…Thì không có chiến thắng năm Kỷ Dậu. Và giả sử ông thất bại thì tình hình Đại Việt khi đó ra sao?
Chắc chắc Lê Chiêu Thống sẽ được nhà Thanh bảo trợ, dựng lại vương quyền dưới sự đô hộ của họ.
Và không thể loại trừ khả năng rất cao quân Thanh sẽ tiến về phương Nam, thôn tính toàn cõi Việt Nam, đặt ách cai trị như các lần Bắc thuộc khác.
Không thể quên công lao vĩ đại của các chúa Nguyễn, nhưng họ chỉ mở cõi về phương Nam ; và Gia Long được hưởng lợi vì khi Tây Sơn sụp đổ đã có một cơ đồ rộng lớn.
Nếu Nguyễn Ánh ở trong tình thế Nguyễn Huệ liệu ông có đánh tan quân Thanh? Nguyễn Ánh chỉ đánh nhà Tây Sơn và chiến thắng khi Quang Trung đã chết, ông lại cầu viện ngoại bang, ví dụ Xiêm La. Và nếu Nguyễn Huệ không đánh tan tác quân Xiêm thì sao?
Tất cả chữ "nếu" này đều có thể suy luận để bất kỳ ai xem nhẹ các chiến công của anh hùng Nguyễn Huệ tỉnh táo hơn.
Đó là tôi nói về chiến công, không nói về việc trị nước.
Nhưng không có chiến công làm người Tàu bỏ mộng xâm lăng đó (ngay trong thời cực thịnh của Càn Long) thì còn nước đâu để trị?
NGUYỄNĐÌNH BỔN
