(Emmanuel Grynszpan, Le Monde 07/07/2023) Được Kremlin nuông chiều nhờ mang lại những chiến thắng ở Syria hay Ukraina, họ đã biến mất hay trở nên kín tiếng.
Năm 2016, họ hãnh diện chụp hình tại Kremlin bên cạnh Vladimir Putin, ngực gắn đầy huy chương nhờ chiếm được Palmyra ở Syria. Giờ đây, mười hai ngày sau cuộc binh biến ngắn ngủi của Wagner, các phó tướng của Yevgeny Prigozhin đã trở nên những kẻ bị xa lánh. Dmitri Utkin (biệt danh « Wagner »), Alexandre Kuznetsov (« Ratibor ») hay Andrei Trochev (« Sedoi ») đã trở nên nhũn nhặn.
Trong khi ông chủ dùng máy bay riêng qua lại giữa Nga và Belarus nhằm cố gắng cứu vãn những gì còn lại trong đế chế truyền thông, hệ thống nhà hàng và lính đánh thuê của mình, những tay chân của Prigozhin phải đối mặt với một lựa chọn phức tạp. Liệu họ cũng sẽ tị nạn ở Belarus, theo lời mời của nhà độc tài Alexandre Lukashenko, trong khi chờ đợi cơn bão đi qua?
Vladimir Putin gọi vụ nổi dậy ngày 24/06 là « phản bội », « cú đâm sau lưng », nhưng cũng cám ơn « các binh sĩ và chỉ huy của Wagner đã không gây đổ máu ». Ông nói : « Các bạn có thể ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng [Nga] hoặc chuyển đến Belarus » - một ngày sau sự kiện đã khiến mười mấy binh sĩ Nga thiệt mạng và làm rung chuyển quyền lực. Đối với người đứng đầu điện Kremlin - đã tránh nêu tên thậm chí không vạch ra ranh giới giữa kẻ phản bội và anh hùng, « đại đa số » lính đánh thuê của Wagner vẫn là « những người yêu nước ».
« Quân đội khinh ghét họ »
Sự bốc hơi của những tay chân Yevgeny Prigozhin diễn ra cùng lúc với một số tướng lãnh Nga có tiếng là thân cận với tập đoàn Wagner. Cả Sergei Surovikin, tổng tư lệnh lực lượng hàng không vũ trụ lẫn Vladimir Alexeiev, phó giám đốc GRU (tình báo quân đội Nga), đều không xuất hiện trở lại trước công chúng kể từ ngày 24/06, trong khi tin đồn lan truyền về vụ Surovikin bị bắt.
Marat Gabidullin, người biết rất rõ vì từng là một trong số họ cho đến năm 2019 khẳng định các chỉ huy của Wagner « sẽ không bao giờ tham gia quân đội ». Cựu lính đánh thuê, tác giả cuốn sách Tôi, Marat, cựu chỉ huy quân đội Wagner (NXB Michel Lafon, 2022) nói :
« Từ hồi Syria [nơi tập đoàn Wagner đã chiến đấu từ năm 2015], sự hoài nghi đối với quân đội là rất lớn. Các chỉ huy quân đội chính quy thường được tưởng thưởng, được trao những tấm huy chương không dựa trên cơ sở nào, trong khi những trận đánh ác liệt nhất trên thực địa là do Wagner tiến hành. Sau một năm rưỡi chiến tranh ở Ukraina, trong đó nhóm tự hào là đã thành công trong cuộc đột phá quan trọng ở Popasna (vùng Luhansk, tháng 5/2022) và đã chinh phục Bakhmut vào tháng Sáu, hố ngăn cách càng sâu thêm. Ngày nay, quân đội còn ghét họ hơn nữa.»
Marat Gabidullin, hiện đang sống tại Pháp với giấy phép cư trú, hơi nghi ngờ sự lựa chọn của Dmitri Utkin, « người vẫn thân thiết với Prigozhin, nhưng cũng có thể làm việc cho ai khác, vì anh ta là một lính đánh thuê thứ thiệt ». Utkin có vóc dáng to lớn, cao gần hai mét với chiếc đầu trọc, đã thành lập và đặt tên cho nhóm bằng biệt danh của mình, sau khi từng là sĩ quan đặc nhiệm (« spetsnaz ») của GRU cho đến năm 2013. Đối với người chiến hữu cũ, Dmitry Utkin đứng ngoài cuộc binh biến, các hoạt động ở Ukraina và sẽ tiếp tục quản lý công việc của Wagner tại Châu Phi.
Utkin, « chỉ huy thực sự của Wagner »
Theo các nguồn tin khác, ngược lại chính Utkin đã trực tiếp chỉ huy đoàn quân nổi dậy đi từ Rostov trên sông Đông đến Matxcơva hôm 24 tháng Sáu. Anh ta « vẫn là chỉ huy thực sự của tập đoàn Wagner » - đại diện của Orden Respubliki khẳng định với Le Monde. Đây là một tổ chức bí mật thù địch với điện Kremlin và chống chiến tranh với Ukraina. Orden Respubliki cho biết họ gồm các sĩ quan trong quân đội Nga.
(Còn tiếp)
