Phòng spa xa xỉ giữa mỏ phóng xạ Xô Viết

Thứ Sáu, 23 Tháng Ba 20182:00 SA(Xem: 5240)
Phòng spa xa xỉ giữa mỏ phóng xạ Xô Viết
bbc.com
Matthew Vickery BBC Future

Stanislav Dusik Bản quyền hình ảnh Stanislav Dusik

Nước rỏ xuống từ phía trần ẩm ướt và gồ ghề của hầm mỏ.

Tiếng rơi vọng đi khi giọt nước chạm vào đường ray mòn gỉ sắt, vốn từng được sử dụng để chở đá ra khỏi hầm hồi hàng chục năm về trước - trong đó có những khối quặng quặng uranium - ra khỏi sườn đồi che phủ cây cối và đưa đi trên những chuyến tàu lửa vận tải của Liên Xô.

"Tôi nhớ rằng dù bên ngoài trời nóng hay lạnh, thì nhiệt độ ở đây lúc nào cũng vậy, luôn luôn nóng," Zdenek Mandrholec nhớ lại. Ông nay phải chống gậy khi đứng ngoài cửa khu mỏ ở làng Jachymov, Cộng hòa Czech, ngay đường biên giới Czech - Đức.

"Họ [quân Xô Viết] có thể làm bất cứ gì họ muốn với chúng tôi."


Người đàn ông 87 tuổi này có lẽ đã quá yếu để có thể tự chui vào hầm mỏ, nhưng ông vẫn nhớ rất rõ ở bên trong mỏ như thế nào - ông đã là tù chính trị suốt bảy năm trời dưới thời Xô Viết, bị buộc phải đào mỏ uranium phục vụ cho cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân thời Chiến tranh Lạnh.

Những quả đồi quanh làng Jachymov có đầy uranium.

Quặng chứa chất uraninite lần đầu tiên được nhà bác học Marie Curie tìm ra ở Jachymov cuối thế kỷ 19, nhưng mãi đến khi quân cộng sản chiếm được Tiệp Khắc vào đầu Thế Chiến thứ Hai thì cuộc khai quặng mỏ uranium mới thực sự bắt đầu - do hàng ngàn tù nhân chính trị như ông Mandrholec thực hiện.

Bản quyền hình ảnh Matthew Vickery

Vào thời kỳ đỉnh điểm khai thác, hồi thập niên 1950, 12 mỏ uranium hoạt động quanh làng và trong làng, biến các quả đồi thành mê cung hạt nhân dưới lòng đất đầy nguy hiểm, và Jachymov trở thành một trại tập trung lớn dưới chế độ Xô Viết.


Bị coi là dạng nhân công dễ dàng vứt bỏ, tù nhân bị để mặc phơi nhiễm với chất phóng xạ. Họ chỉ được cấp mặt nạ thô sơ, hầu như không có tác dụng bảo hộ gì.

Gần lối vào làng có một tòa tháp màu gạch đỏ vẫn in bóng hàng thập niên sau đó - ông Mandrholec gọi là "Tòa tháp Tử thần", nơi quặng uranium được nghiền nát thành bột và tù nhân bị buộc phải làm việc mà không được trang bị bảo hộ tí gì.

Trong hầm mỏ, tai nạn xảy ra như cơm bữa; những đoàn đường hầm đào thô sơ thường xuyên sập xuống khi còn người bên trong.

"Tôi nhớ một lần trần sụp xuống một người và kéo tuột ông vào trong lỗ thẳng đứng trong mỏ, chúng tôi phải nhặt từng mảnh thi thể ông trong suốt nhiều ngày," Mandrholec nói. Ông bị bắt và tống giam sau khi tìm cách chạy khỏi quốc gia này năm 1953, giờ đây ho húng hắng và quệt nước mắt khi kể lại.

"Chúng tôi có thể nói chuyện về đủ loại tai nạn thâu đêm suốt sáng," ông nhớ lại.

Bản quyền hình ảnh Matthew Vickery

Những hầm mỏ mà ông Mandrholec từng phải lao động kiệt sức đã thôi hoạt động từ hàng chục năm trước, nhưng vẫn còn lại một khu vực có uranium được mở cửa trong làng.

Tuy nhiên, người ta không còn khai thác chất uranium từ đó nữa - mà là khai thác nước phóng xạ.


Vô số tòa nhà bị bỏ hoang, hư nát, đổ vỡ trong làng Jachymov, chỉ trừ một tòa nhà chuyên dịch vụ spa khổng lồ, màu trắng lấp lánh trông như mới tinh, có tên là Radium Palace, trấn ngữ ngay cổng làng.

Bên trong toà nhà mở cửa từ năm 1912, những bệnh nhân phong lưu dạo quanh thảm đỏ suốt sảnh chính lớn với áo choàng màu trắng khoác trên mình.

Một số người đến đây tìm cách trị liệu thay thế - tắm trong nước nhiễm phóng xạ với chất radon, một sản phẩm phái sinh của chất phóng xạ uranium. Trong nhiều năm, những con suối chảy qua những khu mỏ, và đem theo chất này trong dòng nước chảy ra.

Mặc dù nhúng cả cơ thể vào nước chảy ra từ mỏ uranium nghe có vẻ như hành động bạn không nên làm với nước thải phóng xạ, nhưng bác sĩ ở Radium Palace lại nói hoàn toàn khác.

"Nước radon có hai lợi ích y học. Trước tiên là nó có tác dụng chống viêm tấy - chúng tôi biết nó giảm quá trình sưng tấy. Tác dụng thứ hai là giảm đau trực tiếp, có hiệu quả tương tự như các chất giảm đau morphine, nhưng thời gian tác dụng lâu hơn rất nhiều," Jindrich Masik, bác sĩ trưởng khoa tại Radium Palace nói với BBC Future từ phòng khám bệnh tinh tươm của ông.

