo lãnh trong việc thanh toán, ngay cả khi chưa nhận được yêu cầu chính thức của Bên cho vay để khẳng định rằng: "Chính phủ Việt Nam luôn nghiêm túc thực hiện nghĩa vụ trả nợ đúng hạn theo cam kết với các đối tác phát triển và tổ chức tài chính quốc tế."

Đừng "lạc quan tếu"

Theo tính toán của Bộ Tài chính Việt Nam, tỉ lệ nợ công trên GDP dự kiến giảm từ 58,4% xuống còn 56,1% từ năm 2018 đến 2019.

Dù nợ công so với GDP có giảm, song khả năng trả nợ lại là cả một vấn đề, theo tờ Vietnamnet.

Báo cáo của Chính phủ cho thấy, năm 2018 phải trả tổng cộng khoảng 250 ngàn tỉ đồng. Trong đó, trả nợ trong nước là gần 200 ngàn tỉ đồng, trả nợ nước ngoài là hơn 51 ngàn tỉ đồng.

Trong số gần 200 ngàn tỉ đồng trả nợ trong nước thì có non nửa là để trả lãi.

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, một chuyên gia tài chính - ngân hàng tại Việt Nam, trả lời phỏng vấn báo Nhà đầu tư cho rằng, Việt Nam dùng con số tỉ lệ nợ công trên GDP như hiện nay, nên "khi tính lại GDP, như năm nay GDP lên tới 300 tỉ USD làm tỉ lệ nợ công giảm xuống là một cách lạc quan tếu, trong khi thực chất nợ công của Việt Nam vẫn tiếp tục tăng lên."

Cụ thể, theo công bố về kết quả đánh giá lại quy mô nền kinh tế giai đoạn 2010-2017 của Tổng cục Thống kê Việt Nam, GDP năm 2017 đạt gần 6,3 triệu tỉ đồng, so với mức hơn 5 triệu tỉ đồng đã công bố.

Bởi vâỵ, ông Hiếu cho rằng, chính phủ phải đưa ra một con số tuyệt đối cho trần nợ công. Đồng thời, có lộ trình, kế hoạch giảm nợ công một cách rõ ràng và hiệu quả bên cạnh điều quan trọng nhất vẫn là ổn định kinh tế vi mô.

Góp ý về cách kiềm chế nợ công, nhiều ý kiến cho rằng, điều quan trọng của Việt Nam là phải cắt giảm chi thường xuyên và phải tinh giản bộ máy.

Chẳng hạn, trong một bài viết đăng trên VnExpress, Tiến sĩ Lê Đăng Doanh đưa ra trường hợp mà ông nói là "Đại diện các cơ quan quốc tế cho Việt Nam vay tiền thì đi [máy bay] hạng phổ thông, tiết kiệm. Còn người đi vay tiền thì ngồi ghế hạng thương gia."

Ông cho rằng, nếu cứ chi tiêu tuỳ tiện, không ngân sách nào chịu nổi. Để chấm dứt việc đó, "phải công khai ngân sách thu chi của chính quyền các cấp cho dân biết để cải tiến sự tiến bộ của ngân sách… Đó cũng là điều chúng ta cần phải làm ngay, làm sớm," ông viết.

Còn Tiến sĩ Hiếu, trong bài phỏng vấn nói trên trên báo Nhà đầu tư cũng khuyến cáo chính phủ Việt Nam cần kiểm soát chặt chẽ hơn việc phát hành trái phiếu của doanh nghiệp tư nhân ra nước ngoài, vì đây là nợ quốc gia dù không được tính vào nợ công.

Theo đó, các doanh nghiệp phát hành trái phiếu ra quốc tế đều phải thông qua Ngân hàng Nhà nước, nên Ngân hàng Nhà nước phải là cơ quan đầu mối tập hợp, kiểm soát con số nợ này, theo báo Nhà đầu tư.