Bản quyền hình ảnh Martin Trabalik

"Chúng tôi có những giới hạn khác nhau với phơi nhiễm phóng xạ. Với bệnh nhân không phải có giới hạn nào cả, chúng tôi có thể sử dụng bất cứ gì mình muốn nhưng trong thực tế chúng tôi sử dụng những thứ phù hợp giữa lợi ích và nguy cơ - vì chúng tôi không muốn gây ra tác hại gì, tất nhiên là chúng tôi muốn giúp đỡ. Chúng tôi cho liều dùng rất nhỏ."

Khách đến nơi này tìm liệu pháp điều trị cho rất nhiều triệu chứng đau bệnh, từ rối loạn thần kinh đến viêm khớp và bệnh gout.

Vaclav Pucelik, người bị tình trạng viêm nhiễm kinh niên tác động lên các trục khớp và là bệnh nhân của bác sĩ Masik cho biết hiệu quả điều trị vượt xa bất cứ tác động tiêu cực nào.

Ông đã đến trị liệu tại khu spa này trong 30 năm liên tiếp, chuyên về trị liệu với nước radon.

"Không gì có thể giúp tôi đỡ đau, một số người đề nghị tôi nên đi tắm nước radon, và giờ đây tôi đến và tắm khoảng 20 phút mỗi ngày. Nhưng tôi chỉ có thể đến và ở đây trị liệu một lần mỗi năm vì đó là chất phóng xạ," Pucelik nói, khi ca ngợi về khách sạn và khu nghỉ dưỡng sang trọng. "Mỗi phòng tắm hơi nên có một nguyên liệu tự nhiên nào đó sử dụng - tại đây đó là chất radon."

Với mỗi đợt trị liệu kéo dài 24 ngày tại phòng tắm hơi, Pucelik là gương mặt quen thuộc với nhân viên ở khách sạn sang trọng, được chào đón nhiệt thành khi ông đi từ phòng này qua phòng khác.

Những vị khách Ả Rập giàu có ngồi trong nhà hàng lớn, trong khi người Nga và người Czech có vẻ thích quầy bar kiểu quen thuộc nhìn ra ngoài bãi cỏ cắt tỉa cẩn thận của khu vực phòng tắm hơi. Ở sảnh, một bức tượng bán khỏa thân nhỏ nằm cạnh những cầu thang trải thảm đỏ dẫn lên khu vực phòng khách sạn sang trọng.

Bản quyền hình ảnh Martin Trabalik

Tầng hầm là nơi các chất liệu phóng xạ được lưu giữ.

Vui vẻ làm người hướng dẫn, ông Pucelik mở những cánh cửa bằng gỗ và kính có dán đầy những ký hiệu biểu tượng cảnh báo chất phóng xạ nổi tiếng.

Bên trong cánh cửa, y tá mặc đồ trắng đi qua đi lại, phía bên phải là các phòng cách ly với màn che bệnh viện, mỗi phòng với một bồn tắm Jacuzzi đặt ở giữa - đó là phòng tắm nước radon, nơi bệnh nhân nhúng mình trong nước phóng xạ chảy xuống từ những quả đồi gần đó.

Nhưng với những quả đồi bị khai thác ồ ạt trong quá khứ đen tối thời Xô Viết, trong tòa nhà lộng lẫy nay được dùng với mục đích trị liệu sức khỏe xa xỉ và kỳ lạ, người ta vẫn không thoát khỏi cảm giác khác thường khi sự giàu có và việc (được cho là chữa trị) sức khỏe mà nước tắm radon đem lại đặt kề bên những thảm kịch xảy ra trong khu hầm mỏ nhiều thập niên trước.

Các bệnh nhân và nhân viên ở đây có vẻ không muốn nhắc tới, hoặc muốn tránh nhắc tới, mối liên hệ đó.

Tuy nhiên, với ông Mandrholec, ông không có chút ác cảm nào với phòng tắm hơi hưởng lợi từ sự tồn tại của những mỏ khai khoáng, cũng chẳng giận dữ gì với những bệnh nhân, vốn đã tuyệt vọng vì cách điều trị y tế ở nơi khác nên quyết định tìm đến thế giới kỳ lạ này mong có được giải pháp trị liệu thay thế.

Thật ra, ông Mandrholec có vẻ thích thú, thậm chí tự hào khi ông bước vào sảnh của Khách sạn Radium Palace sau khi hướng dẫn cho BBC Future một vòng quanh làng Jachymov.

"Thật là lãng phí khủng khiếp khi nguyên tố này không được sử dụng cho quốc gia trước đây - nếu nó được sử dụng, chúng tôi giờ đây có lẽ đã được bằng Thụy Sĩ, chúng tôi có lẽ đã có đường cao tốc, trường học, và phát triển hơn," ông Mandrholec nói. "Thay vào đó, chất này đã được cho Liên Xô miễn phí, và nô lệ người Czech đã buộc phải làm việc đó."

Ngồi ở phòng khách rộng lớn trong khách sạn với chiếc đàn piano, ông Mandrholec và ông Pucelik - tù chính trị và bệnh nhân - nhanh chóng gặp nhau.

Ông Mandrholec tự giới thiệu mình với vị khách quen người Czech giàu có, và ông Pucelik đưa tay ra bắt - một sự công nhận hai vai trò của họ trong sự tồn tại của khu mỏ uranium ở Jachymov, cả trong quá khứ và hiện tại.

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn